w sprawie wyższych emerytur dla pracujących matek co najmniej czworga dzieci
Odpowiadający: podsekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Sebastian Gajewski
Warszawa, 14-02-2024
Szanowny Panie Marszałku,
w odpowiedzi na interpelację znak: K10INT1169 pana posła Bartłomieja Wróblewskiego w sprawie wyższych emerytur dla pracujących matek co najmniej czworga dzieci proszę o przyjęcie poniższych wyjaśnień.
Przewidziane w ustawie z dnia 31 stycznia 2019 roku o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym (Dz. U. 2022 poz. 1051) świadczenie jest specjalnym świadczeniem nieskładkowym, finansowanym z budżetu państwa. Prawo do ubiegania się o to świadczenie jest uzależnione od spełnienia kryteriów ściśle określonych w ustawie. Nie jest ono skierowane do wszystkich rodzin wielodzietnych, ale do osób najbardziej potrzebujących, ponieważ ma na celu zapewnienie minimalnego dochodu osobom, które poświęciły się wychowaniu dzieci i nie wypracowały prawa do emerytury lub ich emerytura jest niższa od najniższej emerytury.
Odpowiadając na zawarte w interpelacji pytania, należy podkreślić, że w obowiązującym od 1 stycznia 1999 r. nowym systemie emerytalnym, określonym przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2023 poz. 1251 z późn. zm.), źródłem finansowania świadczeń emerytalno-rentowych jest fundusz tworzony ze składek pracowników i pracodawców. Z systemu tego usunięto większość elementów nieubezpieczeniowych i socjalnych, tak aby powiązać wysokość przyszłego świadczenia z sumą składek odprowadzanych od przychodów ubezpieczonego w całym okresie jego aktywności zawodowej.
Obecnie na gruncie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wypłacane są jedynie dwa rodzaje dodatków – dodatek pielęgnacyjny oraz dodatek dla sierot zupełnych. Obydwa dodatki są świadczeniami o charakterze ubezpieczeniowym, związanymi z ryzykami ubezpieczeniowymi w postaci niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji oraz utraty żywiciela. Wypłata tych dodatków ma miejsce w sytuacji spełnienia się wskazanych ryzyk oraz wiąże się z obowiązkiem opłacania składki ubezpieczeniowej. Tak więc istniejące obecnie dodatki do świadczeń emerytalno-rentowych są powiązane z innymi świadczeniami, odrębnym ryzykiem i odrębnymi warunkami nabycia prawa do świadczenia. W tym kontekście wprowadzenie dodatkowego zwiększenia emerytury z tytułu urodzenia dzieci byłoby poważną zmianą w obecnie obowiązujących przepisach emerytalnych, sprzeczną z charakterem tego systemu.
Mając na uwadze powyższe, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nie prowadzi w tej chwili prac nad wprowadzeniem do systemu nowych dodatków, co nie oznacza, że takie prace nie mogą zostać podjęte w przyszłości. Niemniej w każdym przypadku ich podjęcia należy mieć świadomość, że ich obecność w systemie emerytalnym będzie miała szczególny i wyjątkowy charakter.
Ponieważ w treści interpelacji poruszona została kwestia rekompensaty dla matek za poniesiony trud i nakłady finansowe na wychowywanie co najmniej czworga dzieci i jednoczesne odprowadzanie składek do ZUS, należy zauważyć, że nieustannie trwają prace nad poszukiwaniem jak najlepszych rozwiązań i modyfikacji systemu emerytalnego, w szczególności w zakresie niedyskryminowania rodziców obniżonym wymiarem świadczeń emerytalnych. Przykładem takich działań jest znowelizowanie przepisów odnośnie do opieki nad dzieckiem dla pracowników przebywających na urlopie wychowawczym. Do 31 grudnia 1998 r. nie było obowiązku odprowadzania za te okresy składek i wliczały się one do emerytury jako okresy nieskładkowe, co znacznie obniżało świadczenia. Dopiero od 1 stycznia 1999 r. za okres sprawowania opieki nad dzieckiem na urlopie wychowawczym pracownicy mają opłacane składki z budżetu państwa.
Dodatkowo wprowadzona w maju 2015 r. nowelizacja ustawy emerytalnej dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. czas sprawowania opieki nad dzieckiem w trakcie urlopu wychowawczego oraz bezpłatnego (w systemie zabezpieczenia społecznego) pozwala uwzględniać w emeryturze (w kapitale) jako okres składkowy, niezależnie w jakim okresie kobieta z niego korzystała. W praktyce oznacza to, że również kobiety, które wychowywały dzieci w latach 80-tych, mają możliwość przeliczenia, a zarazem podwyższenia emerytury.
Obowiązujący stan prawny zawiera zatem regulacje mające na celu zrekompensowanie konieczności przerwania pracy z powodu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, natomiast nie przewiduje dodatkowego zwiększenia emerytury z tytułu urodzenia dzieci. Świadczenia emerytalno-rentowe mają bowiem charakter praw podmiotowych, nabytych przez ubezpieczonego w związku z opłacaniem składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Pragnę jednocześnie podkreślić, że Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej na bieżąco monitoruje realizację ustawy o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym.
Z wyrazami szacunku
z up. Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
dr hab. Sebastian Gajewski
Podsekretarz Stanu