do ministra sprawiedliwości
w sprawie statusu referendarzy sądowych
Zgłaszający: Paweł Szrot
Data wpływu: 29-01-2024
Instytucja referendarza sądowego pełni obecnie kluczową rolę w wymiarze sprawiedliwości. Na koniec 2022 roku obowiązki w polskich sądach wykonywało 2723 referendarzy sądowych. Według statystyk Ministerstwa Sprawiedliwości referendarze sądowi rozpoznali 67% spraw, które wpłynęły do sądów rejonowych w 2021 roku, oraz 66% spraw, które do sądów rejonowych wpłynęły w roku 2022. Referendarze sądowi wykonują obecnie wszystkie czynności w postępowaniu upominawczym i nakazowym, wydają europejskie nakazy zapłaty i zarządzenia w europejskim postępowaniu nakazowym i europejskim postępowaniu w sprawach drobnych roszczeń, jak również stwierdzają wykonalność europejskiego nakazu zapłaty, nadzorują przebieg licytacji, rozpoznają skargi na czynności komornika, podejmują wstępne czynności procesowe, rozpoznają wnioski o zwolnienie z kosztów sądowych, o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, przyznają wynagrodzenia biegłym i świadkom, rozliczają koszty postępowania, nadają klauzulę wykonalności tytułom egzekucyjnym, prowadzą wszystkie czynności w postępowaniu wieczystoksięgowym i część czynności w sądowych postępowaniach rejestrowych i egzekucyjnych, depozytowych i z zakresu prawa spadkowego oraz stwierdzają prawomocność orzeczeń. Referendarze wykonują też szereg istotnych czynności w postępowaniu karnym, takich jak m.in. wydawanie poleceń Policji, postanowień w przedmiocie zawieszenia lub umorzenia postępowania i wyznaczanie obrońcy lub pełnomocnika z urzędu. Warto pamiętać, że część ze wskazanych wyżej rozstrzygnięć referendarzy sądowych ma walor prawomocnego wyroku.
Wykonywanie tak trudnych, odpowiedzialnych i pracochłonnych działań powinno mieć bezpośredni wpływ na status prawny i zawodowy referendarza, w tym w zakresie materialnym. Oczywiste jest również, że doświadczenie nabyte w pracy referendarza sądowego powinno być też związane z ułatwieniami prawnymi dotyczącymi powołania na stanowisko sędziego. Tymczasem obserwowane są działania niektórych środowisk prawniczych, które mogą obniżyć status referendarza sądowego i utrudnić ścieżkę awansu zawodowego. Środowisko referendarzy sądowych zaniepokojone jest zwłaszcza zaprezentowanym na stronie Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia” gotowym projektem ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych. Projekt ten, oprócz szczegółowych rozwiązań zasługujących na odrębną krytykę, zawiera zapisy obniżające wprost status referendarza sądowego. Chodzi tu o możliwość zastosowania tylko jednej, najniższej stawki wynagrodzenia zasadniczego dla referendarzy bez względu na staż pracy lub awans na starszego referendarza sądowego. Projekt zawiera również wydłużenie czasu pracy potrzebnego do awansu na starszego referendarza sądowego z 10 lat do 12, jak również pozbawia referendarzy sądowych prawa do dodatkowego urlopu. Projekt ten nie zawiera również żadnych uproszczeń dla referendarzy sądowych przy powoływaniu na stanowisko sędziego, tak jak to ma miejsce w przypadku m.in. notariuszy, adwokatów i radców prawnych.
W związku z powyższym, odpowiadając na postulaty zgłaszane przez środowisko referendarzy sądowych, zwracam się do Pana Ministra o odpowiedź na następujące pytania.
1. Czy nie uważa Pan, że referendarzom sądowym należy ułatwić procedurę powołania na stanowisko sędziego, a jeśli tak, to jakie działania zamierza Pan podjąć w tym kierunku?
2. Jaka jest opinia ministra sprawiedliwości w przedmiocie przedstawionego przez Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia” projektu ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych w zakresie regulacji dotyczących referendarzy sądowych?