Odpowiedź na interpelację nr 1327

w sprawie dyslektyków, dysgrafików i dyskalkulistów

Odpowiadający: sekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej Katarzyna Lubnauer

Warszawa, 26-06-2024

Szanowny Panie Pośle,

w związku z Pana interpelacją z 10 czerwca 2024 r. w sprawie egzaminu maturalnego dla zdających z dyskalkulią, dysgrafią i dysleksją uprzejmie informuję, że zasady przeprowadzania egzaminu maturalnego regulują przepisy ustawy o systemie oświaty[1] oraz rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 1 sierpnia 2022 r.[2]

Warunkiem zdania egzaminu maturalnego jest uzyskanie co najmniej 30% punktów możliwych do uzyskania z przedmiotów obowiązkowych, zdawanych w części ustnej i w części pisemnej oraz przystąpienie do części pisemnej egzaminu maturalnego z co najmniej jednego przedmiotu dodatkowego[3].

Egzamin maturalny z matematyki, jako przedmiotu obowiązkowego, jest zdawany na poziomie podstawowym. Liczba godzin przeznaczonych na realizację zajęć z matematyki[4] umożliwia rzetelne przygotowanie uczniów do egzaminu maturalnego z tego przedmiotu. Pozytywny wynik egzaminu na poziomie podstawowym oznacza, że absolwent uzyskał pewne minimum kompetencji potrzebnych, aby uczestniczyć w życiu gospodarczym, kulturalnym i społecznym. Celem tej części egzaminu maturalnego nie jest orzekanie o tym, jak wysoki poziom wiadomości i umiejętności osiągnął dany absolwent, lecz czy osiągnął wymagane minimum.

Funkcjonujące w systemie oświaty rozwiązania umożliwiają wsparcie dla osób ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się. Szczegółowe informacje dotyczące możliwych sposobów dostosowania[5] warunków przeprowadzania egzaminu maturalnego do potrzeb uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, posiadających opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej (o specyficznych trudnościach w uczeniu się), zawarte w Komunikacie dyrektora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej[6], są dostępne w tym komunikacie w Tabeli 1.11. Zdający ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się, w tym: z dysleksją, dysgrafią, dysortografią, dyskalkulią.

W sposobach dostosowania dotyczących części pisemnej egzaminu maturalnego dla absolwentów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się, w tym z dysleksją, dysgrafią, dysortografią i dyskalkulią wymieniono możliwość pisania pracy na komputerze (możliwe tylko wtedy, gdy głębokość zaburzenia grafii uniemożliwia odczytanie i dokonanie prawidłowej oceny odpowiedzi do zadań w arkuszu egzaminacyjnym) oraz zastosowanie szczegółowych zasad oceniania rozwiązań zadań otwartych z języka polskiego, języków obcych nowożytnych, języka mniejszości narodowej, języka regionalnego oraz matematyki, uwzględniających specyficzne trudności w uczeniu się.

Spośród możliwych sposobów dostosowania warunków przeprowadzania egzaminu maturalnego, wymienionych w powyższym komunikacie, rada pedagogiczna danej szkoły wskazuje sposób lub sposoby dostosowania warunków przeprowadzania egzaminu maturalnego. Przystąpienie do egzaminu maturalnego w warunkach i formie dostosowanych do potrzeb i możliwości absolwenta zapewnia przewodniczący zespołu egzaminacyjnego (dyrektor szkoły).

Dyskalkulia – podobnie jak dysleksja, dysgrafia czy dysortografia – została zaklasyfikowana do grupy specyficznych trudności w uczeniu się. W tym przypadku do oceny rozwiązań zadań maturalnych z matematyki stosuje się kryteria uwzględniające typowe błędy popełniane przez osoby z omawianą dysfunkcją. Od roku szkolnego 2015/2016 prace maturalne z matematyki na poziomie podstawowym zdających posiadających opinię o dyskalkulii, którym dostosowanie takie zostało przyznane przez radę pedagogiczną, są sprawdzane przez zespół centralny, zlokalizowany przy jednej z okręgowych komisji egzaminacyjnych. Zespół taki składa się z egzaminatorów matematyki oraz terapeutów dyskalkulii i akalkulii. W skład tego zespołu weszli: koordynatorzy Centralnej Komisji Egzaminacyjnej oraz Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Łodzi, eksperci-matematycy współpracujący z Okręgową Komisją Egzaminacyjną w Łodzi oraz co najmniej jeden ekspert/terapeuta specjalizujący się w dyskalkulii, który pełni w zespole funkcję konsultacyjną. Do Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Łodzi przekazywane są z całej Polski prace egzaminacyjne z matematyki zdających ze stwierdzoną dyskalkulią.

W odniesieniu do osób, u których zdiagnozowano dyskalkulię, do oceny rozwiązań zadań zawartych w arkuszu maturalnym z matematyki stosuje się kryteria uwzględniające występowanie specyficznych trudności w uczeniu się. Kryteria oceny prac uwzględniają typowe błędy popełniane przez uczniów z omawianą dysfunkcją, np.: mylenie bądź gubienie liter i/lub cyfr, niewłaściwe stosowanie wielkich i małych liter, mylenie indeksów górnych i dolnych, problemy z zapisywaniem jednostek, uproszczonego zapisu równania i przekształcania go w pamięci, chaotycznego zapisu operacji matematycznych, błędy w zapisie działań pisemnych, błędy rachunkowe.

W wyniku współpracy Centralnej Komisji Egzaminacyjnej z ekspertami z zakresu dyskalkulii, przygotowane zostały ogólne wytyczne dotyczące zasad oceniania zadań otwartych w pracach zdających z dyskalkulią.

Założenia te stanowią bazę do corocznego przygotowywania szczegółowych zasad oceniania rozwiązań poszczególnych zadań w arkuszu egzaminacyjnym z matematyki:

  1. Nie należy traktować jako błędy merytoryczne pomyłek, wynikających z: błędnego przepisania, przestawienia cyfr, zapisania innej cyfry, ale o podobnym wyglądzie, przestawienia położenia przecinka.
  2. W przypadku błędów, wynikających ze zmiany znaku liczby, należy w każdym zadaniu oddzielnie przeanalizować czy zdający opanował inne umiejętności, poza umiejętnościami rachunkowymi, ocenianie w zadaniu. W przypadku opanowania badanych umiejętności zdający powinien otrzymać przynajmniej 1 punkt.
  3. We wszystkich zadaniach otwartych, w których wskazano poprawną metodę rozwiązania, części lub całości zadania, zdającemu należy przyznać przynajmniej 1 punkt, zgodnie z zasadami oceniania poszczególnych zadań.
  4. Jeśli zdający przedstawia nieprecyzyjne zapisy, na przykład pomija nawiasy lub zapisuje nawiasy w niewłaściwych miejscach, ale przeprowadza poprawne rozumowanie lub stosuje właściwą strategię, to może otrzymać przynajmniej 1 punkt za rozwiązanie zadania.
  5. W przypadku zadania wymagającego wyznaczenia pierwiastków trójmianu kwadratowego zdający może otrzymać 1 punkt, jeżeli przedstawi poprawną metodę wyznaczania pierwiastków trójmianu kwadratowego, przy podanych w treści zadania wartościach liczbowych.
  6. W przypadku zadania wymagającego rozwiązania nierówności kwadratowej zdający może otrzymać 1 punkt, jeżeli stosuje poprawny algorytm rozwiązywania nierówności kwadratowej, przy podanych w treści zadania wartościach liczbowych.
  7. W przypadku zadania wymagającego stosowania własności funkcji kwadratowej zdający może otrzymać 1 punkt za wykorzystanie konkretnych własności funkcji kwadratowej, istotnych przy poszukiwaniu rozwiązania.
  8. W przypadku zadania wymagającego zastosowania własności ciągów arytmetycznych lub geometrycznych zdający może otrzymać 1 punkt, jeżeli przedstawi wykorzystanie takiej własności ciągu, która umożliwia znalezienie rozwiązania zadania.
  9. W przypadku zadania wymagającego analizowania figur geometrycznych na płaszczyźnie kartezjańskiej zdający może otrzymać punkty, jeżeli przy poszukiwaniu rozwiązania przedstawi poprawne rozumowanie, wykorzystujące własności figur geometrycznych lub zapisze zależności, pozwalające rozwiązać zadanie.
  10. W przypadku zadania z rachunku prawdopodobieństwa zdający może otrzymać przynajmniej 1 punkt, jeśli przy wyznaczaniu liczby zdarzeń elementarnych sprzyjających rozważanemu zdarzeniu przyjmuje określoną regularność lub podaje prawidłową metodę wyznaczenia tej liczby zdarzeń elementarnych.
  11. W przypadku zadania z geometrii zdający może otrzymać przynajmniej 1 punkt, jeżeli podaje poprawną metodę wyznaczenia długości odcinka potrzebnej do znalezienia rozwiązania.
  12. W przypadku zadania wymagającego przeprowadzenia dowodu (z zakresu algebry lub geometrii), jeśli w przedstawionym rozwiązaniu zdający powoła się na własność, która wyznacza istotny postęp, prowadzący do przeprowadzenia dowodu, to może otrzymać 1 punkt.
  13. Maksymalną liczbę punktów przewidzianą dla danego zadania zdający może otrzymać w przypadku poprawnego rozwiązania zadania.

Sprawdzanie prac osób ze stwierdzoną dyskalkulią odbywa się w wyznaczonym w Planie zadań koordynowanych terminie i przebiega następująco:

  1. Na początku ekspert CKE, koordynator matematyki OKE w Łodzi, przewodniczący zespołu egzaminatorów oceniających rozwiązania zadań osób ze stwierdzoną dyskalkulią, na podstawie opracowanych zasad oceniania rozwiązań zadań, opracowują szczegółowe zasady oceniania i sprawdzania rozwiązań zadań osób ze stwierdzoną dyskalkulią. Przyjęte zasady zamieszczone są w protokole oraz materiale przygotowanym dla egzaminatorów.
  2. Następnie wszyscy egzaminatorzy biorący udział w sprawdzaniu prac osób ze stwierdzoną dysleksją zostają przeszkoleni, analogicznie do egzaminatorów sprawdzających prace w wersji standardowej.
  3. W trakcie sprawdzania prac osób ze stwierdzoną dysleksją wszystkie rozwiązania nietypowe lub niedające się ocenić w ramach przygotowanych zasad oceniania są konsultowane z koordynatorami oceniania, ekspertami ds. dyskalkulii oraz innymi członkami zespołu oceniającego.

Opinia o specyficznych trudnościach w uczeniu się wydawana jest przez zespół opiniujący publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej, albo niepublicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym niepublicznej poradni specjalistycznej, spełniającej warunki, o których mowa w art. 127 ust. 11 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe[7], tj. założonej zgodnie z art. 168 tej ustawy oraz zatrudniającej pracowników posiadających kwalifikacje określone dla pracowników publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych. Zgodnie z przepisami aktów wykonawczych dotyczących oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych[8], opinia poradni może być wydana uczniowi nie wcześniej niż po ukończeniu III klasy szkoły podstawowej i nie później niż do ukończenia szkoły podstawowej. Opinia wydana po ukończeniu III klasy szkoły podstawowej zachowuje swoją ważność na egzaminach na kolejnych etapach edukacyjnych. Jednocześnie na wniosek nauczyciela lub specjalisty wykonującego w szkole zadania z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej prowadzących zajęcia z uczniem w szkole i po uzyskaniu zgody rodziców albo pełnoletniego ucznia lub na wniosek rodziców albo pełnoletniego ucznia opinia może być wydana także uczniowi szkoły ponadgimnazjalnej lub ponadpodstawowej. Wniosek wraz z uzasadnieniem należy złożyć do dyrektora szkoły, który – po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej – przekazuje wniosek wraz z uzasadnieniem oraz opinią rady pedagogicznej do poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej, i informuje o tym rodziców albo pełnoletniego ucznia.

Ponadto uprzejmie informuję, że w czasie trwania egzaminu maturalnego każdy zdający, w tym zdający ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się, może korzystać z kalkulatora i zestawu wybranych wzorów matematycznych.

W związku z powyższym przedstawiona w Pana Posła interpelacji propozycja przedłużenia czasu zdawania egzaminu maturalnego dla zdających ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się, nie uwzględnia funkcjonujących już rozwiązań i udogodnień dla tej grupy zdających. W przypadku zdających z dyskalkulią, dysleksją, dysgrafią czy dysortografią, którzy pracują na standardowych arkuszach egzaminacyjnych, a ich prace egzaminacyjne sprawdzane są przy uwzględnieniu przywołanych powyżej kryteriów, przedłużenie czasu przeprowadzania egzaminu nie znajduje uzasadnienia.

Centralna Komisja Egzaminacyjna na stronie internetowej: http://cke.edu.pl publikuje liczne materiały dotyczące egzaminu maturalnego, wspierające absolwentów przygotowujących się do egzaminu maturalnego, w szczególności:

Z poważaniem

Z upoważnienia Ministra Edukacji
Katarzyna Lubnauer

Sekretarz Stanu

[1] Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (j.t. Dz. U. z 2024 r. poz. 750) – dalej: ustawa o systemie oświaty.

[2] Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2022 r. w sprawie egzaminu maturalnego (j.t. Dz. U. z 2024 r. poz. 302).

[3] Zgodnie z art. 44zzl ust. 1 ustawy o systemie oświaty.

[4] Według rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 kwietnia 2019 r. w sprawie ramowych planów nauczania dla szkół publicznych (j.t. Dz. U. z 2024 r. poz. 80).

[5] Zgodnie z art. 44zzr ust. 10 ustawy o systemie oświaty.

[6] Dostępnym pod adresem: www.cke.edu.pl. Np. Komunikat dyrektora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej z 17 sierpnia 2023 r. w sprawie szczegółowych sposobów dostosowania warunków i form przeprowadzania egzaminu maturalnego w roku szkolnym 2023/2024 (http://cke.gov.pl/images/_EGZAMIN_MATURALNY_OD_2023/komunikaty/2024/20230817%20EM_24%20Komunikat%20o%20dostosowaniach%20FIN.pdf)

[7] Dz. U. z 2023 r. poz. 900, z późn. zm.

[8] § 6a rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. poz. 562, z późn. zm.), § 4 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 czerwca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz. U. poz. 843, z późn. zm.), § 3 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 sierpnia 2017 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz. U. poz. 1534, z późn. zm.) oraz § 3 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz. U. poz. 733, z późn. zm.).