do ministra spraw wewnętrznych i administracji
w sprawie nadużywania wydawania przez Policję poleceń okazania dokumentu tożsamości
Zgłaszający: Jarosław Sachajko, Anna Gembicka, Marek Jakubiak
Data wpływu: 16-03-2024
Szanowny Panie Ministrze,
w związku z licznymi pytaniami kierowanymi do mnie przez obywateli chciałbym poruszyć kwestię tzw. legitymowania, czyli wydawania przez Policję poleceń okazania dokumentu tożsamości. Jest to jedno z najczęściej wydawanych przez Policję poleceń, w ramach prawa do legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości.
Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego celem tej czynności jest „ustalenie lub potwierdzenie tożsamości oraz innych danych osoby na podstawie posiadanych przez nią dokumentów, czyli stwierdzenie faktycznej zgodności co do tej osoby i personaliami jej przypisanymi w legalnym dokumencie. Policjant ma zatem prawo legitymować osoby, gdy ustalenie ich tożsamości, w ocenie funkcjonariusza, niezbędne jest do wykonania czynności służbowych, np. w celu identyfikacji osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia, ustalenia świadków zdarzenia powodującego naruszenie bezpieczeństwa lub porządku publicznego, poszukiwania osób zaginionych lub ukrywających się przed wymiarem sprawiedliwości, czy przebywających w pobliżu obiektów chronionych".
Jak podnosił także rzecznik praw obywatelskich, „w orzecznictwie SN utrwalony jest pogląd, według którego, gdy funkcjonariusz żąda w ramach legitymowania podania danych osobowych, kiedy nie ma do tego podstawy prawnej, obywatel może odmówić podania tych danych bez poniesienia konsekwencji prawnych.
A w myśl art. 51 ust. 1 Konstytucji RP nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji go dotyczących. Władze publiczne nie mogą zaś pozyskiwać i gromadzić innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym (art. 51 ust. 2 Konstytucji RP).
W kontekście art. 51 ust. 2 Konstytucji RP oznacza to, że Policja nie może pozyskiwać i gromadzić innych informacji o obywatelach niż te, które są niezbędne dla realizacji celów określonych w art. 14 ustawy o Policji. Nie wystarczy zatem, że istnieje norma kompetencyjna uprawniająca funkcjonariuszy do legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości, ale musi również zachodzić opisana ustawą przyczyna uzasadniająca wkroczenie w sferę autonomii informacyjnej jednostki. Tylko wówczas jest spełniona strona podmiotowa wykroczenia z art. 65a k.w.”
Rzecznik praw obywatelskich podkreślał także, że „w wielu przypadkach sam fakt odmowy poddania się legitymowaniu - niezależnie od tego, czy była przewidziana prawem przyczyna uzasadniająca taką czynność - postrzegany jest jako zachowanie podlegające ukaraniu za niezastosowanie się do polecenia, karane na podstawie art. 65a k.w. bądź art. 65 § 2 k.w.
Dochodzi do tego zwłaszcza w trakcie zgromadzeń spontanicznych, które podlegają ochronie na podstawie art. 57 Konstytucji RP. - Należy w związku z tym wskazać, że funkcjonariusze Policji, którzy podejmują decyzję o legitymowaniu uczestników legalnie odbywającego się zgromadzenia, którzy nie popełnili przestępstwa lub wykroczenia, naruszają konstytucyjną wolność zgromadzeń, jak też autonomię informacyjną jednostki (art. 51 ust. 1 i 2 Konstytucji RP)”.
W związku z protestami, które odbywają się ostatnio w całej Polsce, proszę o udzielenie następujących odpowiedzi: