do ministra klimatu i środowiska
w sprawie możliwości uwzględniania przy obliczaniu poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych masy odpadów o kodzie 20 02 01 - Odpady ulegające biodegradacji oraz masy odpadów o kodzie 20 01 08 - Odpady kuchenne ulegające biodegradacji, poddawanych procesowi stabilizacji beztlenowej, w wyniku którego wytwarzany jest biogaz
Zgłaszający: Anna Sobolak
Data wpływu: 26-06-2024
Działając na podstawie art. 14 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1339, z późn. zm.) oraz art. 192 Regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. M.P. z 2022 r. poz. 990, z późn. zm.), niniejszym składam interpelację dotyczącą interpretacji przepisów rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 3 sierpnia 2021 r. w sprawie sposobu obliczania poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych (Dz. U. z 2021 r., poz. 1530) w zakresie sposobu obliczania poziomów recyklingu dla odpadów o kodzie 20 02 01 – Odpady ulegające biodegradacji oraz odpadów o kodzie 20 01 08 – Odpady kuchenne ulegające biodegradacji, w szczególności w zakresie możliwości uwzględniania przy obliczaniu poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych masy odpadów o kodzie 20 02 01 – Odpady ulegające biodegradacji oraz masy odpadów o kodzie 20 01 08 – Odpady kuchenne ulegające biodegradacji, poddawanych procesowi stabilizacji beztlenowej, w wyniku którego wytwarzany jest biogaz.
Dnia 4 września 2021 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 3 sierpnia 2021 r. w sprawie sposobu obliczania poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1530) - dalej: rozporządzenie - zastępujące rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 grudnia 2016 r. w sprawie poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 2167).
Rozporządzenie w § 6 ust. 1 określa, że „Masę odpadów komunalnych ulegających biodegradacji poddawanych obróbce tlenowej lub beztlenowej zalicza się do odpadów poddanych recyklingowi, jeżeli w wyniku tej obróbki powstaje kompost, materiał pofermentacyjny lub inny materiał, który będzie wykorzystany jako produkt, materiał lub substancja, które nie są odpadami”.
Jednocześnie § 6 ust. 2 rozporządzenia przewiduje, że „Jeżeli uzyskany kompost, materiał pofermentacyjny lub inny materiał, który będzie wykorzystany jako produkt, materiał lub substancja, które nie są odpadami, jest wykorzystywany na powierzchni ziemi, można zaliczyć go jako poddany recyklingowi, gdy to wykorzystanie przynosi korzyści rolnictwu lub prowadzi do poprawy stanu środowiska”.
Zgodnie z § 6 ust. 3 rozporządzenia „Uzyskany kompost, materiał pofermentacyjny lub inny materiał, który będzie wykorzystany jako produkt, materiał lub substancja, które nie są odpadami, można zaliczyć jako poddany recyklingowi tylko wtedy, gdy może być wprowadzany do obrotu jako nawóz lub środek poprawiający właściwości gleby na podstawie pozwolenia ministra właściwego do spraw rolnictwa wydanego zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. z 2021 r., poz. 76) lub gdy stanowi produkt nawozowy UE w rozumieniu art. 2 pkt 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1009 z dnia 5 czerwca 2019 r. ustanawiającego przepisy dotyczące udostępniania na rynku produktów nawozowych UE, zmieniającego rozporządzenia (WE) nr 1069/2009 i (WE) nr 1107/2009 oraz uchylającego rozporządzenie (WE) nr 2003/200 (Dz. Urz. UE L 170 z 25.06.2019, str. 1, z późn. zm.), lub gdy spełnia wymagania określone w przepisach wydanych na podstawie art. 30 ust. 4 lub ust. 5 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach”.
W świetle powyższego warunkiem uwzględnienia masy odpadów ulegających biodegradacji przy obliczaniu poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych jest:
1) poddanie tych odpadów odpowiednim procesom – obróbce tlenowej lub beztlenowej; oraz
2) powstanie w wyniku tej obróbki kompostu, materiału pofermentacyjnego lub innego materiału, który będzie wykorzystany jako produkt, materiał lub substancja, które nie są odpadami;
ewentualnie:
3) w przypadku powstania w wyniku tej obróbki odpadu – konieczne jest wykorzystanie go zgodnie z rozporządzeniami:
- rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 stycznia 2015 r. w sprawie procesu odzysku R10 (Dz. U. poz. 132) [dalej: rozporządzenie ws. odzysku R10]; lub
- rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 11 maja 2015 r. w sprawie odzysku odpadów poza instalacjami i urządzeniami (Dz. U. poz. 796) - dalej: rozporządzenie ws. odzysku poza instalacjami.
Powyższe odnieść należy do możliwości uwzględniania przy obliczaniu poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych masy odpadów o kodzie 20 02 01 – Odpady ulegające biodegradacji oraz masy odpadów o kodzie 20 01 08 – Odpady kuchenne ulegające biodegradacji, poddawanych procesowi stabilizacji beztlenowej, w wyniku którego wytwarzany jest także biogaz.
W świetle § 6 rozporządzenia spełniony zostaje pierwszy z ww. wymogów, tj. odpady te są poddawane obróbce beztlenowej (stabilizacja beztlenowa). Jeżeli materiał wyjściowy po procesie stabilizacji beztlenowej stanowić będzie kompost, materiał pofermentacyjny lub inny materiał, który będzie wykorzystany jako produkt, materiał lub substancja, które nie są odpadami, ewentualnie – stanowić będzie odpad, który wykorzystany zostanie zgodnie z rozporządzeniem ws. odzysku R10 lub rozporządzeniem ws. odzysku poza instalacjami – to masę odpadów o kodzie 20 02 01 – Odpady ulegające biodegradacji oraz masę odpadów o kodzie 20 01 08 – Odpady kuchenne ulegające biodegradacji, poddanych procesowi stabilizacji beztlenowej, należałoby uwzględnić przy obliczaniu poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych, zgodnie z § 6 rozporządzenia.
Podkreślić należy, że rozporządzenie nie ustanawia w tym względzie jakichkolwiek dodatkowych ograniczeń, w szczególności nie wyłącza możliwości uwzględnienia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przy obliczaniu poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu, ze względu na wytwarzanie w prowadzonym procesie stabilizacji tlenowej odnawialnego źródła energii w postaci biogazu.
Podstawy do wyłączenia możliwości uwzględnienia ww. odpadów przy obliczaniu poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych, nie stanowi w szczególności § 7 ust. 2 rozporządzenia, zgodnie z którym „W masie odpadów komunalnych poddanych recyklingowi nie uwzględnia się odpadów, które utraciły status odpadów, i zostały użyte jako paliwa lub inne środki wytwarzania energii, termicznie przekształcone, użyte do wypełniania wyrobisk lub składowane”.
Zarówno literalna, jak i celowościowa wykładnia tego przepisu prowadzi do wniosku, że na mocy § 7 ust. 2 rozporządzenia do poziomów recyklingu nie wlicza się tych odpadów, które:
a) utraciły status odpadów (jeżeli zgodnie z § 7 ust. 1 rozporządzenia zostały przetworzone na produkty, materiały lub substancje, które nie są odpadami, używane do celów pierwotnych lub innych celów);
b) zostały użyte jako paliwa lub inne środki wytwarzania energii;
c) zostały termicznie przekształcone;
d) zostały użyte do wypełniania wyrobisk; lub
e) zostały poddane składowaniu.
Należy uznać, że powyższe wyłączenie ma na celu zapobieżenie sytuacji, w której do poziomów recyklingu byłyby wliczane odpady wykorzystane w sposób najmniej pożądany z punktu widzenia hierarchii postępowania z odpadami, o której mowa w art. 17 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1587 z późn. zm.) [dalej: uo].
Przez wzgląd, że mowa jest o selektywnie zbieranych odpadach ulegających biodegradacji w celu przygotowania ich do ponownego użycia, odzysku lub recyklingu, odpady te, w świetle obowiązujących przepisów prawa, nie mogą być kierowane do procesów wskazanych w § 7 ust. 2 rozporządzenia.
Zasadniczym celem prowadzenia odzysku odpadów ulegających biodegradacji, w tym poprzez fermentację, jest uzyskanie kompostu, pofermentu, materiału pofermentacyjnego lub innego materiału, który będzie wykorzystany na powierzchni ziemi, przynosząc określoną korzyść.
Produkcja biogazu będąca efektem procesu stabilizacji beztlenowej odpadów biodegradowalnych nie stoi na przeszkodzie uwzględniania przy obliczaniu poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych, odpadów, które takiemu procesowi zostały poddane.
Odmienne przyjęcie stałoby w sprzeczności z zasadami logiki, gospodarności, a także kłóci się z zasadami gospodarki o obiegu zamkniętym, koncepcją zmierzającą do racjonalnego wykorzystania zasobów oraz nakazującą jak najpełniejsze wykorzystanie potencjału wszelkich surowców, w tym również odpadów. Koncepcja ta zakłada w szczególności ograniczenie poziomu zużywania energii. Wykorzystanie do celów energetycznych biogazu, powstałego wskutek procesu fermentacji odpadów wpisuje się w ideę gospodarki o obiegu zamkniętym. Jednocześnie, rezygnacja z ww. potencjału, stanowiłaby działanie sprzeczne z tą koncepcją, tym bardziej biorąc pod uwagę potencjał produkcji biogazu z bioodpadów, stanowiącego przy tym odnawialne źródło energii w rozumieniu ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1436 z późn. zm.) [dalej: uoze].
Biorąc pod uwagę stawiane w Polsce cele w zakresie efektywnego wykorzystania odnawialnych źródeł energii, wymienione m.in. w uzasadnieniu do projektu ustawy uoze, nieracjonalna i systemowo niespójna byłaby wykładnia rozporządzenia, która dla uwzględnienia danej masy odpadów komunalnych przy obliczaniu poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu, wymagałaby rezygnacji z gromadzenia i wykorzystania biogazu powstającego w procesie stabilizacji beztlenowej selektywnie zbieranych odpadów biodegradowalnych.
Uznanie o możliwości uwzględniania przy obliczaniu poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych masy odpadów o kodzie 20 02 01 – Odpady ulegające biodegradacji oraz masy odpadów o kodzie 20 01 08 – Odpady kuchenne ulegające biodegradacji, poddawanych procesowi stabilizacji beztlenowej, również w przypadku, kiedy w wyniku tego procesu wytwarzany jest biogaz, jest zgodne z celami deklarowanymi m.in. przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
W lutym 2023 r. NFOŚiGW rozpoczął nabór wniosków w ramach programu „Rozwój kogeneracji w oparciu o biogaz komunalny”. W opisie tego programu jednoznacznie wskazano, iż „Narodowy Fundusz dostrzegając fakt, że bioodpady są cennym, zwiększającym się zasobem w skali ogólnokrajowym, pragnie stworzyć adekwatne mechanizmy wsparcia finansowego rozwoju biogazowni wykorzystujących frakcję BIO, pochodzącą zarówno z selektywnie zebranych bioodpadów, jak i komunalnych osadów ściekowych. Powyższe, poza optymalizacją systemu gospodarki odpadami poprzez zwiększenie poziomów recyklingu, przyczyni się również do poprawy efektywności wytwarzania energii w związku z wymogiem wykazania wysokosprawnej kogeneracji w dofinansowywanych instalacjach” (https://www.gov.pl/web/klimat/rozwoj-kogeneracji-w-oparciu-o-biogaz-komunalny-rusza-nowy-nabor-wnioskow).
W rezultacie NFOŚiGW deklaruje, że rozwój biogazowni komunalnych zapewnić ma osiągnięcie przez podmioty zobowiązane wymaganych poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu, przy jednoczesnym wytwarzaniu energii.
W związku z powyższym proszę o udzielenie odpowiedzi na pytanie:
Czy istnieją podstawy do uwzględniania przy obliczaniu poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych masy odpadów o kodzie 20 02 01 – Odpady ulegające biodegradacji oraz masy odpadów o kodzie 20 01 08 – Odpady kuchenne ulegające biodegradacji, poddawanych procesowi stabilizacji beztlenowej, w wyniku którego wytwarzane jest odnawialne źródło energii w postaci biogazu?