do ministra klimatu i środowiska
w sprawie uwzględniania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych o kodach: 20 02 01 oraz 20 01 08
Zgłaszający: Ewa Schädler, Rafał Kasprzyk, Barbara Okuła, Ewa Szymanowska
Data wpływu: 08-07-2024
Szanowna Pani Minister,
pragnę złożyć interpelację dotyczącą przepisów rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 3 sierpnia 2021 r. w sprawie sposobu obliczania poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych (Dz. U. 2021 poz. 1530) w zakresie możliwości uwzględniania przy obliczaniu poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych, masy selektywnie zbieranych odpadów o kodzie: 20 02 01 – Odpady ulegające biodegradacji oraz odpadów o kodzie: 20 01 08 – Odpady kuchenne ulegające biodegradacji, poddawanych procesowi stabilizacji beztlenowej, w wyniku którego wytwarzany jest biogaz.
Dnia 4 września 2021 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 3 sierpnia 2021 r. w sprawie sposobu obliczania poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych (Dz. U. 2021 poz. 1530) [dalej: rozporządzenie w sprawie poziomów], zastępujące rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 grudnia 2016 r. w sprawie poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych (Dz. U. 2016 poz. 2167).
Na gruncie ww. regulacji wiele gmin w całym kraju zgłasza poważny problem dotyczący przyjmowanej przez niektóre organa administracji publicznej, w tym marszałków województw, rozbieżnej interpretacji postanowień rozporządzenia w sprawie poziomów co do możliwości uwzględniania przy obliczaniu poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych, masy odpadów o kodzie: 20 02 01 – Odpady ulegające biodegradacji oraz masy odpadów o kodzie: 20 01 08 – Odpady kuchenne ulegające biodegradacji, poddanych procesowi przetwarzania w postaci stabilizacji beztlenowej, w dedykowanych im instalacjach, w wyniku którego wytwarzany jest biogaz.
Ku woli wyłącznie uporządkowania wskazać należy w tym miejscu, iż zgodnie z postanowieniami m.in. §6 ust. 1 rozporządzenia w sprawie poziomów „masę odpadów komunalnych ulegających biodegradacji poddawanych obróbce tlenowej lub beztlenowej zalicza się do odpadów poddanych recyklingowi, jeżeli w wyniku tej obróbki powstaje kompost, materiał pofermentacyjny lub inny materiał, który będzie wykorzystany jako produkt, materiał lub substancja, które nie są odpadami“.
Z kolei §7 ust. 2 rozporządzenia w sprawie poziomów stanowi, że „w masie odpadów komunalnych poddanych recyklingowi nie uwzględnia się odpadów, które utraciły status odpadów, i zostały użyte jako paliwa lub inne środki wytwarzania energii, termicznie przekształcone, użyte do wypełniania wyrobisk lub składowane“.
Jest kwestią oczywistą, że regulacja §7 ust. 2 rozporządzenia w sprawie poziomów nie znajduje, bo nie może znajdować, zastosowania do odpadów o kodzie: 20 02 01 – Odpady ulegające biodegradacji oraz masy odpadów o kodzie: 20 01 08 – Odpady kuchenne ulegające biodegradacji. Te rodzaje odpadów nie są bowiem wykorzystywane jako paliwa lub inne środki wytwarzania energii, nie są termicznie przekształcane, poddawane składowaniu bądź użyte do wypełniania wyrobisk, gdyż przepisy ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. Dz. U. 2023 poz. 1587) wprowadzają generalny zakaz składowania oraz termicznego przekształcania odpadów ulegających biodegradacji.
Należy przy tym mieć na uwadze, że na gruncie regulacji unijnych, jak i krajowych, w tym ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz. U. 2024 poz. 399) [dalej: ucpg], przede wszystkim na gminach, odpowiedzialnych za kształtowanie gminnych systemów gospodarowania odpadami, spoczął obowiązek osiągania mocno wyśrubowanych poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych. Dla przykładu wskazać można, iż o ile w roku 2021 poziom ten wynosił 20%, tak w latach kolejnych jest to odpowiednio: 25% (2022), 35% (2023), 45% (2024), 55% (2025) itd. – do 65% wagowo w roku 2035. Nieosiągnięcie wymaganych poziomów jest sankcjonowane prawnie. Kluczowym elementem pozwalającym co najmniej zbliżyć osiągane przez gminy poziomy do tych wynikających z przepisów prawa, jest m.in. prawidłowa selektywna zbiórka odpadów komunalnych prowadzona „u źródła“.
Z punktu widzenia tych postanowień rozporządzenia w sprawie poziomów, dedykowanych selektywnie zbieranym odpadom ulegającym biodegradacji oraz odpadom kuchennym, kluczowym warunkiem możliwości zaliczania masy tych odpadów do poziomów jest zarówno prawidłowa selektywna zbiórka u źródła, jak też poddawanie ich stosownym procesom (stabilizacji tlenowej lub beztlenowej), rezultatem których jest uzyskanie kompostu, pofermentu, materiału pofermentacyjnego lub innego materiału, który będzie wykorzystany na powierzchni ziemi, przynosząc określoną korzyść.
W kontekście powyższego można uznać, że produkcja biogazu będąca jednym z efektów procesu stabilizacji beztlenowej odpadów biodegradowalnych nie stoi na przeszkodzie uwzględnianiu przy obliczaniu poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych, odpadów, które takiemu procesowi zostały poddane, zwłaszcza że żaden zapis rozporządzenia w sprawie poziomów takiej opcji nie wyklucza. Przyjęcie takiej interpretacji wydaje się właściwe przez wzgląd na przywołany powyżej §6 rozporządzenia w sprawie poziomów i fakt, że uzyskiwany w rezultacie prowadzonych procesów biogaz stanowi obecnie jedno z pożądanych źródeł „zielonej energii“ uznawanej za kluczową dla osiągnięcia stabilności i bezpieczeństwa dostaw energii.
Należy podkreślić, że wykorzystanie do celów energetycznych biogazu powstałego wskutek procesu fermentacji selektywnie zbieranych odpadów biodegradowalnych wpisuje się w ideę gospodarki o obiegu zamkniętym. Rezygnacja z ww. potencjału stanowiłaby w istocie działanie sprzeczne z tą koncepcją, zwłaszcza przez wzgląd na potencjał produkcji biogazu z bioodpadów.
Należy zwrócić uwagę, że w rezultacie zwiększenia świadomości co do korzyści związanych z wykorzystaniem biogazu (stanowiącego tzw. zieloną energię), a co za tym idzie zwiększeniem popularności biogazowni komunalnych i biogazowni rolniczych, coraz więcej podmiotów w Polsce, przetwarzając odpady, w tym odpady o kodach: 20 02 01 – Odpady ulegające biodegradacji oraz masy odpadów o kodzie: 20 01 08 – Odpady kuchenne ulegające biodegradacji w procesie fermentacji, gromadzi powstający w wyniku tego procesu biogaz. Korzyści, jakie płyną z możliwości wykorzystania potencjału odpadów dla uzyskania materiałów dających się następnie wykorzystywać, w tym jako źródło energii, powodują, że podejmowanych i realizowanych jest szereg inicjatyw i inwestycji, finansowanych również ze środków publicznych, w kierunku powstawania instalacji z potencjałem technologicznym, który stwarza takie możliwości.
Powszechnie i jednogłośnie prezentowane są stanowiska[1], w świetle których przekazywanie bioodpadów do biogazowni zapewni osiąganie przez gminy wyśrubowanych poziomów recyklingu. Takie stanowiska pozostają zgodne m.in. z celami deklarowanymi przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej[2], który przy naborze wniosków m.in. w ramach programu „Rozwój kogeneracji w oparciu o biogaz komunalny“[3] wskazywał, że „(…) bioodpady są cennym, zwiększającym się zasobem w skali ogólnokrajowej, pragnie stworzyć adekwatne mechanizmy wsparcia finansowego rozwoju biogazowni wykorzystujących frakcję BIO, pochodzącą zarówno z selektywnie zebranych bioodpadów, jak i komunalnych osadów ściekowych. Powyższe, poza optymalizacją systemu gospodarki odpadami poprzez zwiększenie poziomów recyklingu, przyczyni się również do poprawy efektywności wytwarzania energii w związku z wymogiem wykazania wysokosprawnej kogeneracji w dofinansowywanych instalacjach“[4]. W ramach programu „wsparciem objęte zostaną inwestycje dotyczące budowy nowych, rozbudowy lub modernizacji istniejących instalacji fermentacji selektywnie zebranych bioodpadów komunalnych i wykorzystania uzyskanego biogazu do wytwarzania energii w warunkach wysokosprawnej kogeneracji“[5]. W rezultacie rozwój biogazowni komunalnych zapewnić ma osiągnięcie wymaganych poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu przy jednoczesnym wytwarzaniu energii. [6]
Omawiając znaczenie instalacji biogazowni dla osiągania poziomów recyklingu, NFOŚiGW wskazywał również, że „równocześnie, będąc istotnym członkiem Unii Europejskiej, Polska jest zobligowana, by do 2035 r. osiągnąć 65% recyklingu z ogólnej masy wytwarzanych odpadów komunalnych. Dziś 1/3 tej masy to bioodpady odbierane w ramach systemu selektywnej zbiórki. Równocześnie nie dysponujemy adekwatną siecią instalacji. Bez zagospodarowania frakcji bioodpadów, nie będzie możliwe uzyskanie poziomów recyklingu, a ich selektywne zbieranie jest zbędną uciążliwością.“ [7]
Przez wzgląd na niejednolitą wykładnię ww. regulacji, prezentowaną m.in. przez marszałków województw przy ocenie składanych przez gminy sprawozdań z realizacji zadań z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi (art. 9q ucpg), niezbędne jest ujednolicenie stosowania przepisów prawa w powyższym zakresie.
Nie można przy tym tracić z pola widzenia, że masy selektywnie zebranych odpadów biodegradowalnych, których proces przetwarzania prowadzi m.in. do wytworzenia zielonej energii, stanowią istotną część odpadów poddanych przygotowaniu do ponownego użycia i recyklingowi, w związku z czym w wielu przypadkach mogą mieć wręcz decydujący wpływ na osiągnięcie przez gminy wymaganych przepisami prawa unijnego i krajowego wysokich poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych.
W związku z powyższym, proszę o udzielenie odpowiedzi na pytanie:
Czy istnieją podstawy do uwzględniania przy obliczaniu poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych, selektywnie zbieranej masy odpadów o kodzie: 20 02 01 – Odpady ulegające biodegradacji oraz odpadów o kodzie: 20 01 08 – Odpady kuchenne ulegające biodegradacji, poddawanych procesowi stabilizacji beztlenowej, w wyniku którego wytwarzany jest biogaz?
Z poważaniem
Ewa Schädler
Posłanka na Sejm RP
[1] https://www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/biogazownia-komunalna-poziom-recyklingu-Dominik-Bak-nfosigw-13298.html
https://www.portalsamorzadowy.pl/gospodarka-komunalna/lodz-i-bydgoszcz-przetworza-odpady-na-biogaz-tak-chca-osiagnac-wskazniki-recyklingu,473124.html
https://portalkomunalny.pl/biogaz-recepta-na-poprawienie-recyklingu-535236/
https://www.gov.pl/web/ncbr/wielki-lecz-malo-zagospodarowany-potencjal-energii-z-bioodpadow
https://www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/biogaz-odpady-komunalne-frakcja-bio-13291.html;
[2] [dalej: NFOŚiGW]
[4] Jw.
[5] Jw.
[6] Patrz także: https://www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/biogazownia-komunalna-poziom-recyklingu-Dominik-Bak-nfosigw-13298.html