do ministra edukacji
w sprawie młodzieżowych ośrodków wychowawczych
Zgłaszający: Marta Wcisło
Data wpływu: 17-01-2024
Lublin, 17 stycznia 2024 roku
Szanowna Pani Ministro,
działając na podstawie art. 14 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora (tj. Dz. U. 2022 poz. 1339) niniejszym składam interpelację w sprawie młodzieżowych ośrodków wychowawczych.
Młodzieżowy ośrodek wychowawczy (MOW) to placówka systemu oświaty przeznaczona dla dzieci młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy, wychowania, pomocy psychologiczno-pedagogicznej i resocjalizacji, w tym również dla młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie. Do zadań MOW należy eliminowanie przejawów niedostosowania społecznego i przygotowanie do samodzielnego, odpowiedzialnego i zgodnego z obowiązującymi normami społecznymi i prawnymi życia po opuszczeniu młodzieżowego ośrodka wychowawczego. Oprócz zadań z zakresu resocjalizacji (czasem również rewalidacji) w MOW realizowane jest także kształcenie na różnym poziomie, w szkołach różnego typu. Do MOW kierowani są nieletni, wobec których sąd rodzinny orzekł o umieszczeniu w młodzieżowym ośrodku wychowawczym.
Wychowankowie MOW, zanim trafiają do placówki, często doświadczają traum i przemocy, w tym również ze strony osób bliskich. Trudne, często traumatyczne przeżycia, poczucie odtrącenia, frustrację, manifestują negatywnymi reakcjami, agresją i autoagresją, wrogością wobec opiekunów i społeczeństwa, przejawianiem zachowań ryzykownych, próbami samobójczymi, naruszaniem zasad współżycia społecznego, popełnieniem czynu zabronionego, uchylaniem się od nauki, działaniem w grupach przestępczych. Jednocześnie zauważyć należy, iż w ostatnich latach zdecydowanie zmienił się profil wychowanka MOW, oprócz przejawów demoralizacji, coraz częściej wykazują oni problemy natury psychicznej, zaburzenia emocjonalne, mają zdiagnozowane choroby psychiczne i posiadają długie historie leczenia psychiatrycznego. Nie da się ukryć, że w ostatnich latach nastąpiło zdecydowane pogorszenie kondycji psychicznej młodzieży, spowodowane różnymi czynnikami, co w przypadku wychowanków MOW manifestowane jest dopuszczaniem się zachowań autodestrukcyjnych, dokonywaniem samookaleczeń, podejmowaniem prób samobójczych. Niektórzy z nich są po wielokrotnych samouszkodzeniach ciała, próbach samobójczych lub innych zachowaniach autodestrukcyjnych. Skutkuje to pobytami na oddziałach psychiatrycznych i koniecznością ścisłej współpracy personelu szpitala z dyrekcją i pracownikami MOW.
W nagłych wypadkach (samookaleczenie, zranienie, zażycie niebezpiecznych substancji, próba samobójcza) do wychowanków zgodnie z obowiązującą procedurą wzywany jest zespół ratownictwa medycznego. Podobnie w przypadku ataku agresji, psychozy czy paniki, kiedy podjęte w placówce działania nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, zespół, w składzie psycholog, pedagog, terapeuta uzależnień, dyrekcja, wzywają odpowiednie służby. Ostateczną decyzję o potrzebie konsultacji psychiatrycznej podejmuje zawsze zespół ratownictwa medycznego, a o hospitalizacji lekarz izby przyjęć szpitala, do którego jest przewieziony. Szpital dysponuje innymi niż ośrodek środkami, w szczególności jeśli chodzi o zabezpieczenie (w tym mechaniczne) agresywnego wychowanka czy możliwość natychmiastowego podania leków.
Związane z powyższym główne problemy MOW to przede wszystkim brak prostego dostępu do historii leczenia psychiatrycznego wychowanka. Proces gromadzenia dokumentacji trwa, a wychowanek niejednokrotnie potrzebuje pomocy bezpośrednio po przybyciu do placówki. Ponadto MOW miewają trudności we współpracy ośrodków ze szpitalami psychiatrycznymi/oddziałami psychiatrycznymi, które niekoniecznie znają specyfikę MOW oraz młodzieży, która w nich przebywa. Często problemy te są bardzo przyziemne, ale dla MOW poważne – np. konieczność zapewniania natychmiastowego odbioru wychowanka/ki z oddziału, bez uwzględnienia realnych warunków i możliwości placówki (dostępność samochodu i personelu) czy też oczekiwanie dostarczania wychowankom przebywającym na oddziałach odzieży i innych środków w określonym dniu (ośrodek dysponuje tym, co wychowanek posiada, dodatkowe zakupy są dokonywane zgodnie z ustalonymi procedurami w porozumieniu z rodzicami/instytucjonalną pieczą zastępczą).
W województwie lubelskim w ramach projektu pn. Poprawa dostępności świadczeń zdrowotnych w zakresie opieki psychologicznej, psychiatrycznej i leczenia uzależnień dzieci i młodzieży jest tworzone Regionalne Centrum Zdrowia Psychicznego Dzieci i Młodzieży przy Szpitalu Neuropsychiatrycznym im. prof. M. Kaczyńskiego w Lublinie – wydaje się, że taka współpraca pomiędzy MOW a podmiotami wykonującymi świadczenia zdrowotne w zakresie opieki psychologicznej i psychiatrycznej powinna w znacznym stopniu podnieść jakość opieki nad młodzieżą przebywającą w MOW i zapewnić im lepsze leczenie i wsparcie.
Mając na uwadze powyższe, składam niniejszą interpelację oraz zwracam się o udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:
Niezależnie od międzyresortowej współpracy jednym z rozwiązań, które mogłyby usprawnić funkcjonowanie MOW, jest podporządkowanie ich w całości jednemu ministerstwu. Czy Pani zdaniem Ministerstwo Edukacji Narodowej mogłoby przejąć w całości nadzór nad MOW i zapewnić w ten sposób optymalizację nadzoru?
Celem zapewnienia wychowankom młodzieżowych ośrodków wychowawczych kompleksowego wsparcia niezbędne wydaje się uregulowanie współpracy międzysektorowej, nie tylko pomiędzy resortem edukacji oraz sprawiedliwości (co wynika z ustawy), ale również z resortem zdrowia. Czy jako ministra edukacji rozważa Pani podjęcie współpracy w tym zakresie z ministrem zdrowia, na przykład poprzez wypracowanie rozwiązań wspierających kompetencje nauczycieli z ośrodków MOW w pracy z dziećmi/młodzieżą z problemami psychicznymi?
Wsparciem dla MOW mogłaby być dostępność w placówce w określonym czasie lekarza psychiatry, który nie tylko obejmowałby opieką potrzebujących wychowanków, ale także stanowił wsparcie dla kadry i rodziców, bądź też utworzenie centrum zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży z ułatwioną ścieżką kontaktu i dostępu do lekarza psychiatry. Czy w Pani opinii istnieje możliwość wdrożenia takiego rozwiązania?
Z poważaniem
Marta Wcisło