10. kadencja, 1. posiedzenie, 10. dzień (12-12-2023)

Oświadczenia.

Poseł Grzegorz Lorek (tekst niewygłoszony):

    10 grudnia 1909 r. w Niechanowie, niedaleko Gniezna, w rodzinie włościańskiej urodził się mjr Adam Borys, ps. Bryl, Kar, Dyrektor, Pal, Pług. Jego życiorys jest tak bogaty, że można by nim obdzielić kilka osób. Historycy i biografowie przedstawiali go jako inżyniera rolnika, naukowca, harcerza, oficera Wojska Polskiego, cichociemnego, oficera Armii Krajowej, dowódcę batalionu ˝Parasol˝, powstańca warszawskiego, jeńca stalagu, więźnia ubeckich katowni oraz jednego z twórców polskiego przemysłu mięsnego po II wojnie światowej.

    W jego rodzinnym domu zawsze pielęgnowano tradycje patriotyczne i pamięć o powstaniach narodowych. Szkołę powszechną Adam ukończył w Niechanowie, w majątku hrabiego Żółtowskiego. Naukę kontynuował w Gnieźnie w Gimnazjum Klasycznym im. Adama Mickiewicza, obecnie to Liceum im. Bolesława Chrobrego. Należał tam do 3. Gnieźnieńskiej Drużyny Harcerzy im. hetmana Stanisława Żółkiewskiego. Po maturze ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. Później wstąpił na Wydział Rolniczo-Leśny Uniwersytetu Poznańskiego, wybierając specjalizację przetwórstwo rolno-spożywcze. Ukończył studia z wyróżnieniem, co otworzyło mu szerokie możliwości dalszego rozwoju zawodowego.

    Walczył w kampanii wrześniowej, przedostał się do powstającej armii na Zachodzie. 1 października 1942 r. o godz. 21.00 wsiadł do samolotu typu Halifax na lotnisku Tempsford. Ok. godz. 1.30 w nocy, po locie trwającym 5,5 godziny, wraz z innymi cichociemnymi wyskoczył ze spadochronem. Zrzutu dokonano na terenie placówki o kryptonimie ˝Bór˝, kilkanaście kilometrów od Garwolina. Do Warszawy przybył 2 października. Zgodnie z planem pojawił się w Spółdzielni Spożywców ˝Społem˝ na Mokotowie przy ul. Grażyny. W stolicy już jako kpt. ˝Pług˝ został przydzielony do powstającego Kedywu KG AK. 1 czerwca 1943 r. objął stanowisko zastępcy dowódcy Oddziału Dyspozycyjnego ˝Motor 30˝ mjr. Jana Kiwerskiego, ps. Rudzki. Powierzono mu utworzenie nowego oddziału specjalnego mającego zastąpić rozbitą przez gestapo jednostkę ˝Kosa 30˝.

    Kpt. ˝Pług˝ wraz ze swoimi żołnierzami przygotował i przeprowadził m.in. następujące akcje: Bürkl - likwidacja komendanta Pawiaka znanego z okrucieństwa i sadystycznego znęcania się nad więźniami, 7 września 1943 r.; Kretschmann - likwidacja zastępcy komendanta obozu przy ul. Gęsiej, 24 września 1943 r.; Weffels - likwidacja szefa ˝Serbii˝, żeńskiej części więzienia na Pawiaku, 1 października 1943 r.; Kutschera - likwidacja dowódcy SS i policji na dystrykt warszawski, 1 lutego 1944 r.; za jego kadencji w Warszawie zaczęto rozstrzeliwać więźniów na ulicach miasta.

    Z batalionem ˝Parasol˝ w ramach Zgrupowania ˝Radosław˝ przeszedł prawie cały najtrudniejszy, najbardziej krwawy szlak powstańczy obejmujący Wolę, Stare Miasto, kanały i Śródmieście. Po wojnie przebywał w więzieniu mokotowskim kilka miesięcy 1945 r. Przeszedł ciężkie śledztwo, torturowano go. Jak mówił jego syn Hubert, szczególnie pastwiono się nad zranioną podczas powstania ręką. Życie uratował mu wówczas Jan Mazurkiewicz wzywający akowców do ujawnienia się. Zwolniono go we wrześniu, był jednak obserwowany. Nie poddawał się i próbował rozwijać się zawodowo. To w rolnictwie widział szansę sprzeciwienia się nowemu okupantowi. Pracował w Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego w Bydgoszczy, został stypendystą UNRRY, przebywał na 8-miesięcznym stażu w USA i Wielkiej Brytanii, był kierownikiem kontroli technicznej Zjednoczenia Przemysłu Mięsnego w Poznaniu.

    Jerzy Pytkowski, ps. Jur, powiedział o mjr. Adamie Borysie, że był człowiekiem wielkiego formatu. Dla chłopców był wzorem oficera, dowódcy. Odznaczał się charyzmą. Wyzwalał w ludziach ich maksymalne możliwości.

Przebieg posiedzenia