11. kadencja, 11. posiedzenie, 1. dzień (08-05-2024)
3. punkt porządku dziennego:
Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw (druk nr 342).
Poseł Bartosz Romowicz:
Szanowny Panie Marszałku! Szanowny Panie Ministrze! Szanowne Panie Posłanki i Panowie Posłowie! Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw to odpowiedź polskiego rządu na kryzys humanitarny, który miał miejsce po rozpoczęciu agresji Rosji na Ukrainę. Wszyscy wiemy, że Polska i Polacy stanęli na wysokości zadania. Polacy pokazali, jak wspaniałym są narodem. Zwykli obywatele wraz z samorządowcami zorganizowali się bardzo szybko i od pierwszego dnia nieśli pomoc. Potem dołączył do tego rząd, który przygotował m.in. rozwiązania prawne regulujące status uchodźców z Ukrainy w Polsce. Te rozwiązania były przygotowywane szybko, dlatego że była taka potrzeba. Nikt nie ma o to pretensji, bo pomoc była potrzebna na już. Jednak w toku realizacji i wykonywania przepisów ustawy dochodziło do różnego rodzaju, mówiąc kolokwialnie, nadużywania naszej dobroci, dlatego była konieczna zmiana tych przepisów. W tym miejscu w imieniu Klubu Parlamentarnego Polska 2050 - Trzecia Droga chciałbym podziękować panu ministrowi Maciejowi Duszczykowi wraz z zespołem jego współpracowników za to, że przygotowali ten projekt zmian, bo realizuje on wiele postulatów zgłaszanych w tej Izbie w trakcie debaty nad poprzednim projektem ustawy przedłużającej obowiązywanie dotychczasowych przepisów.
Okres, w którym pobyt obywateli Ukrainy na terytorium Polski jest uznawany za legalny, kończy się z dniem 30 czerwca tego roku. Teraz obywatele Ukrainy korzystają z ochrony czasowej poprzez instytucję ustawy specjalnej. Przedłożona ustawa przedłuża okres obowiązywania ochrony tymczasowej w Polsce do 30 września 2025 r. Dodatkowo przedłużenie obowiązywania ustawy do dnia 30 wrześnie 2025 r. ma na celu zapewnienie sprawnego i nieobciążającego dodatkowo organów administracji rządowej procesu przechodzenia przez obywateli Ukrainy korzystających obecnie z ochrony czasowej na pobyt czasowy.
Ustawa ma na celu rozszerzenie zakresu podmiotowego kategorii cudzoziemców, którzy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mogą korzystać z ochrony tymczasowej w oparciu o przepisy ustawy specjalnej. W projekcie przewiduje się też zmianę terminu złożenia wniosku o nadanie numeru PESEL z 30 dni od dnia przybycia na terytorium naszego kraju na ˝niezwłocznie po przybyciu˝. Dobrym rozwiązaniem, które również ma być wprowadzone tymi przepisami, jest konieczność potwierdzenia tożsamości przez obywatela Ukrainy ważnym dokumentem krajowym, chociażby paszportem. Skończy się zatem nadawanie numerów PESEL na oświadczenia. Zmiana ta pomoże uszczelnić system.
Ważną zmianą jest również uszczelnienie systemu udzielania pomocy w miejscach zbiorowego zakwaterowania i ograniczenie możliwości nadużywania tego systemu. Tutaj ważna będzie rola wojewody. Obowiązujące przepisy mogły prowadzić do nadużyć poprzez kwalifikowanie osób, które takiej pomocy nie potrzebowały, jako zwolnionych z opłat z powodu trudnej sytuacji życiowej.
W projekcie ustawy zaproponowano utrzymanie obecnych zasad dostępu do rynku pracy. W celu poszukiwania pracy każdy obywatel Ukrainy będzie mógł się zarejestrować w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna. Zostaną także zachowane szkolenia z języka polskiego dla lekarzy, pielęgniarek i położnych. Planowane są zmiany w zakresie powiadomienia, jakie musi złożyć pracodawca zatrudniający obywatela Ukrainy. Chodzi o skrócenie terminu z 14-dniowego na 7-dniowy. Tutaj też, jak wiemy, potwierdzają to kontrole, następowały nadużycia.
Ważne jest też to, że w projekcie zrezygnowano ze świadczenia 300 zł na osobę przeznaczonego na utrzymanie, np. na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej. To świadczenie faktycznie było potrzebne, ale tylko w pierwszych dniach po wybuchu wojny, kiedy obywatele Ukrainy wyjeżdżali, przyjeżdżali do Polski tak, jak stali, i nic przy sobie nie mieli. Obecnie to wsparcie jest niepotrzebne i stanowiłoby duże nadużycie pomocy.
Dobre przepisy będą również w zakresie opieki zdrowotnej dla obywateli Ukrainy. Z opieki zdrowotnej będą korzystały tylko osoby, które mają legalny pobyt w Polsce. Kluczową zmianą - i pragnę to bardzo mocno podkreślić - dla uszczelnienia tego systemu jest powiązanie otrzymywania świadczeń na dzieci z ich nauką w polskim systemie oświaty. Dziecko obywatela Ukrainy, które ma otrzymywać świadczenie wychowawcze 800+ lub świadczenie ˝Dobry start˝, musi realizować obowiązek przygotowania przedszkolnego, obowiązek szkolny albo obowiązek nauki. Dodaje się również przepis zobowiązujący Zakład Ubezpieczeń Społecznych do wstrzymania przyznanych wcześniej świadczeń w sytuacji, kiedy w systemie informacji oświatowej nie zostanie potwierdzony fakt pobierania nauki w szkole przez dziecko, na które te świadczenia były przyznane. I to jest bardzo dobre rozwiązanie, wypracowane wspólnie z ministrem edukacji, za co dziękuję.
Nowe przepisy zaczną obowiązywać odpowiednio od okresu świadczeniowego rozpoczynającego się 1 czerwca 2025 r. oraz od roku szkolnego 2025/2026.
Panie ministrze, dziękuję za tę zmianę, ona była bardzo potrzebna i dla naszego klubu parlamentarnego jest bardzo ważna. Jest jeszcze wiele dobrych zmian w tym projekcie, dlatego jako Klub Parlamentarny Polska 2050 - Trzecia Droga poprzemy ten projekt.
Na koniec, mimo iż w pierwszym czytaniu nie można zgłaszać poprawek, chcę zasygnalizować jedną, o której będziemy chcieli rozmawiać na posiedzeniu komisji w czasie drugiego czytania. Mianowicie chodzi o możliwość wprowadzenia jednorazowej rekompensaty dla jednostek samorządu terytorialnego, wypłacanej z funduszu pomocy, dla samorządów, które przez lata udostępniały swoje budynki publiczne, np. hale sportowe, na potrzeby organizacji punktów recepcyjnych, jak było to m.in. w Hrubieszowie. (Dzwonek) Te budynki zostały zniszczone przez lata wskutek naturalnego zużycia i muszą przejść remonty, aby znów mogły służyć obywatelom, mieszkańcom tych poszczególnych miejscowości, chociażby jako hale sportowe. Proszę, panie ministrze, o to, aby rozważyć wprowadzenie takiej zmiany, która umożliwi wypłatę jednorazowych rekompensat dla tych samorządów. Dziękuję bardzo. (Oklaski)
Przebieg posiedzenia