11. kadencja, 11. posiedzenie, 1. dzień (08-05-2024)
7. punkt porządku dziennego:
Sprawozdanie Komisji Gospodarki i Rozwoju oraz Komisji Polityki Społecznej i Rodziny o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (druki nr 275 i 333).
Poseł Sprawozdawca Elżbieta Burkiewicz:
Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie i Panowie Posłowie! Mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie sprawozdanie połączonych Komisji Gospodarki i Rozwoju oraz Komisji Polityki Społecznej i Rodziny o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw, druki nr 275 i 333.
Sejm na 9. posiedzeniu w dniu 12 kwietnia 2024 r., zgodnie z art. 39 ust. 2 regulaminu Sejmu, skierował projekt ustawy do Komisji Gospodarki i Rozwoju oraz Komisji Polityki Społecznej i Rodziny w celu rozpatrzenia. Projekt przedstawianej ustawy dotyczy tzw. wakacji składkowych, czyli możliwości skorzystania przez małych przedsiębiorców ze zwolnienia z opłacania składek na ubezpieczenie społeczne.
Składki na ubezpieczenie społeczne są obowiązkowym kosztem, który muszą ponosić wszyscy przedsiębiorcy, a ich wysokość jest bezpośrednio powiązana z przeciętnym wynagrodzeniem w gospodarce. To z kolei oznacza, że w miarę wzrostu wynagrodzeń rosną również obciążenia dla przedsiębiorców. Gdy się analizuje dynamikę wzrostu składek na ubezpieczenie społeczne, widać wyraźnie, że w ciągu ostatniej dekady odnotowano znaczący wzrost tych obciążeń. I tak: w roku 2014 składki ryczałtowe wynosiły 766,21 zł, natomiast w roku 2024 wzrosły aż do 1600,32 zł, co stanowi wzrost o 109%.
Taki wzrost jest szczególnym obciążeniem dla mikro- i małych przedsiębiorstw, które dysponują ograniczonymi zasobami finansowymi i dla których każde dodatkowe obciążenie finansowe stanowi barierę dla rozwoju i działalności. Dodatkowo rosnące składki na ubezpieczenia społeczne mogą wpływać na decyzje przedsiębiorców odnośnie do zatrudniania nowych pracowników, co z kolei może mieć wpływ na ogólny poziom bezrobocia i dynamikę gospodarczą kraju. Wysokie obciążenia mogą też skłaniać przedsiębiorców do poszukiwania alternatywnych form zatrudnienia.
Istnieją również aspekty społeczny i polityczny tej sprawy. Wzrost składek wywołuje dyskusje na temat efektywności systemu ubezpieczeń społecznych i jego sprawiedliwości. Przedsiębiorcy, zwłaszcza ci prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą, często podnoszą kwestię dysproporcji między wysokością odprowadzanych składek a percepcją korzyści, jakie z tego tytułu uzyskują. Reformy systemu ubezpieczeń społecznych powinny być przedmiotem debat publicznych i analiz mających na celu znalezienie równowagi między zapewnieniem odpowiedniego wsparcia dla osób objętych systemem a stworzeniem warunków sprzyjających rozwojowi przedsiębiorczości. Należy podkreślić, że mikroprzedsiębiorcy w Polsce generują rocznie 1/3 całego polskiego PKB.
Odpowiedzią na rosnące obciążenia publiczno-prawne przedsiębiorców będzie instytucja wakacji składkowych. Przewiduje ona, że przedsiębiorcy prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą, którzy opłacają składki na ubezpieczenie własne oraz nie więcej niż 9 ubezpieczonych, będą mogli złożyć wniosek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o zwolnienie z opłacania należności z tytułu składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe, ubezpieczenie wypadkowe i ubezpieczenie chorobowe, jeżeli wcześniej ubezpieczony zadeklarował jego opłacanie, a także składek na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy za wybrany 1 miesiąc kalendarzowy w każdym roku kalendarzowym.
Jeśli chodzi o najważniejsze z punktu widzenia mikroprzedsiębiorców założenia omawianego rozwiązania, należy wspomnieć o tym, iż osoby korzystające z wakacji składkowych nadal pozostaną uczestnikami systemu ubezpieczeń społecznych. To jest bardzo istotna cecha tego rozwiązania. Oznacza to, że skorzystanie z wakacji składkowych nie przerwie ciągłości korzystania z ubezpieczenia chorobowego. Co jeszcze ważniejsze, w myśl tej ustawy przedsiębiorca nie będzie musiał zawieszać prowadzonej działalności. To oznacza, że przedsiębiorca w danym okresie nadal będzie mógł uzyskiwać z niej przychody. Możliwość skorzystania z wakacji składkowych będzie dotyczyła 1 miesiąca kalendarzowego wskazanego przez samego zainteresowanego w każdym roku kalendarzowym. Będzie się to odbywało na wniosek ubezpieczonego.
Zakłada się, że z wakacji składkowych skorzystać będą mogły osoby, które, jeśli chodzi o prowadzenie działalności gospodarczej, spełniają cztery warunki. Po pierwsze, w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku miały zgłoszonych do ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego lub ubezpieczenia zdrowotnego nie więcej niż 10 ubezpieczonych, wliczając w to osobę, która prowadzi działalność.
Po drugie, w ostatnich 2 latach kalendarzowych poprzedzających rok złożenia wniosku nie osiągnęły przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej lub w co najmniej jednym roku z 2 ostatnich lat kalendarzowych poprzedzających rok złożenia wniosku osiągnęły roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej nieprzekraczający złotówkowej równowartości 2 mln euro.
Po trzecie, jako ubezpieczeni w roku kalendarzowym poprzedzającym rok złożenia wniosku oraz w okresie od początku roku kalendarzowego złożenia wniosku do dnia złożenia tego wniosku nie wykonywały pozarolniczej działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego w roku kalendarzowym rozpoczęcia działalności gospodarczej lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.
Po czwarte, w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku jako ubezpieczeni podlegały ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.
Co istotne, rozstrzygnięty wniosek będzie miał charakter wiążący dla samego wnioskodawcy. Ubezpieczony będzie podlegał zwolnieniu we wskazanym przez siebie miesiącu kalendarzowym. Nie będzie on mógł się z niego wycofać bądź też dokonywać korekt w tym wniosku. Podkreślenia wymaga, że rozstrzygnięcie wniosku nie będzie przyjmowało formy decyzji administracyjnej, a konstrukcja zwolnienia powoduje, że stanowić będzie on pomoc publiczną realizowaną w formule de minimis.
Od początku 2024 r. zwiększeniu uległ limit dopuszczalnej pomocy de minimis z 200 do 300 tys. euro na przestrzeni 3 lat. Osoby, które osiągnęły próg dopuszczalnej pomocy de minimis, nie będą mogły skorzystać ze zwolnienia od składek opisanego w projekcie ustawy.
Przedmiotowa zmiana ma na celu wyłączenie osób korzystających z wakacji składkowych z opłacania własnych składek na Fundusz Pracy w miesiącu, za który przysługuje zwolnienie. W wybranym przez przedsiębiorcę miesiącu składki na ubezpieczenie społeczne będą pokrywane z budżetu państwa w kwocie stanowiącej podstawę wymiaru składki.
Projektowane rozwiązanie nie będzie dotyczyło obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne. Proponowane zmiany nie będą miały wpływu na uprawnienie do zasiłku chorobowego ani na wysokość świadczeń emerytalno-rentowych.
W wybranym przez przedsiębiorcę miesiącu, w którym korzystał on z wakacji składkowych, składki na ubezpieczenie społeczne będą finansowane w ramach dotacji z budżetu państwa do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Na podstawie obliczeń Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przewiduje się, że całkowity koszt dla sektora finansów publicznych w roku 2024 wynikający z przewidzianego rozwiązania to maksymalnie 1,64 mld zł. Na podstawie obliczeń ZUS-u przewiduje się również, że w latach 2024-2034 maksymalne koszty projektowanego rozwiązania będą wynosiły 20,4 mld zł. Wedle wstępnych obliczeń z proponowanych przepisów skorzysta nawet do 100% uprawnionych do wakacji składkowych w 1. roku obowiązywania zmian.
Planowane jest wejście w życie projektowanej ustawy 1. dnia miesiąca następującego po upływie 4 miesięcy od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 8, który wejdzie w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia. Termin wejścia w życie przepisów wynika z konieczności zapewnienia odpowiedniego czasu na dostosowanie systemów teleinformatycznych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Przedmiotowy projekt ustawy przeszedł również proces konsultacji społecznych, w którego toku zgłoszono uwagi. W wyniku konsultacji i opiniowania wprowadzono pewne zmiany. Strona społeczna przedstawiła też uwagi wykraczające poza zakres projektu ustawy. W toku prac połączonych komisji zostały zgłoszone poprawki, które nie uzyskały akceptacji komisji. Zostały one zgłoszone jako wnioski mniejszości.
Podsumowuję: rozwiązania z rządowego projektu ustawy przełożą się na lepszą kondycję najmniejszych działalności gospodarczych, czyli osób samozatrudnionych i mikroprzedsiębiorców. Dostępna raz w roku ulga składkowa pomoże utrzymać płynność w prowadzeniu działalności, szczególnie tym mikroprzedsiębiorstwom, które charakteryzuje sezonowa zmienność strumienia przychodów. Zdaniem komisji proponowane rozwiązania są pierwszym krokiem w stronę poprawy niełatwej sytuacji wielu osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. Rozwiązania te powinny iść dalej w stronę kolejnych propozycji odciążenia mikroprzedsiębiorców o najniższych przychodach i najtrudniejszej sytuacji związanej z wymagalnymi daninami na rzecz państwa.
Komisje: Gospodarki i Rozwoju oraz Polityki Społecznej i Rodziny po rozpatrzeniu tego projektu ustawy na posiedzeniu w dniu 24 kwietnia 2024 r. wnoszą, aby Wysoki Sejm uchwalił załączony projekt ustawy. Dziękuję bardzo. (Oklaski)
Przebieg posiedzenia