10. kadencja, 12. posiedzenie, 1. dzień (22-05-2024)

4. punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej i Rodziny o rządowym projekcie ustawy o ochronie sygnalistów (druki nr 317 i 381).

Poseł Piotr Kandyba:

    Szanowna Pani Marszałek! Szanowni Państwo! Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Parlamentarnego Koalicja Obywatelska - Platforma Obywatelska, Nowoczesna, Inicjatywa Polska, Zieloni mam zaszczyt przedstawić projekt ustawy o ochronie sygnalistów, druk nr 317.

    Choć słowo czy pojęcie: sygnaliści jest powszechnie obecne w języku, to sygnaliści nie są do tej pory ujęci w ramy prawne, a co za tym idzie, trudno mówić o ich ochronie przed potencjalnym działaniem odwetowym. Projekt ustawy ma więc trzy podstawowe zadania. Po pierwsze, ma ustalić rolę i definicję sygnalistów oraz tryb zgłaszania naruszeń i podejmowania działań następczych, po drugie, wprowadzić odpowiednie mechanizmy ich ochrony, po trzecie, implementować dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii.

    Ustawa przede wszystkim definiuje sygnalistów oraz to, co i w jaki sposób mogą zgłosić. Sygnalistami stają się więc osoby, które, działając w dobrej wierze i w interesie publicznym, zgłaszają lub ujawniają informacje o naruszeniach prawa. To bardzo szeroka i pojemna definicja, która pozwala możliwie szerokiej grupie obywateli skorzystać z prawa i ochrony, jakie przysługują sygnalistom.

    Co ważne, z zaproponowanych zapisów wynika także fakt, że sygnalista nie musi posiadać dostatecznej wiedzy, a tym bardziej nie ma obowiązku wykazania, że dane zdarzenie wyczerpuje znamiona przestępstwa lub innego naruszenia prawa. Zgodnie z opisywanymi założeniami zasadnicze znaczenie będzie miało uzasadnione i weryfikowalne, przez odniesienie do obiektywnych przesłanek, przekonanie ujawniającego o prawdziwości informacji objętej zgłoszeniem i wpisywaniu się tej informacji w zakres ustawy. Jednocześnie - i to chciałbym podkreślić - celem uniknięcia nadużyć karalne będzie dokonanie zgłoszenia lub ujawnienia publicznego przez sygnalistę, jeżeli wiedział on, iż do naruszenia prawa nie doszło. Zapisy ustawy wskazują również katalog dotyczący sytuacji i charakteru relacji sygnalisty z podmiotem, wobec którego ma on uzasadnione i weryfikowalne podejrzenie nadużyć. Mówimy tu więc już nie tylko o stosunku pracy, ale także o np. procesie rekrutacyjnym czy szeroko pojętym procesie współpracy z innymi podmiotami, z którymi sygnalista nie ma nawiązanego stosunku pracy.

    Zgodnie z treścią proponowanej ustawy moment dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego jest momentem przyznania ochrony sygnalistom. Nie jest ważna chwila przyjęcia zgłoszenia przez podmioty prawne, organy publiczne lub rzecznika praw obywatelskich. Takie rozwiązanie jest podyktowane faktem, że już z chwilą dokonania zgłoszenia sygnalista jest narażony na działania odwetowe. Projektowana ustawa wprowadza również rozszerzenie systemu nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego o pomoc sygnalistom. Powyższe rozwiązanie ma na celu umożliwienie sygnalistom skorzystania z istniejących rozwiązań prawnych o szerokim zasięgu.

    Rozwiązania ustawy nie będą modyfikowały obowiązujących przepisów ogólnie mogących służyć ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa. Istotą projektowanych rozwiązań będzie uzupełnienie istniejących przepisów o środki ochrony związane ze zgłaszaniem lub ujawnianiem naruszeń w trybie przewidzianym w ustawie. Ustanowione zostaną ponadto kanały dokonywania wewnętrznych i zewnętrznych zgłoszeń informacji o naruszeniach, wraz z określeniem zasad ich funkcjonowania, oraz określone zostaną zasady dokonywania ujawnienia publicznego.

    Ponad 4 lata od przyjęcia przez Parlament Europejski wspomnianej dyrektywy możemy tylko się zastanawiać, czy dziś Orlen byłby bogatszy o ponad 1,5 mld zł i ile nieprawidłowości mogłoby być zgłoszonych, a do ilu w ogóle by nie doszło, gdyby proponowane przepisy zostały wprowadzone szybciej. Rząd PiS-u miał na to aż nadto czasu, ale z niego nie skorzystał. My nie chcemy dopuścić się tego zaniechania.

    W imieniu Klubu Parlamentarnego Koalicja Obywatelska - Platforma Obywatelska, Nowoczesna, Inicjatywa Polska, Zieloni proszę szanowne posłanki i posłów o poparcie przedłożonego projektu. Dziękuję bardzo. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia