10. kadencja, 12. posiedzenie, 2. dzień (23-05-2024)

Oświadczenia.

Poseł Grzegorz Lorek (tekst niewygłoszony):

    20 maja w Babinie urodził się Tadeusz Samuel Szymon Jordan Rozwadowski, wojskowy, feldmarschalleutnant cesarskiej i królewskiej armii, generał broni Wojska Polskiego, szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego w czasie bitwy warszawskiej 1920 r., generalny inspektor jazdy i generalny inspektor kawalerii Wojska Polskiego w latach 1921-1926, w maju 1926 r. dowódca legalnych sił rządowych odpierających pucz Józefa Piłsudskiego, konstruktor i wynalazca wojskowy.

    W 1914 r. objął dowództwo 12. Brygady Artylerii Austro-Węgier. W maju 1915 r. odegrał kluczową rolę w przełamaniu przez siły austriackie i niemieckie frontu w bitwie pod Gorlicami. Zaproponował wówczas nowy sposób użycia artylerii, tzw. ruchomą zasłonę ogniową, polegającą na przesuwaniu linii ostrzału artyleryjskiego tuż przed atakującą piechotą. Ścisłe współdziałanie artylerii z piechotą umożliwiło zajęcie pozycji rosyjskich i zmusiło przeciwnika do odwrotu. W 1916 r. Tadeusz Rozwadowski został przeniesiony w stan spoczynku przez władze wojskowe Austro-Węgier ze względu na nawiązanie kontaktu z Radą Regencyjną oraz występowanie przeciwko represjonowaniu ludności polskiej zamieszkującej tereny objęte wojną. Od 1918 r. służył w Wojsku Polskim. Został mianowany szefem Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, a następnie naczelnym dowódcą wojsk polskich w Galicji Wschodniej oraz dowódcą armii ˝Wschód˝. Miał istotny wkład w zwycięstwo polskie w wojnie polsko-ukraińskiej. W latach 1919-1920 był szefem Polskiej Misji Wojskowej w Paryżu. Wrócił do Polski w decydującym momencie wojny polsko-bolszewickiej, gdy Armia Czerwona nacierała w kierunku Warszawy. Został wezwany do stolicy, gdzie 22 lipca 1920 r. mianowano go ponownie szefem Sztabu Generalnego. Pełnił tę funkcję przez cały okres bitwy warszawskiej, będąc jednym z głównodowodzących w bitwie po stronie polskiej. Niektórzy historycy wskazywali Tadeusza Rozwadowskiego jako dowódcę, który miał największy wkład w zwycięstwo strony polskiej w bitwie warszawskiej. W latach 1921-1926 był kolejno generalnym inspektorem jazdy i generalnym inspektorem kawalerii. Współuczestniczył w reorganizacji polskiej kawalerii. 12 maja 1926 r., po wybuchu zamachu majowego, stanął na czele legalnych sił rządowych przeciwko dokonującym puczu piłsudczykom. Z dniem 30 kwietnia 1927 r. gen. Tadeusz Rozwadowski został przeniesiony w stan spoczynku. W obliczu nasilającej się w społeczeństwie akcji petycyjnej w obronie uwięzionych oficerów 18 maja 1927 r. Tadeusz Rozwadowski został uwolniony. Ówczesne władze sanacyjne dokonały przy tym licznych uchybień prawnych. Władze uporczywie przesuwały termin rozprawy przeciw gen. Rozwadowskiemu. Więzienie spowodowało, że gen. Tadeusz Rozwadowski istotnie podupadł na zdrowiu. Zmarł w Warszawie 18 października 1928 r.

    Tadeusz Rozwadowski był konstruktorem i wynalazcą wojskowym, przede wszystkim w zakresie artylerii. Zaprojektował m.in. nowy rodzaj pocisku artyleryjskiego, tzw. granato-szrapnel, który eksplodował raz w powietrzu i drugi raz już po zetknięciu z celem. Prowadził prace nad pociskami artyleryjskimi do końca życia. Był też autorem wspomnień z okresu Wielkiej Wojny spisanych w czasie pobytu w więzieniu - wyd. 2015 r. W 1928 r. napisał referat ˝Problemy dzisiejszej obrony Państwa˝. Postulował w nim utworzenie specjalnej formacji, tzw. armii wysokiego pogotowia, zdolnej do błyskawicznej mobilizacji w obliczu najazdu na Polskę ze strony Rosji lub Niemiec.

Przebieg posiedzenia