10. kadencja, 13. posiedzenie, 2. dzień (13-06-2024)
5. punkt porządku dziennego:
Pytania w sprawach bieżących.
Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Aleksandra Gajewska:
Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Zgodnie z rejestrem żłobków na dzień 31 maja 2024 r. w Polsce funkcjonuje 8112 instytucji opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 i oferują one łącznie 236 297 miejsc opieki. Jeśli weźmiemy pod uwagę wszystkie dane, wraz z danymi o nianiach, ogólnopolski wskaźnik użłobkowienia wynosi 36%.
Oczywiście musimy wziąć pod uwagę wszystkie różnice terytorialne, ponieważ na wskaźnik wpływa to, jak to się rozkłada terytorialnie. I tak jak na pewno państwo się domyślają, sytuacja w dużych miastach, gdzie jest większy dostęp do opieki wczesnodziecięcej, w pewien sposób zakłamuje ogólny stan na terenie całej Polski. Na mapie Polski wciąż mamy 1047 gmin, gdzie nie ma dostępu do żadnej formy opieki instytucjonalnej. Nie ma tam prywatnego ani publicznego żłobka, klubu malucha czy punktów dziennego opiekuna. Stanowi to aż 42% wszystkich gmin w Polsce. W tych gminach rodzice ze względu na swoje najbliższe otoczeniu nie mają wyboru. Mają barierę zarówno, można powiedzieć, finansową, jak i przede wszystkim taką o charakterze terytorialnym. Muszą szukać miejsca opieki dla swojego dziecka w innej gminie, w innym powiecie. Właściwie tu zapewnienie opieki instytucjonalnej jest niemożliwe. Muszą rezygnować z pracy i robić to we własnym zakresie bądź poszukiwać kogoś, kto w tym czasie będzie mógł zająć się dziećmi.
Musimy nadrabiać zaległości po poprzednikach. Oczywiście, tak jak powiedziała pani przewodnicząca, realizacja programu ˝Maluch+˝ rozpoczęła się w 2011 r. Program został wprowadzony przez koalicyjny rząd PO-PSL i był kontynuowany przez rząd PiS, natomiast przez 1,5 roku w ramach tego programu nie był prowadzony nabór, choć my w poprzedniej kadencji bardzo mocno się o to upominaliśmy. Wskazywaliśmy na to, że tak długa przerwa w naborze spowoduje kolejną lukę, jeżeli chodzi o dostęp do miejsc opieki nad małymi dziećmi. I tak właśnie jest. Miało powstać 32 tys. miejsc do końca 2023 r., powstało ich niecałe 4,2 tys. I to musimy nadrobić, bo poziom podpisywanych umów wyniósł 43%. Jest to wysoko niesatysfakcjonujące, dlatego w momencie, kiedy przyszliśmy do ministerstwa, rozpoczęliśmy intensywne prace nad rewizją całego programu ˝Maluch+˝. Spotkaliśmy się z wojewodami, spotkaliśmy się z przedstawicielami jednostek samorządu terytorialnego, zarówno w ministerstwie, jak i w terenie - właśnie tam, gdzie te białe plamy, czyli gminy, w których nie ma dostępu do opieki instytucjonalnej, występują w największej liczbie. Podjęliśmy z tymi osobami partnerski dialog, rozmawialiśmy, jak najlepiej rozwiązać tę sytuację, jak wyjść naprzeciw oczekiwaniom mieszkanek i mieszańców, jak spowodować, żeby samorządy terytorialne nadgoniły te zaległości, jak to wszystko zrobić.
Chciałabym powiedzieć, że przede wszystkim udało nam się pozytywnie zakończyć rewizję KPO i zwiększyć budżet tego programu do rekordowej kwoty 6,5 mld zł. Dzisiaj dysponujemy taką wysokością środków unijnych, która pozwoli samorządom terytorialnym na wybudowanie, uwaga, 102 tys. nowych miejsc w żłobkach, klubach czy punktach dziennego opiekuna. Została zwiększona także wysokość dofinansowania tworzenia miejsc opieki skierowanego do jednostek samorządu terytorialnego: do 57 tys. zł z 36 tys. zł, czyli zaproponowany przez nas wzrost wyniósł 21 tys. zł. Ponadto do 2 lat został skrócony okres trwałości, obniżyliśmy wskaźnik obsadzenia z 80% do 60%, wprowadziliśmy pojęcie ˝gotowości instytucjonalnej˝, którą ostatecznie odbiorca wsparcia musi wykazać w razie nieosiągnięcia minimalnych 60%, tak aby nie musiał zwracać środków, a wiedzieliśmy, że to stanowi problem dla jednostek samorządu terytorialnego.
Obecnie trwa nowy nabór, już w ramach programu ˝Aktywny maluch˝, a my aktywnie prowadzimy dalej rozmowy z samorządowcami, namawiając ich do tego, by składali wnioski i budowali, remontowali miejsca, w których mogą powstać nowe miejsca opieki. Do tego systemu podchodzimy jednak kompleksowo. Uważamy, że miejsca trzeba tworzyć, ale wiemy też, że wyzwaniem dla samorządów jest utrzymywanie tych miejsc. Dlatego w ramach programu ˝Aktywny rodzic˝ stworzyliśmy, obok babciowego, taką możliwość: tam, gdzie dzisiaj nie ma opieki instytucjonalnej, dajemy rodzicom 1500 zł, by mogli zorganizować opiekę sprawowaną przez babcię, ciocię, wujka, siostrę. Jednocześnie opieka instytucjonalna będzie wsparta przez właśnie program rządowy, poprzez dopłatę, dofinansowanie - blisko 1500 zł właśnie w ramach opieki instytucjonalnej. Tak więc samorządy, organizatorzy instytucjonalnej opieki będą otrzymywali kwotę do 1500 zł, by utrzymać te miejsca opieki.
Budujemy nowe miejsca, pomagamy je utrzymać, tworzymy kompleksowy system (Dzwonek), by likwidować bariery, które do dzisiaj występowały, tak by rodzice nie musieli już wybierać, czy zostają z dziećmi, czy pracują. Dzisiaj, w tym systemie nie ma słowa ˝albo˝. Likwidujemy bariery finansowe, likwidujemy bariery terytorialne, wychodzimy naprzeciw oczekiwaniom młodych rodziców. (Oklaski)
Przebieg posiedzenia