10. kadencja, 14. posiedzenie, 2. dzień (27-06-2024)
11. punkt porządku dziennego:
Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego (druk nr 409).
Poseł Magdalena Małgorzata Kołodziejczak:
Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Zmiana proponowana w druku nr 409, polegająca na uchyleniu art. 99a k.p.k. to bez wątpienia ważny element procesu odchodzenia od zmian w procedurze karnej, jakie w ostatnich latach przyczyniły się do naruszenia podstawowych standardów wynikających z zasady prawa do sądu określonego w art. 45 ust. 1 konstytucji.
W dniu 5 grudnia 2019 r. wszedł w życie przepis art. 99a k.p.k., który wprowadził obowiązek sporządzania uzasadnienia wyroku na formularzu zgodnie ze wzorem opublikowanym w rozporządzeniu ministra sprawiedliwości. Przepis ten określił zasadę sporządzania i obowiązkową formę uzasadnienia wyroku sądu I instancji, w tym wyroku nakazowego i wyroku łącznego, oraz wyroku sądu odwoławczego, a także wyroku wydanego w postępowaniu o wznowienie postępowania.
Obowiązek sporządzania uzasadnień wyroków sądów I i II instancji na formularzu urzędowym spotkał się z krytyką już na etapie prac legislacyjnych nad nowelizacją z 19 lipca 2019 r. Sąd Najwyższy w uwagach do projektu rozporządzenia ministra sprawiedliwości w sprawie wzorów formularzy uzasadnień wyroków oraz sposobu ich wypełniania wskazał, że przyjęty wzór formularzy uzasadnień wyroków nie może stanowić rzetelnej wiedzy o przebiegu procesu wyrokowania, w szczególności argumentach i wnioskowaniach, które doprowadziły do zapadłego rozstrzygnięcia.
Wzory mają charakter hermetyczny, nakazujący pogrupowanie określonych dowodów w ramach poszczególnych sekcji, czy to w zakresie ustaleń faktycznych, czy w kwestii oceny dowodów. Formularze zawężają zakres realizacji normy prawnej wysłowiony w art. 424 ust. 1 i 2 k.p.k., ponieważ ograniczają sąd w realizacji obowiązku wyjaśnienia przyczyn, z powodu których wydał orzeczenie lub jego istotną część, a na dalszym etapie utrudniają merytoryczną kontrolę wyroków. Poszczególne części wzoru formularzy uzasadnień wyroków nie są dostatecznie precyzyjne. W konsekwencji mogą doprowadzić do pobieżnej oceny materiału dowodowego oraz naruszyć funkcje, jakie pełni uzasadnienie wyroku sądu karnego.
Należy podkreślić, że obecne uregulowanie, czyli wprowadzenie formularzy, powoduje, że oskarżony nie może zapoznać się z pełną argumentacją sądu w odniesieniu do odpowiedzialności karnej za przypisany czyn. Ma to miejsce z tego powodu, że treść zawarta w formularzu jest lakoniczna, a sam formularz nie pozwala sądowi na pełne przedstawienie merytorycznej strony rozstrzygnięcia, które zostało wydane. Sytuacja taka utrudnia prowadzenie polemiki apelacyjnej, ale także często uniemożliwia kontrolę instytucjonalną wydanego orzeczenia, ponieważ trudno poznać motywy, którymi kierował się sąd wydający i sporządzający uzasadnienie w formularzu wskazanym w przywołanym artykule. Przy takim stanie prawnym sądy dostrzegają dysfunkcyjność obowiązującego rozwiązania, zasadnie podkreślając, iż formularze uzasadnień nie gwarantują stronie prawa do rzetelnego procesu sądowego. Stanowisko to zostało też wielokrotnie potwierdzone w orzecznictwie, o czym wcześniej tutaj już była mowa. Sąd Najwyższy wskazał, że formularz może mieć zastosowanie jednak w sprawach, które nie są złożone pod względem podmiotowym bądź przedmiotowym.
Mając powyższe na względzie, należy dążyć do uchylenia art. 99a k.p.k. i wprowadzić zmiany w taki sposób, aby to sąd decydował o formie sporządzenia uzasadnienia. Zasadnicza różnica pomiędzy stanem prawnym obecnie obowiązującym a stanem, który ma nastąpić po wejściu w życie proponowanej regulacji, sprowadza się do zagwarantowania prawa do rzetelnego procesu sądowego, co będzie rozwiązaniem zarówno w interesie obywateli, jak i wspierającym dobro wymiaru sprawiedliwości. Dziękuję. (Oklaski)
Przebieg posiedzenia