10. kadencja, 14. posiedzenie, 2. dzień (27-06-2024)

11. punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego (druk nr 409).

Poseł Katarzyna Ueberhan:

    Szanowna Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Panie Ministrze! Mam przyjemność przedstawić stanowisko klubu Lewicy w sprawie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego, zawartego w druku sejmowym nr 409.

    Projekt dotyczy uchylenia art. 99a Kodeksu postępowania karnego stanowiącego podstawę do obowiązku sporządzenia uzasadnienia do wyroków na formularzach, których wzory są określone w rozporządzeniu wydanym na podstawie art. 99a § 2 Kodeksu postępowania karnego.

    Ponad 80% adwokatów uważa, że sporządzanie uzasadnień wyroków w sprawach karnych na formularzu utrudnia przygotowanie chociażby apelacji, a blisko 85%, że taka forma może naruszać rzetelność procesu. Podobne wątpliwości mają sędziowie, którzy przyznają, że trudniej im uzasadnić wyrok, a formularz zamiast ułatwić pracę, utrudnia ją. Bazując na wynikach tych badań, Naczelna Rada Adwokacka wystąpiła z petycją o uchylenie tego przepisu, czego wynikiem jest niniejszy poselski projekt zmiany ustawy. Formularze uzasadnień wyroków, które miały przeciwdziałać praktyce pisania długich i zawiłych uzasadnień, stały się dla sędziów, a także dla adwokatów i radców prawnych trudnym orzechem do zgryzienia. Praktycy negatywnie oceniają ten obowiązek. Wskazują, że poprzez stosowanie w formularzu uzasadnienia orzeczenia nie stały się bardziej czytelne i przejrzyste, a taki sposób prezentacji motywów rozstrzygnięcia nie ułatwia sporządzania środków zaskarżenia.

    Warto wskazać, że część sędziów i tak nie pisze uzasadnień w tej formie. Uważają - i na to powołują się w orzeczeniach - że podstawą do odstąpienia od tabelki jest art. 45 ust. 1 konstytucji, bo elementem prawa do rzetelnego procesu jest również możliwość wywiedzenia skutecznego środka odwoławczego. Ponadto wskazują, że formularz stanowi naruszenie art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, a tym samym naruszenie prawa do rzetelnego postępowania w procesie odwoławczym. Powołują się równocześnie na art. 91 ust. 2 konstytucji, z którego wynika prymat konwencji jako umowy międzynarodowej ratyfikowanej w odpowiednim trybie nad przepisem krajowym. Na tej podstawie wnioski o tradycyjne uzasadnienia składają również obrońcy. Formułowanych jest wiele zarzutów odnośnie do formularzy uzasadnień. W praktyce naruszają prawo do rzetelnego procesu karnego, ograniczają możliwość poznania pełnych motywów rozstrzygnięcia, co przekłada się na postępowanie odwoławcze. Dotyczy to zarówno etapu sporządzania apelacji, jak i możliwości poznania przez sąd odwoławczy procesu motywacyjnego sądu pierwszej instancji.

    Uzasadnienie na formularzu narusza prawo strony do rzetelnego procesu. Obowiązek sporządzenia uzasadnienia orzeczenia jest nie tylko wymogiem formalnym, ale ma znaczenie merytoryczne. Uzasadnienie, przedstawiając tok rozumowania poprzedzający wydanie orzeczenia, ma umożliwić stronom, a zwłaszcza oskarżonemu, jego kontrolę. Pełni funkcje procesowe, a także buduje autorytet wymiaru sprawiedliwości i kształtuje zewnętrzne przekonanie o sprawiedliwości orzeczenia.

    Odnosząc się do zachwytów nad rozwiązaniami technicznymi formularza wygłoszonymi przez posła Warchoła: Jak to rozwiązanie zwiększa przejrzystość i dostępność? Jak może usprawniać i przyspieszać prace, skoro formularzom uzasadnień zarzuca się niedopracowanie, nieintuicyjność - zarówno nieintuicyjną strukturę, jak i lekturę? Tak, miało to być narzędzie multimedialne ułatwiające sędziom sporządzanie uzasadnień, ale niestety jest tak źle przygotowane, że praca on-line nie jest na nim możliwa. O innych niedogodnościach wspominał już poseł wnioskodawca.

    Podsumowując, formularze sprawdzają się jedynie w sprawach bardzo prostych, takich, w których materiałach dowodowy nie jest rozbudowany, co powoduje, że i uzasadnienie wyroku nie wymaga omówienia szeregu dowodów. W sprawach skomplikowanych, wieloosobowych i wymagających odniesienia w uzasadnieniu do zeznań szeregu świadków, opinii biegłych taki formularz jest tylko przeszkodą.

    Wnioskodawcy uznają, że propozycja zawarta w projekcie jest ważnym elementem procesu odchodzenia od zmian w procedurze karnej, jakie w ostatnich latach przyczyniły się do naruszenia podstawowych standardów wynikających z zasady prawa do sądu i stały się powodem zarzutów o naruszenie praworządności.

    Mając wszystko powyższe na uwadze, klub Lewicy popiera zmianę zaproponowaną w przedłożeniu i dalsze prace nad projektem na posiedzeniu komisji. Dziękuję bardzo. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia