10. kadencja, 16. posiedzenie, 1. dzień (23-07-2024)
7. punkt porządku dziennego:
Przedstawiony przez Prezesa Rady Ministrów dokument: ˝Informacja o realizacji ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych. Stan na 31 grudnia 2023 r.˝ wraz ze stanowiskiem Komisji Gospodarki i Rozwoju (druki nr 426 i 517).
Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju i Technologii Jacek Tomczak:
Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić państwu informację o realizacji ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych za 2023 r.
Przedłożony dokument to jeden z ostatnich raportów podsumowujących funkcjonowanie tego instrumentu wsparcia, a dokładnie rzecz ujmując, działalności inwestorów oraz spółek zarządzających strefami. Nieuchronnie zbliżamy się bowiem do roku 2026, a więc do końca funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych. Z dniem 31 grudnia 2026 r. wygasną wszystkie zezwolenia na prowadzenie działalności w strefach, a inwestorzy stracą możliwość korzystania ze zwolnienia z podatku dochodowego.
Patrząc na specjalne strefy ekonomiczne, nie można jednak zapomnieć, że od kilku lat nie są one już aktywnym instrumentem wsparcia inwestycji. Przełomowym momentem w ich funkcjonowaniu był rok 2018 i wejście w życie ustawy o wspieraniu nowych inwestycji. Na mocy tej ustawy strefy zostały zastąpione instrumentem wsparcia stosowanym na terenie całej Polski, zwanym Polską Strefą Inwestycji. Powyższe ma znaczący wpływ na wyniki specjalnych stref ekonomicznych. Z jednej strony od drugiej połowy 2019 r. nie wydaje się nowych zezwoleń, większość inwestycji ulokowanych w strefach jest już w pełni zrealizowana i przedsiębiorcy weszli w fazę maksymalizacji mocy produkcyjnych i zysku z działalności, a co za tym idzie, wykorzystania przysługującego im zezwolenia podatkowego. Na tym etapie nie ma już zatem znaczącego wzrostu kosztów inwestycji i zatrudnienia. Z drugiej strony mamy przedsiębiorców, którzy zrealizowali inwestycje, spełnili wszystkie warunki, ale zrezygnowali z zezwolenia po wyczerpaniu limitu pomocy publicznej. Oczywiście utrata zezwolenia nie oznacza, że przedsiębiorca zaprzestaje działalności, zwalnia załogę i zamyka fabrykę. Działalność przedsiębiorców nieposiadających zezwoleń nie jest jednak obejmowana sprawozdawczością i nie jest uwzględniona w podsumowaniu wyników stref.
Wszystko to powoduje, że sukcesywnie spada liczba ważnych zezwoleń, a dynamika podstawowych parametrów inwestycji w poszczególnych strefach w 2023 r., nawet jeśli była dodatnia, to z reguły kształtowała się na stosunkowo niskim poziomie.
Jak to wygląda w liczbach? Na koniec 2023 r. przedsiębiorcy posiadali 2005 ważnych zezwoleń na działalność w strefach. W ciągu roku liczba zezwoleń skurczyła się o 101. Wartość kapitału ulokowanego z tych instrumentów na początku istnienia stref wynosiła 168 mld. Oznacza to wzrost w stosunku do roku 2022 o prawie 11 mld zł, czyli ok. 7%. Trzeba przy tym zauważyć, że ten korzystny uśredniony wynik 14 stref jest w gruncie rzeczy zasługą znaczącego przyrostu inwestycji w strefie tarnobrzeskiej.
Inwestorzy strefowi zatrudnili ponad 185 tys. pracowników. W ciągu 2023 r. zatrudnienie ogółem spadło o prawie 4,5 tys. pracowników. Liczba nowych miejsc pracy powstałych dzięki realizacji nowych inwestycji spadła zatem o ok. 1900 i wyniosła 263 tys. Do ponad 71% wzrósł udział sześciu wiodących krajów pochodzenia kapitałów ulokowanych w strefach. Po raz pierwszy od kilku lat doszło do zmiany w szóstce krajów dominujących. Miejsce Stanów Zjednoczonych zajęła Korea Południowa. Trzeci rok z rzędu na pierwszej pozycji w strukturze geograficznej inwestycji są Niemcy, tuż przed Polską. W sumie na inwestorów niemieckich rodzimych przypadło 46% wartości inwestycji w strefach. Wśród branż niezmiennie dominuje motoryzacja, na którą przypadło 28% wydatków w strefach. Kolejne pozycje w strukturze branżowej, ale z trzykrotnie mniejszym udziałem, zajęli producenci wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych oraz przedstawiciele branży związanej z wytwarzaniem urządzeń elektronicznych, a także sprzętu gospodarstwa domowego.
Jeśli chodzi o funkcjonowanie spółek zarządzających strefami, to warto podkreślić, że w 2023 r. wszystkie spółki osiągnęły dodatni wynik finansowy netto. Najwyższy zysk, przekraczający 64 mln, wypracowała spółka zarządzająca strefą wałbrzyską. Jednocześnie zarządcy strefami zaangażowali prawie 290 mln zł w rozwój stref, w szczególności w budowę infrastruktury.
Podsumowując, rok 2023 charakteryzował się zróżnicowaną dynamiką zmiennych dotyczących efektów specjalnych stref ekonomicznych, wzrosła wydajność inwestycji, ale spadła liczba nowych miejsc pracy i zatrudnienie ogółem w strefach. Niewątpliwie jedną z przyczyn tego stanu rzeczy jest wprowadzenie polskiej strefy inwestycji w miejsce stref i wejście w schyłkowy okres ich działalności. Kolejne jest wycofywanie z obrotu prawnego znacznej liczby zezwoleń, w szczególności przez przedsiębiorców, którzy zrealizowali swoje projekty i z uwagi na wyczerpanie puli pomocy postanowili wyjść ze strefy. Dość wspomnieć, że dla zezwoleń, które w 2023 r. utraciły ważność, w ubiegłorocznym raporcie wykazane były wydatki rzędu 2,7 mld zł i ok. 9 tys. miejsc pracy. W najnowszym podsumowaniu wielkości te nie są już uwzględnione.
Nie bez znaczenia dla wyników stref jest obecna sytuacja społeczno-gospodarcza i geopolityczna skutkująca fluktuacją zatrudnienia u części przedsiębiorców. Problemy te w różnym stopniu dotykają zarówno przedsiębiorców działających w strefach, jak i tych prowadzących działalność na zasadach ogólnych poza ich granicami. W naszej ocenie są to dynamiczne zmiany, które mogłyby istotnie wpłynąć na rynek pracy i gospodarkę. Zapewniam jednak, że nie bagatelizujemy tego zjawiska i dążymy do stworzenia jak najlepszych warunków do dalszego rozwoju, zwiększania innowacyjności, konkurencyjności i odporności gospodarki na zagrożenia zewnętrzne. Dziękuję bardzo. (Oklaski)
Przebieg posiedzenia