10. kadencja, 18. posiedzenie, 2. dzień (26-09-2024)

20. punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych oraz Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka o rządowym projekcie ustawy o ratyfikacji Międzynarodowej Konwencji w sprawie ochrony wszystkich osób przed wymuszonym zaginięciem, przyjętej w Nowym Jorku dnia 20 grudnia 2006 r. (druki nr 589 i 642).

Poseł Sprawozdawca Krystian Łuczak:

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Szanowni Państwo! Mam ogromną przyjemność przedstawić sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych oraz Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka o rządowym projekcie ustawy o ratyfikacji Międzynarodowej Konwencji w sprawie ochrony wszystkich osób przed wymuszonym zaginięciem, przyjętej w Nowym Jorku dnia 20 grudnia 2006 r.

    Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Międzynarodowej Konwencji w sprawie ochrony wszystkich osób przed wymuszonym zaginięciem, przyjętej w Nowym Jorku, pozwala na realizację podjętego przez Polskę w dniu 25 czerwca 2013 r. zobowiązania do ścigania i karania wymuszonych zaginięć oraz do zapobiegania im. Mówimy zarówno o sytuacji pozbawienia wolności przez funkcjonariuszy państwa, jak i przez osoby działające z upoważnienia, z pomocą lub za wiedzą państwa. Jednak z uwagi na odmowę przyznania faktu pozbawienia wolności lub ukrywanie losu czy miejsca pobytu osoby zaginionej sytuuje to zaginioną osobę poza ochroną prawa.

    Od momentu podpisania przez Polskę konwencji ukształtowała się już praktyka wykładni i stosowania tego instrumentu. Konwencję ratyfikowało 18 krajów członkowskich Unii Europejskiej, a jej stronami stały się w sumie 72 państwa, w tym większość państw Rady Europy. Mając na względzie aktualną sytuację międzynarodową i wojnę trwającą za naszą wschodnią granicą, warto podkreślić, że konwencję ratyfikowała również Ukraina. Nie bez znaczenia w procesie podejmowania decyzji o ratyfikacji konwencji przez Polskę pozostaje fakt zarzutów odnoszących się do czynów o znamionach wymuszonego zaginięcia, czyli odbierania dzieci rodzicom i ukrywania informacji o ich miejscu pobytu w celu ich wynarodowienia, które Międzynarodowy Trybunał Karny postawił prezydentowi Federacji Rosyjskiej Władimirowi Putinowi oraz rosyjskiej komisarz ds. praw dziecka Marii Lwowej-Biełowej.

    Jak wiemy, jednym z następstw rosyjskiej inwazji na Ukrainę, było zaginięcie tysięcy ukraińskich dzieci, w tym również pozbawionych opieki sierot. Niektóre z nich zostały z pogwałceniem jakichkolwiek przepisów międzynarodowych traktatów i konwencji wywiezione z ojczyzny przez rosyjskich żołnierzy. Setki ukraińskich dzieci trafiło do tzw. obozów rekreacyjnych w Rosji, aby w ten sposób chronić się przed ostrzałem, atakami i przemocą w rodzinnych miastach. Jednak, jak się okazało, były tam przetrzymywane przez długie miesiące wbrew woli rodziców lub prawnych opiekunów. Znamy też przypadki przymusowej rusyfikacji, indoktrynacji i wykorzystywania porwanych dzieci jako narzędzia rosyjskiej propagandy. Inicjatorzy i organizatorzy deportacji są ścigani za zbrodnie wojenne.

    Poważny problem z występowaniem zjawiska wymuszonych zaginięć obserwujemy również w przypadku prześladowań opozycji w Republice Białorusi. Chociaż aktualnie brakuje sygnałów świadczących o istnieniu problemów wymuszonych zaginięć w Rzeczypospolitej Polskiej, nasze przystąpienie do konwencji ma istotne znaczenie dla procesu umacniania się międzynarodowego konsensusu potwierdzającego niezgodność opisywanej w konwencji praktyki z podstawowymi zasadami prawa międzynarodowego. Ponadto ratyfikacja dokumentu przez znaczącą liczbę państw ułatwi zwiększenie presji i pociągnięcie do odpowiedzialności państw sprawców. W sprawozdaniach składanych przez Rzeczpospolitą Polską na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych z wykonania konwencji mogłaby się znaleźć informacja o stanie śledztw, faktycznych sprawcach zbrodni oraz o braku współpracy Federacji Rosyjskiej przy ich wyjaśnianiu.

    Ratyfikacja konwencji uprawnia do ścigania każdego wymuszonego zaginięcia nawet popełnionego poza terytorium państwa strony oraz odnosi się do wyjaśnienia wszystkich przypadków wymuszonych zaginięć, do których doszło na terytorium państwa strony niezależnie od przynależności państwowej osób odpowiedzialnych.

    W celu efektywnej realizacji zadań wynikających z konwencji rekomendujemy uznanie kompetencji Komitetu do Spraw Wymuszonych Zaginięć, w tym w zakresie przyjmowania i rozpatrywania zawiadomień indywidualnych i międzypaństwowych. Nie bez znaczenia jest fakt, że uzyskanie przez Rzeczpospolitą Polską wpływu na obsadę Komitetu do Spraw Wymuszonych Zaginięć ułatwi prowadzenie proaktywnej polityki wymiany poparć w ramach systemu Narodów Zjednoczonych.

    Zdaniem Ministerstwa Spraw Zagranicznych konwencja stanowi jeden z tzw. core instruments, czyli podstawowych instrumentów Organizacji Narodów Zjednoczonych z zakresu praw człowieka. Dlatego jej ratyfikacja nie tylko pomoże skutecznie zwalczać proceder wymuszonych zaginięć przez społeczność międzynarodową, ale także zwiększy wpływ Polski na treść zaleceń międzynarodowych wypracowywanych na gruncie konwencji i na sposób jej wykładni. To z kolei po kilku latach rażących zaniedbań w polskiej polityce zagranicznej pozwoli na odzyskanie wizerunku Rzeczypospolitej Polskiej jako państwa przestrzegającego standardów prawnych i będzie dowodem, że prawa człowieka zajmują w naszym kraju należne im miejsce.

    Dlatego komisja rekomenduje przyjęcie rządowego projektu ustawy o ratyfikacji Międzynarodowej Konwencji w sprawie ochrony wszystkich osób przed wymuszonym zaginięciem. Bardzo dziękuję.

Przebieg posiedzenia