10. kadencja, 18. posiedzenie, 2. dzień (26-09-2024)
21. punkt porządku dziennego:
Informacja dla Sejmu i Senatu RP o udziale Rzeczypospolitej Polskiej w pracach Unii Europejskiej w okresie styczeń-czerwiec 2024 r. (przewodnictwo Belgii w Radzie Unii Europejskiej) wraz z komisyjnym projektem uchwały (druki nr 616 i 651).
Minister do Spraw Unii Europejskiej Adam Szłapka:
Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałbym na początku powiedzieć, że jest bardzo charakterystyczne, że w poprzednim punkcie dotyczącym Konwencji o ochronie wszystkich osób przed wymuszonym zaginięciem nie zabrał głosu nikt z Konfederacji. Myślę, że to jest bardzo znamienne. (Oklaski)
Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Mam przyjemność przedstawić informację rządu na temat działań Rzeczypospolitej Polskiej w okresie sprawowania przez Belgię przewodnictwa w Radzie Unii Europejskiej, czyli w okresie między 1 stycznia 2024 r. a 30 czerwca 2024 r.
Czas prezydencji belgijskiej przypadł na czas bardzo trudnej sytuacji geopolitycznej. Myślę, że nikomu nie trzeba tego tłumaczyć, to jest oczywiście czas trwającego konfliktu w Ukrainie, ale także na przebieg prezydencji miała wpływ także presja związana z zakończeniem bieżących prac legislacyjnych oraz przygotowaniami do nowego cyklu legislacyjnego w związku z wyborami do Parlamentu Europejskiego.
W naszym przekonaniu priorytety prezydencji belgijskiej były odpowiednio przygotowane do wyzwań, na które Unia Europejska musiała reagować w I połowie 2024 r. Jednym z tych priorytetów było wzmocnienie praworządności. Dla nas też kwestie praworządności są fundamentalnie ważne. W tym czasie Rada Ministrów, przede wszystkim największą rolę odegrał pan minister Adam Bodnar, minister sprawiedliwości, przygotowała plan działań Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie przywracania praworządności oraz aktualizacji wykonania tego planu. Ten plan był prezentowany dwukrotnie w czasie prezydencji belgijskiej podczas obrad Rady do spraw ogólnych. Dzięki tym działaniom Komisja Europejska stwierdziła, że w Polsce nie istnieje już wyraźne ryzyko poważnego naruszenia wartości z art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej i wycofała uzasadniony wniosek wstrzymujący procedurę z art. 7. Myślę, że należy to bardzo mocno podkreślić, bo to jest znaczący krok - to działanie pozwoliło uruchomić, odblokować środki z KPO i funduszy strukturalnych dla Polski.
Doceniamy także wysiłki prezydencji belgijskiej podjęte w celu kontynuacji wszechstronnego wsparcia Unii Europejskiej dla Ukrainy oraz ograniczenia potencjału Rosji i Białorusi. W I półroczu 2024 r. przyjęto przy aktywnym udziale Polski dwa kolejne pakiety sankcji wobec Rosji. Polska konsekwentnie podkreślała także konieczność nałożenia przez Unię Europejską dodatkowych sankcji na Białoruś, czyli wyrównanie poziomu sankcji, jeśli chodzi o Białoruś i Rosję, co jest szczególnie ważne w trudnej sytuacji, czyli obchodzenia sankcji przez Rosję.
Osiągnięto także kompromis w sprawie utworzenia funduszu wsparcia dla Ukrainy w ramach europejskiego instrumentu pokojowego. Unia zdecydowała się także przeznaczyć nadzwyczajne zyski wygenerowane z unieruchomionych aktywów rosyjskiego banku centralnego i wsparcia tymi środkami Ukrainy i odbudowy Ukrainy. To jest wydarzenie bezprecedensowe i tutaj też szczególnie ważny był udział Polski, to jest wydarzenie przełomowe. Pierwszy raz wykorzystano zamrożone aktywa rosyjskie, zyski z tych aktywów dla wsparcia Ukrainy.
Polska wspierała działania prezydencji belgijskiej w ramach polityki rozszerzania Unii Europejskiej. Tu też należy odnotować fakt, że podczas prezydencji belgijskiej 25 czerwca br. odbyła się konferencja międzyrządowa z Ukrainą i Mołdawią. Duża była rola także Polski w tym procesie. Ja sam miałem przyjemność w formacie Trójkąta Weimarskiego odwiedzić bezpośrednio przed tą konferencją międzyrządową Kijów, Odessę i Kiszyniów. W imieniu Polski i całego Trójkąta Weimarskiego podczas tej konferencji międzyrządowej prezentowałem wspólnie uzgodnione stanowisko, co też podkreśla, jak dużą rolę w tym procesie odegrała Polska.
Podczas prezydencji belgijskiej 1 lutego 2024 r. osiągnięto kompromis w gronie wszystkich państw członkowskich w odniesieniu do rewizji wieloletnich ram finansowych na lata 2021-2027. Uzgodniono utworzenie instrumentu na rzecz Ukrainy z budżetem 50 mld euro. Udało się zapewnić tę pomoc w taki sposób, że będzie miała ona charakter wieloletni do 2027 r., o co też Polska bardzo mocno zabiegała, tutaj trzeba przełamać opór ze strony Węgier.
To, co jest szczególnie ważne, przesunięte środki w ramach wieloletniego unijnego budżetu nie będą pochodziły z kopert narodowych. Mowa przede wszystkim o polityce spójności, wspólnej polityce rolnej.
Jednoznacznie wspierając Ukrainę, jeśli chodzi o jej konflikt z Rosją i dążenia do integracji europejskiej, oczywiście nie zapominaliśmy o naszych interesach. Tutaj szczególne należy zwrócić uwagę na nasze działania zmierzające do zmiany tzw. ATM, czyli pełnej liberalizacji handlu płodami rolnymi z Ukrainą. To dzięki naszemu zaangażowaniu te rozwiązania zostały zmienione, zostały wprowadzone dodatkowe bezpieczniki, a także w konkluzjach Rady Europejskiej zostało wpisane zapewnienie, że na kolejnym etapie nastąpi powrót do umowy DCFTA, co jest o tyle ważne, że w 2023 r. przedłużono te rozwiązania w sposób zupełnie bezrefleksyjny, ze szkodą dla polskich rolników.
Podczas prezydencji belgijskiej rozpoczęto też prace nad europejską strategią przemysłu obronnego, tzw. EDIP, i europejskim programem przemysłu obronnego. W ramach tych działań dzięki determinacji Polski zainicjowano dyskusję na temat możliwości zwiększenia finansowania obronności europejskiej oraz wezwano do przedstawienia konkretnych opcji finansowania przez Komisję Europejską i wysokiego przedstawiciela ze strony Komisji. Jest to ważne z punktu widzenia Polski. Zabiegaliśmy o to od samego początku, kiedy nowy rząd rozpoczął pracę w grudniu zeszłego roku i w czasie prezydencji belgijskiej w Radzie. Dzięki naszym zabiegom w konkluzjach Rady Europejskiej obronność znalazła się jako jeden z priorytetów i obronność i bezpieczeństwo zostały też wpisane do agendy strategicznej, co jest, moim zdaniem, jest niezwykle ważne.
Jednym z ważnych motywów prezydencji belgijskiej było także wzmacnianie odporności demokratycznej. Prezydencja belgijska rozpoczęła prace nad projektem dyrektywy ustanawiającej zharmonizowane wymogi rynku wewnętrznego, dotyczące przejrzystości reprezentacji interesów w imieniu państw trzecich. Polska aktywnie uczestniczyła w pracach nad tym projektem, podkreślając każdorazowo konieczność obrony interesów społeczeństwa obywatelskiego. To jest ważny projekt, który ma zabezpieczać w ramach Unii Europejskiej potencjalne wpływy państw trzecich, takich jak Rosja. Natomiast musimy pamiętać o tym, żeby tego typu rozwiązania nie były wykorzystywane przez państwa, które chcą ograniczać możliwości demokratyczne w tych państwach. Dlatego tak bardzo podkreślamy rolę społeczeństwa obywatelskiego.
W ramach dyskusji na temat przyszłości jednolitego rynku europejskiego oraz polityki przemysłowej, przeprowadzonej przez prezydencję belgijską, Polska niezmiennie podkreślała rolę jednolitego rynku europejskiego po 20 latach naszej obecności w Unii Europejskiej - wszyscy doskonale wiemy, jak wielkie korzyści dla Polski przynosi rynek europejski - wagę eliminowania istniejących barier, szczególnie w sektorze usług, a także znaczenie reindustrializacji, wzmacniania konkurencyjności w Unii Europejskiej. Za istotne w tym obszarze uznajemy sfinalizowanie prac nad aktem w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie. Lista technologii, zawarta w tym pakcie, uwzględnia wszelkie technologie jądrowe, na czym szczególnie zależało Polsce.
Ważnym elementem programu prezydencji belgijskiej była zielona i sprawiedliwa transformacja. W trakcie rozpoczętej w I półroczu 2024 r. dyskusji o unijnej trajektorii redukcji emisji gazów cieplarnianych Polska podkreślała potrzebę przeorientowania działań klimatycznych Unii Europejskiej: z podejścia opartego na obowiązkach i karach w kierunku zachęt promujących redukcję emisji. Polska poparła także uproszczenie przepisów wspólnej polityki rolnej, zainicjowane po protestach rolników w 2024 r. Celem tej nowelizacji jest zapewnienie większej elastyczności wybranych warunków środowiskowych.
Co warto podkreślić w tym punkcie? To dzięki zabiegom przede wszystkim Polski, ale nie tylko, został zmieniony tzw. zielony ład, w kierunku odpowiadającym zapotrzebowaniu polskich rolników, szczególnie w zakresie ugorowania i używania pestycydów. Takie były też postulaty polskich rolników. To jest ten zielony ład przygotowany przez Janusza Wojciechowskiego, który wywołał tak wiele kontrowersji.
Polska docenia ambitne podejście prezydencji belgijskiej w obszarze społecznym, szczególnie w odniesieniu do inicjatywy mającej na celu poprawę warunków pracy. Warto tu podkreślić przełamanie wielomiesięcznego impasu w negocjacjach dotyczących projektu dyrektywy w sprawie poprawy warunków pracy za pośrednictwem platform internetowych.
Odnotowaliśmy także determinację prezydencji belgijskiej w dążeniu do zakończenia prac nad sfinalizowaniem paktu w sprawie migracji i azylu. Tutaj należy podkreślić, że Polska głosowała przeciwko wszystkim aktom prawnym wchodzącym w skład tego paktu. Należy też podkreślić, że ostateczna forma tego paktu została wypracowana jeszcze w czerwcu 2023 r. Uważamy, że zawarte w nich rozwiązania w niewystarczającym stopniu adresują specyficzną sytuację państw frontowych graniczących z Białorusią i Rosją i mierzących się z zagrożeniami hybrydowymi, w tym instrumentalizacją migracji.
Jeśli będą jakieś pytania od państwa posłów, oczywiście odpowiem. Bardzo serdecznie dziękuję. (Oklaski)
Przebieg posiedzenia