10. kadencja, 19. posiedzenie, 2. dzień (10-10-2024)
9. i 10. punkt porządku dziennego:
9. Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy budżetowej na rok 2025 (druk nr 687).
10. Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2025 (druk nr 693).Poseł Piotr Gliński:
Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Od 13 grudnia zeszłego roku postępuje niestety systematyczna, bezprawna dewastacja instytucji kultury w Polsce. Od tego czasu do chwili obecnej miało miejsce ponad 130 istotnych naruszeń prawa w obszarze kultury, np. 28 dyrektorów instytucji kultury zostało bezprawnie odwołanych, stosowano ewidentne akty cenzury, a także dopuszczono się bardzo wielu zaniechań w obszarze zupełnie kluczowych decyzji. Zlikwidowano Departament Restytucji Dóbr Kultury w ministerstwie. To jest ten departament, który od lat odzyskiwał dzieła sztuki stracone przez Polskę, m.in. w czasie II wojny światowej. Zlikwidowano Instytut Literatury. Mówię o tym nie bez kozery. To pewien drobny, ale istotny, wstęp służący zobrazowaniu sytuacji budżetowej, także jeśli chodzi o plany na 2025 r. Został zlikwidowany Instytut Literatury, który wydawał wspaniałą serię ˝Biblioteka Pana Cogito˝, w tym wybitne biografie Wierzyńskiego, Lechonia i Balińskiego. Komu przeszkadzał Herbert? Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej, Biuro ˝Niepodległa˝ czy Narodowy Instytut Konserwacji Zabytków to kolejne zlikwidowane instytucje. Mógłbym tak jeszcze wyliczać.
Niestety jesteście państwo likwidatorami polskiej kultury, nie tylko mediów publicznych - przypominam, zawsze będziemy to przypominali - przejętych nielegalnie i siłowo. Likwidujecie całą polską kulturę. Niestety projekt budżetu na 2025 r. potwierdza tę tezę. Te likwidatorskie tendencje są widoczne chociażby poprzez to, że... Projekt zakłada niewielki wzrost wydatków na kulturę przede wszystkim w związku z tym, że faktycznie na szczęście podniesione zostaną płace - my też podnosiliśmy płace - nauczycieli w szkołach średnich, artystycznych. To bardzo dobrze, popieramy to. Ten wzrost wynosi 260 mln zł, ale jest to najmniejszy wzrost rok do roku od co najmniej 9 lat, tylko o 3%, podczas gdy wzrost w 2024 r. względem 2023 r. wynosił 18,5%. Też to zmniejszyliście, ale to było odziedziczone po nas, więc jeszcze musieliście jakoś trzymać, zachować twarz. Ale poprzednio wzrosty były np. z 2022 r. na 2023 r. o ponad 30%, a łącznie przez łącznie przez 8 lat zwiększyliśmy budżet na kulturę o 112%.
Życzę państwu, żebyście w czasie swojej kadencji - czy nie wiem, jak długo będziecie rządzili w Polsce - przynajmniej w połowie dorównali pod tym względem temu, co myśmy zrobili.
(Poseł Ryszard Petru: Dłużej.)
Jednocześnie, gdy spojrzymy na dwie najważniejsze pozycje w budżecie kultury, to w projekcie na 2025 r. mamy już spadki, proszę państwa, planowanych wydatków - o ok. 210 mln spadek inwestycji i o ok. 100 mln spadek wydatków na ścisłą kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego. Taki wielki budżet, taka wielka dziura, największa w historii i spadek tych najważniejszych wydatków na kulturę.
Co równie zasmucające, utrzymuje się w 2025 r. negatywna sytuacja, do której państwo niestety wróciliście już w roku bieżącym, obniżając wydatki na kulturę z naszego projektu. Mianowicie budżet na kulturę wynosi już drugi rok z rzędu poniżej 1% całościowych wydatków budżetowych. To był ten postulat od 100 lat. Myśmy w 2016 r. od razu podnieśli budżet na kulturę, podnieśli powyżej 1% budżetu i utrzymaliśmy to w trakcie naszych rządów do 2023 r., kiedy łącznie budżet, mimo bardzo dużego zwiększenia, wynosił 1,03%. W tym roku na kulturę mamy już tylko 0,94%, a w planie na 2025 r. planujecie dalszy spadek wysokości budżetu na kulturę do 0,91% budżetu. To jest wstyd, to jest stan smutny, a w pewnych wymiarach wręcz niestety skandaliczny.
Czego więc nie będzie w tym budżecie? Przede wszystkim mam nadzieję, że jeszcze jest czas, żeby to naprawić, bo to jest naprawdę dramatyczna kwestia, nie ma w tej chwili zaplanowanych, nie ma także w tej chwili realnych, jeżeli chodzi o rok 2024, żadnych dodatkowych środków w kulturze na ratunek po powodzi. 2800 zabytków zostało uszkodzonych, zalane biblioteki, muzea, domy kultury - wielkie potrzeby i nie ma żadnej reakcji rządu w sensie dodatkowych środków dla resortu kultury. Resort kultury robi bokami, udaje, że wszystko jest w porządku. Planuje w przyszłym budżecie 100 mln na zabytki, ale to 100 mln z budżetu, które co roku idzie na zabytki. I w związku z tym na całą Polskę będzie tylko te drugie 100 mln. Jak na 40-milionowy kraj jest to naprawdę zawstydzająca liczba, zawstydzająca suma.
Mam wątłą nadzieję, że z tych 3 mld rezerwy na pomoc powodzianom pójdą też jakieś dodatkowe środki na kulturę, bo to jest absolutnie niezbędne i sprawdzimy to, panie ministrze.
Nie ma też w projekcie budżetu wielu przygotowywanych od lat w resorcie - na co wydano już grube miliony, bo często zatrzymane są inwestycje w trakcie przygotowania dość zaawansowanego - i niebywale potrzebnych inwestycji, takich jak... Ostatnia wiadomość, właśnie praktycznie zlikwidowano Muzeum Polskie w Rapperswilu. Myśmy przygotowali ten projekt, zakupiliśmy nieruchomość. Ministerstwo się w tej chwili wycofało i z inwestycji, i ze współprowadzenia. To jest absolutny skandal. Muzeum Historii Naturalnej - od 3 lat planowaliśmy budowę, przygotowana była budowa Muzeum Historii Naturalnej, tak jak w Berlinie, w Londynie. Nie, my będziemy dalej musieli jeździć do Londynu, ponieważ państwo wysadziliście to w powietrze.
(Poseł Ryszard Petru: Wy do Berlina.)
Drugi etap Europejskiego Centrum Filmowego w Toruniu - też zamknięty. Polska Opera Królewska już po konkursie architektonicznym - też zamknięta, nowy oddział Muzeum Narodowego w Krakowie, Cracovia, po konkursie architektonicznym - też zamknięty. Nowy budynek Muzeum Narodowego w Warszawie po konkursie architektonicznym - też zamknięty. Rozwiązanie jednostronne ze strony resortu umowy o budowie wspólnym Muzeum Ofiar Rzezi Wołyńskiej.
(Wypowiedź poza mikrofonem)
Niech pan przynajmniej zamilczy teraz przez moment. Muzeum Ofiar Rzezi Wołyńskiej - też zamknęliście.
(Głos z sali: Skandal!)
Pomnik Bitwy Warszawskiej. 2 mln zainwestowane w przygotowanie Pomnika Bitwy Warszawskiej już po konkursie tutaj, w Warszawie - też został odwołany, zamknięty. Już nie wspomnę o programie budowy Archiwów Państwowych w trybie PPP, który przygotowaliśmy 2 lata. Też wyrzucony do śmieci. Nie ma. Zaorana polska kultura, tak jak wycięci Ulmowie, ojciec Kolbe czy rotmistrz Pilecki z Muzeum II Wojny Światowej.
(Poseł Krystyna Skowrońska: Jak to? Ulmowie są.)
Tak niestety dbacie o polską kulturę i tożsamość. I to będzie zapamiętane. Ale jeszcze jedno pytanie. Przygotowaliśmy na 2024 r. - państwo to też zaoraliście - darmowy wstęp do instytucji narodowych, kultury i muzeów dla młodzieży i seniorów. Wszystko było przygotowane. Pieniądze zaplanowane. Niestety, to zniknęło w 2024 r., w projekcie na 2025 r. też nie widzę. Dziękuję bardzo. (Oklaski)
Przebieg posiedzenia