10. kadencja, 20. posiedzenie, 2. dzień (17-10-2024)

Oświadczenia.

Poseł Grzegorz Lorek (tekst niewygłoszony):

    Stefan Żeromski urodził się w Strawczynie koło Kielc 14 października 1864 r. w zubożałej rodzinie szlacheckiej. Doświadczenia z gimnazjum kieleckiego, w którym rozpoczął naukę w wieku 10 lat, wykorzystał później podczas pisania ˝Syzyfowych prac˝. Zaczął pisać właśnie w gimnazjum, a w wieku 18 lat zadebiutował na łamach prasy pierwszymi wierszami i dramatami. Szczególnie ciekawe są napisane w tym okresie ˝Dzienniki˝.

    Studia w Instytucie Weterynaryjnym w Warszawie Żeromski przerwał po dwóch latach z powodu braku środków do życia. Utrzymywał się wtedy z korepetycji, często głodował. Po pierwszych sukcesach literackich podjął pracę jako guwerner w dworach szlacheckich, m.in. w Nałęczowie, gdzie poznał swoją przyszłą żonę Oktawię. Był chory na gruźlicę. W 1892 r. wyjechał do Szwajcarii, gdzie przez pięć lat pełnił funkcję zastępcy bibliotekarza Polskiego Muzeum Narodowego w Rapperswilu. Protestując przeciw stosunkom panującym wśród pracowników muzeum, wrócił do Warszawy, gdzie w latach 1897-1903 pracował w Bibliotece Ordynacji Zamoyskich. Żeromski związał się z ruchem niepodległościowym, a po wybuchu I wojny światowej zgłosił się w 1914 r. do Legionów.

    Inicjator projektu Akademii Literatury, współzałożyciel i prezes (1920 r.) Związku Zawodowego Literatów Polskich, założyciel Straży Piśmiennictwa Polskiego i polskiego PEN - Klubu (1924 r.). Przyczynił się do powstania Towarzystwa Przyjaciół Pomorza (1920 r.), uczestniczył w akcji plebiscytowej na Mazurach. W dowód uznania otrzymał mieszkanie na Zamku Królewskim w Warszawie. Na początku lat 20. nazwisko Żeromskiego wymieniane było wśród kandydatów do literackiego Nobla. Polski pisarz nie otrzymał jednak tej nagrody, głównie z powodu kampanii dziennikarzy niemieckich po opublikowaniu ˝Wiatru od morza˝ (1922 r.), opisującego historię walki o polskość Pomorza. W ostatnich latach, po otwarciu archiwów obrad Szwedzkiej Akademii z tego okresu, okazało się, że decydujące znaczenie miały jednak także względy literackie. Styl Żeromskiego wydał się akademikom ciężki i przesadny, poruszane tematy - lokalne, klimat prozy - pesymistyczny i zniechęcający czytelnika.

    W przededniu wybuchu I wojny światowej Żeromski był najpopularniejszym polskim autorem, a z czasem, po publikacji ˝Przedwiośnia˝, stał się także najbardziej kontrowersyjnym. Monika Żeromska, córka pisarza, wspomina, że 19 listopada 1925 r. po obiedzie odwiedził ojca Antoni Słonimski. Wpadł też Julian Tuwim z bukietem róż, ciesząc się z powrotu pisarza do zdrowia. Następnego dnia Żeromski już nie żył. Jego pogrzeb stał się wielką manifestacją narodową. Stefan Żeromski został pochowany 23 listopada 1925 r. na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie.

Przebieg posiedzenia