10. kadencja, 21. posiedzenie, 2. dzień (07-11-2024)

14. punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych o rządowym projekcie ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej (druki nr 664 i 749).

Poseł Paweł Szefernaker:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie Ministrze! Rzeczywiście jest to ustawa oczekiwana przez opinię publiczną, oczekiwana przez polskie społeczeństwo. Przypomnę, że rząd Prawa i Sprawiedliwości pracował nad ustawą o ochronie ludności, obronie cywilnej. Rok temu projekt został przyjęty przez rząd, został przyjęty przez komisję wspólną rządu i samorządu, z tym że koniec kadencji uniemożliwił przyjęcie tego projektu. Teraz pracujemy nad kolejnym projektem.

    Szanowni Państwo! To projekt, który powinien wychodzić naprzeciw oczekiwaniom dzisiejszego świata. Nowoczesny system ochrony ludności, obrony cywilnej to jeden z filarów i gwarantów nowoczesnego państwa. To filar i gwarant chroniący nas przed utratą dorobku każdego z mieszkańców naszej Rzeczypospolitej. Widzieliśmy to ostatnio w trakcie powodzi. Ale to także gwarant chroniący nas przed utratą naszego wspólnego dorobku, tego, co wspólnie osiągnęliśmy, dorobku współczesnej Polski. Dlatego ta ustawa jest niezwykle ważna. Czy ta ustawa, nad którą pracowaliśmy dzisiaj w pierwszym czytaniu - dzisiaj o tym debatujemy - spełnia oczekiwania stawiane wobec ustawy, która by wprowadzała nowoczesny system?

    W naszym przekonaniu, pomimo tego, że jest to ustawa, która wychodzi naprzeciw oczekiwaniom, żeby przyjąć nowe rozwiązania, ona nie do końca spełnia te oczekiwania. Pomimo wszelkich wielkich szumnych zapowiedzi ustawa - w czym także po pierwszym czytaniu się utwierdziliśmy - wprowadza wiele procedur, które w naszym przekonaniu nie będą realizowane. Będą to procedury, które niestety mogą być martwym prawem przyjętym przez parlament. W naszym przekonaniu ta ustawa powinna być wiarygodna. W oczach ludności dotkniętej kryzysem oraz konkretnymi problemami to powinna być ustawa, która wychodzi naprzeciw, powinna być sprawcza. Jest to ustawa, którą przyjmujemy na parę kadencji. Ochronę ludności, cały system ochrony ludności i obrony cywilnej będziemy budować na parę kadencji. Ona powinna być wiarygodna.

    My w drugim czytaniu zgłaszamy poprawki - będzie to osiem poprawek - które w naszym przekonaniu w dużej mierze naprawią błędy, które pojawiły się w tej ustawie. Ja, szanowni państwo, po pierwszym czytaniu reprezentuję pogląd, i jest to pogląd podzielany również przez posłów Prawa i Sprawiedliwości, że w wielu miejscach ustawa jest nieprecyzyjna, pojawia się wiele wątpliwości. Zdolności operacyjne i możliwości realizacji konkretnych zadań mogą być nierealizowane niestety zgodnie z tymi przepisami, które zostały zaproponowane.

    Pierwsza kwestia to przede wszystkim finansowanie. Pan poseł mówił tutaj o środkach. Rzeczywiście, ustawa mówi o tym, że w zależności od PKB to będzie ok. 10, 12, przy wyższym PKB będzie jeszcze więcej środków. Z tym że połowa tych środków to są środki z budżetu MSWiA i Ministerstwa Zdrowia, a druga połowa jest z Ministerstwa Obrony Narodowej - środki przesunięte z tych, które mają iść na modernizację wojska. Szanowni państwo, ta pierwsza połowa, niestety, mówię to z ubolewaniem, to jest fikcja, bo te środki już są w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji i w Ministerstwie Zdrowia. Ta pierwsza część budżetu na ochronę ludności i obronę cywilną to nie są żadne nowe środki. To są środki, które już są w Ministerstwie Zdrowia, a wiemy, jak wygląda budżet Ministerstwa Zdrowia w tej chwili, i MSWiA. One zostają w tej ustawie inaczej nazwane i jest zapisane, że one po prostu w tej chwili będą wydatkowane na ochronę ludności i obronę cywilną. Ale to nie są żadne nowe środki. Jedyne nowe środki na ochronę ludności i obronę cywilną to są środki z Ministerstwa Obrony Narodowej, które są tak naprawdę przesunięte z modernizacji wojska. My zgłaszamy poprawkę, żeby to były środki z rezerwy celowej, żeby to nie były środki przekazane z modernizacji, zabrane z modernizacji wojska. A więc tych środków tak naprawdę nie będzie kilkanaście miliardów. To będzie ok. 5-6 mld z MON-u, które zostaną przesunięte w tej chwili na obronę cywilną i ochronę ludności. My proponujemy, żeby to nie były środki z MON-u. Potrzebujemy szybkiej modernizacji armii i te środki nie powinny być brane z MON-u.

    Państwo może dziwią się, że mówię o martwych przepisach. Jest przepis, który mówi o tym, że spółki Skarbu Państwa będą mogły przeznaczyć 0,3% swoich zysków na specjalny fundusz ochrony ludności. Proszę państwa, zapis, że mogą przeznaczyć 0,3... Przecież żadna spółka nie ma mechanizmu, który by wpływał na to, żeby spółki Skarbu Państwa przekazały te środki. Żadna spółka nie przekaże żadnych środków, jeżeli przepis stanowi, że mogą przeznaczyć.

    Gdzie są narzędzia do tego, żeby te środki wpływały do budżetu na ochronę ludności? Nie ma. Jest to jeden z tych przepisów, które uważamy za martwe.

    Szanowni Państwo! Kolejna sprawa. Powielają się zadania na wszystkich szczeblach samorządu terytorialnego. To nie jest poprawka, która została... To jest poprawka, która w ogóle została wymyślona, stworzona przez samorządowców. Na poziomie gminy, powiatu, województwa, na wszystkich szczeblach są takie same zadania. My proponujemy tutaj poprawkę, która przede wszystkim wzmacnia wojewodów. To wojewoda jako przedstawiciel rządu w terenie powinien kierować działaniami wynikającymi z tej ustawy i je koordynować. Jeżeli nie ma potrzeby, żeby to był wojewoda, to okej, wtedy niech koordynują to starosta i wójt. Ale dzisiaj mamy wątpliwości w zakresie delegacji kompetencji, co w naszym przekonaniu bezpośrednio przełoży się na sprawność systemu ochrony ludności. Jeżeli jest wiele osób, które mają te same kompetencje, i one mają wspólnie koordynować... Przy zarządzaniu kryzysowym, przy ochronie ludności muszą być szybkie decyzje. To znaczy jeżeli do stołu usiądą wójt, starosta i wojewoda i zaczną decydować, gdzie trzeba odpuścić wały, żeby nie zalać jakiejś gminy, to nigdy się nie dogadają. To musi być decyzja przedstawiciela rządu w terenie, który ma nadzór nad służbami mundurowymi. To on musi o tym decydować. Będziemy zgłaszać również taką poprawkę.

    Szanowni Państwo! Ochrona ludności jest na czas pokoju, a obrona cywilna na czas wojny. Chcemy uzupełnić organy ochrony ludności na czas pokoju o ministra obrony narodowej, a podmioty ochrony ludności na czas pokoju o Wojska Obrony Terytorialnej. Jeżeli budujemy system, panie ministrze, to w tym systemie muszą być te organizacje, które rzeczywiście działają na rzecz ochrony ludności. Ostatnia powódź, COVID, sytuacja związana z przybyciem uchodźców wojennych z Ukrainy pokazały, że to WOT był najsprawniejszy. WOT w wielu miejscach pojawiał się jako pierwszy. Bez WOT-u na taką skalę nie dałoby się podejmować działań. W związku z tym na czas wojny WOT pod wojsko, bo to jest naturalne, zgodne z konwencjami międzynarodowymi, ale uzupełnijmy organy ochrony ludności na czas pokoju o Wojska Obrony Terytorialnej.

    Uważamy, że ćwiczenia z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej powinno się przeprowadzać częściej, nie raz na 4 lata. Żyjemy w czasach, kiedy za naszą wschodnią granicą jest wojna. Te ćwiczenia powinny być przeprowadzane częściej. Chcemy zwiększyć częstotliwość ćwiczeń, co poprawi w naszym przekonaniu bezpieczeństwo ludności w czasie wojny i w czasie pokoju. Chcemy wpisać tutaj regulacje, które będą prowadziły do tego, żeby przeprowadzało się takie ćwiczenia nie rzadziej niż raz na rok. Uważamy, że w najbliższych latach to jest po prostu wymóg, żeby je prowadzić nie rzadziej niż raz na rok.

    Szanowni Państwo! Mamy także poprawkę, która wychodzi naprzeciw oczekiwaniom ochotniczych straży pożarnych. Ta ustawa skreśla legitymacje OSP, które zostały wprowadzone ustawą o OSP przez rząd Prawa i Sprawiedliwości. Na podstawie tych legitymacji można wprowadzać benefity dla strażaków ochotników i uważamy, że nie ma powodów, dla których należy w tej chwili pozbywać się tych legitymacji. Chcemy te legitymacje utrzymać.

    Szanowni Państwo! Zgłaszamy osiem poprawek i najważniejsze poprawki przedstawiłem. Uważamy, że trzeba zrobić wszystko, aby ta ustawa była jak najlepsza. Jesteśmy otwarci na dyskusję o tej ustawie i na wprowadzenie tych poprawek, które proponujemy. Uważamy, że te poprawki, które tutaj przedstawiamy, urealnią możliwość funkcjonowania tej ustawy i że są odpowiedzią na problemy, które dzisiaj się pojawiają. Ta ustawa nie może być ustawą teoretyczną, a jeżeli ona będzie ustawą teoretyczną, to teoretyczne będzie państwo. To musi być ustawa praktyczna, sprawna, bo chcemy sprawnego państwa. Dlatego też zgłaszamy te poprawki. Dziękuję bardzo. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia