10. kadencja, 21. posiedzenie, 2. dzień (07-11-2024)
14. punkt porządku dziennego:
Sprawozdanie Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych o rządowym projekcie ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej (druki nr 664 i 749).
Poseł Zofia Czernow:
Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Panie Ministrze! Podmiotem obrony cywilnej zawsze pozostaje człowiek, a jej przedmiotem jest system zabezpieczenia ludności w sposób adekwatny do istniejących lub prawdopodobnych zagrożeń. Szczególną rolę w ochronie ludności odgrywają organy samorządowe, w tym wójt, burmistrz, prezydent, ale także starosta. Nie zgadzam się z tym, że wojewoda powinien mieć jakieś wyjątkowe kompetencje. To właśnie wójt, burmistrz, prezydent najlepiej wiedzą, co jest potrzebne w danej gminie, i najlepiej potrafią realizować zadania.
Zadania wójta, burmistrza i prezydenta zostały jednoznacznie określone w ustawie. Należą do nich m.in. kierowanie w ramach posiadanych kompetencji realizacją zadań ochrony ludności i obrony cywilnej na obszarze gminy i koordynowanie działań. To są jasno określone zadania i odpowiedzialność. Do zadań tych organów należą kwestie zapewnienia bezpieczeństwa, wykrywania i rozpoznawania zagrożeń, zapewnienia warunków do ochrony ludności, ostrzegania i alarmowania ludności o zagrożeniach, tworzenia zasobów ochrony ludności. Jesteśmy w sytuacji, gdy od blisko 3 lat brak obowiązujących przepisów dotyczących obrony cywilnej i ochrony ludności. Przepisy zostały usunięte z porządku prawnego po uchwaleniu ustawy o obronie ojczyzny w 2022 r. Prawie 3 lata to długi czas, który spowodował spiętrzenie zadań do wykonania przy jednoczesnym wzroście zagrożenia, a więc nastąpił wzrost pilności zadań. O ile problematyka organizacji ochrony ludności i obrony cywilnej, szczegółowego określenia organów i ich kompetencji, zadań z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej dla poszczególnych organów została szczegółowo określona w procedowanej ustawie i jest wielka szansa, że wkrótce zostanie ona wdrożona, o tyle pozostaje szeroki zakres działań, których czas realizacji jest długi i które wymagają wysokich nakładów finansowych. Do tego tematu za chwilę wrócę.
W projekcie ustawy szczegółowo określono zadania z zakresu ochrony ludności, obrony cywilnej, a także organy administracji publicznej właściwe w sprawach ochrony ludności.
Projekt zawiera także katalog podmiotów realizujących cele i zadania ochrony ludności: jednostki Państwowej Straży Pożarnej, ochotniczych straży pożarnych, Narodowego Funduszu Zdrowia, podmiotów leczniczych i cały szereg innych jednostek. Obrona cywilna i ochrona ludności w znacznym stopniu oparta jest na wsparciu organizacji pozarządowych, przedsiębiorców, innych podmiotów prowadzących działalność gospodarczą niezbędną do zapewnienia zadań ochrony ludności. Z tymi podmiotami organy ochrony ludności będą mogły zawierać porozumienia na realizację zadań. Do tego dodam, że takich organizacji jest coraz więcej. Wiele z nich było zainteresowanych, żeby je wprost wpisać do ustawy, co nie było wskazane w zasadzie, bo nie można było ogarnąć wszystkich tych organizacji, tym bardziej że nie zawsze one działają długo, czasami działają przez krótki okres. Przechodząc do zadań długofalowych, należy zwrócić uwagę na konieczność pilnego rozpoczęcia realizacji budownictwa ochronnego, a więc budowy obiektów zbiorowej ochrony, schronów i ukryć dla ludności. Organy ochrony ludności mają zaplanować na obszarze swojej właściwości miejscowej niezbędną liczbę i pojemność obiektów zbiorowej ochrony. Liczba zadań do wykonania jest ogromna, gdyż większość obiektów tego typu, a istnieją one jeszcze na terenie gmin, w niektórych więcej, w innych mniej, nie spełnia obecnie żadnych wymogów. Większość oczywiście. Budowle ochronne i miejsca doraźnego schronienia powinny spełniać wymagania techniczne i lokalizacyjne. Obiekty te, a szczególnie schrony, mogą być budowane jako obiekty o podwójnej funkcji. To czyni się w wielu krajach, które budują nowoczesne obiekty ochrony. W tym miejscu pragnę zwrócić uwagę na konieczność korzystania z doświadczeń innych krajów, które mają bardzo dobrze rozwiązane zagadnienia budowy i utrzymania, co jest bardzo ważne, schronów pełniących podwójną funkcję. Takim krajem jest niewątpliwie Finlandia, o której już mówiłam z tej mównicy, która zapewnia miejsca schronienia, uwaga, dla wszystkich obywateli.
Bardzo ważnym elementem realizacji ustawy jest zapewnienie finansowania całego systemu ochrony ludności obrony cywilnej. To są wysokie wydatki, ale bez zapewnienia finansowania trudno będzie mówić o realizacji tych zadań, będzie to po prostu niemożliwe. Wprawdzie w ustawie mówi się o tym, że Rada Ministrów będzie akceptowała program ochrony ludności, obrony cywilnej, który opracuje minister właściwy do spraw wewnętrznych, ale nikt nie widzi, nawiązuję do wypowiedzi pana posła z Prawa i Sprawiedliwości, przeszkód, aby w kolejnych latach samorządy dostawały dodatkowe środki. I nie tylko samorządy, aby też w budżecie państwa były zapewnione środki na obronę cywilną czy ochronę ludności. Absolutnie nie można zakładać takich ograniczeń. Uważam, że składanie poprawki obecnie nie ma sensu. Na finansowanie zadań z zakresu ochrony ludności obrony cywilnej przeznaczy się corocznie środki z budżetu państwa w kwocie nie niższej niż 3% PKB.
(Poseł Anna Paluch: Dziękujemy za szczerość, pani poseł.)
Jak już mówiłam, tu nie ma żadnej sprzeczności w rozwinięciu finansowania. Tak samo nie ma żadnego ograniczenia, aby samorządy mogły przeznaczać pieniądze na ochronę ludności. Uważam, że to jest bardzo cenne i oczekiwane. Przekażę jeszcze czas koledze, który również ma poprawki. Dziękuję.
Przebieg posiedzenia