10. kadencja, 21. posiedzenie, 2. dzień (07-11-2024)

15. punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o Radzie Fiskalnej (druk nr 750).

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów Jurand Drop:

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałbym przedstawić projekt ustawy o Radzie Fiskalnej. W wygłoszonym 12 grudnia exposé premier Donald Tusk ogłosił zamiar powołania Rady Fiskalnej, instytucji złożonej z ludzi neutralnych, którzy będą opiniowali wydatki w taki sposób, aby nasza możliwie szczodra i hojna polityka społeczna nie zagrażała w żaden sposób stabilności finansowej państwa.

    Ponadto 30 kwietnia tego roku weszła w życie reforma ram zarządzania gospodarczego Unii Europejskiej. Zgodnie z przepisami dyrektywy Rady nr 2024/1265 z 29 kwietnia 2024 r. zmieniającej dyrektywę 2011/85/UE w sprawie wymogów dla ram budżetowych państw członkowskich wszystkie kraje Wspólnoty muszą posiadać niezależną instytucję fiskalną, której głównym celem jest opiniowanie polityki fiskalnej państwa. Przedstawiony projekt ustawy jest odpowiedzią rządu właśnie na wymienioną wyżej deklarację i inne deklaracje w tym zakresie oraz zobowiązanie prawne naszego państwa wynikające z prawa europejskiego.

    Głównym celem projektu jest powołanie Rady Fiskalnej, która będzie pełnić funkcję polskiej niezależnej instytucji fiskalnej w rozumieniu dyrektywy 2024/1265 o charakterze ekspercko-doradczym, mającej służyć poprawie transparentności, czyli przejrzystości finansów publicznych. Rada skupi się na opiniowaniu najważniejszych dokumentów budżetowych w zakresie prognoz makroekonomicznych i przestrzegania reguł fiskalnych, ocenie skuteczności, spójności i efektywności ram budżetowych oraz, na wniosek ministra finansów, na opiniowaniu projektów dokumentów rządowych w zakresie ich oddziaływania na stabilność finansów publicznych i sytuację makroekonomiczną kraju. Na wykonanie swoich zadań rada będzie miała 14-dniowy termin, z możliwością skrócenia go do 7 dni lub wydłużenia do 28 dni za zgodą Rady Ministrów lub ministra finansów oraz Rady Fiskalnej. Czyli to są terminy na wykonanie zadań opiniodawczych, o których zaraz powiem. Wobec opinii rady obowiązywać będzie zasada - to jest istotne - dostosuj się lub wyjaśnij, w ramach której minister finansów będzie albo postępował zgodnie z opinią rady, czyli to jest ta część: dostosuj się, albo wyjaśniał, dlaczego się do niej nie zastosował, czyli to jest ta część: wyjaśnij. Albo-albo. Minister finansów będzie musiał to wykonać w terminie do 2 miesięcy od wydania opinii rady.

    Aby skutecznie realizować swoje zadania, rada będzie mogła zażądać od jednostek sektora instytucji rządowych i samorządowych wszelkich informacji potrzebnych do realizacji swoich zadań. Dokumenty opracowane przez radę będą podlegać publikacji, czyli tutaj mamy transparentność zarówno sektora instytucji rządowych i samorządowych, do których będzie dostęp, jak i samych publikacji rady.

    W skład rady wejdą osoby wybrane przez zróżnicowany krąg podmiotów: prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Konferencję Rektorów Akademickich Szkół Polskich, ministra finansów, strony pracowników oraz pracodawców w Radzie Dialogu Społecznego oraz siódmy członek wskazany przez stronę samorządową KWRiST. Przewodniczącym rady będzie członek wskazany przez ministra finansów spośród kandydatów, wyłoniony w drodze otwartego i konkurencyjnego naboru. Członkiem rady będzie mogła zostać osoba spełniająca kryteria niezależności i kompetencji, wynikające z wykształcenia oraz - co bardzo istotne - z doświadczenia w zakresie trzech obszarów: finansów publicznych, makroekonomii albo zarządzania finansami jednostek sektora finansów publicznych.

    Członkowie rady będą wybierani w przejrzystym procesie. Teraz o tym procesie. Podmioty wskazujące będą musiały przygotować uzasadnienie, w którym szczegółowo opiszą spełnienie przez kandydata wymogów kompetencji i niezależności, i równocześnie skompletować dokumenty potwierdzające spełnienie wymagań ustawowych. W razie potrzeby minister finansów będzie mógł zażądać uzupełnienia uzasadnienia o brakującej informacji lub dosłania brakujących dokumentów przez ciała wybierające. W przypadku, w którym podmiot wskazujący odmówi uzupełnienia uzasadnienia lub nie wyśle brakujących dokumentów, minister finansów, przekazując dokumenty kandydata na członka rady marszałkowi Sejmu, w tym uzasadnienie, załączy również informację o wystąpieniu z żądaniem uzupełnienia braków i niezastosowania się do tego żądania przez podmiot wskazujący kandydata.

    Następnie, czyli po etapie wyłaniania kandydatów oraz weryfikacji dokumentów przez ministra finansów, kandydaci przechodzą weryfikację spełnienia wymogów przed komisją sejmową. Kandydat musi uzyskać pozytywną opinię tej komisji. W wypadku opinii negatywnej komisja poinformuje o tym podmiot wskazujący, który niezwłocznie wskaże ministrowi nowego kandydata, a proces weryfikacji przez właściwą komisję sejmową zostanie powtórzony dla tego kandydata. Opinia komisji zostanie również przekazana do wiadomości ministra finansów.

    W przypadku kandydata na przewodniczącego rady minister finansów ogłasza i przeprowadza otwarty konkurs w celu wyłonienia tego kandydata. Następnie ze sporządzonej listy kandydatów minister finansów wybiera kandydata na przewodniczącego. To jest kandydat ministra finansów, który również musi przejść proces weryfikacji przez komisję sejmową. To, co zostało wcześniej opisane, także muszą zostać przesłane dokumenty i musi przejść proces weryfikacji przez komisję sejmową. Jeśli kandydat na przewodniczącego nie uzyska pozytywnej opinii komisji sejmowej, minister finansów niezwłocznie wskaże nowego kandydata z wcześniej sporządzonej listy. W przypadku, w którym żadna z osób wyłonionych w postępowaniu konkursowym nie uzyskałaby pozytywnej opinii komisji sejmowej, minister finansów zorganizuje nowy konkurs na przewodniczącego rady.

    Zapleczem analitycznym oraz administracyjnym dla rady, dla tych 7 osób będzie biuro rady liczące do 15 osób, w tym dyrektora rady odpowiedzialnego za kierowanie pracami tego biura. Dyrektor biura będzie wyłaniany w otwartym i konkurencyjnym naborze organizowanym przez samą radę. Z wyjątkiem pierwszego dyrektora, który będzie organizował biuro, jeszcze zanim rada powstanie, ten pierwszy dyrektor jest wyłaniany na podstawie otwartego i konkurencyjnego naboru przez ministra finansów. Prawnie, zgodnie z projektem ustawy, biuro rady będzie państwową jednostką budżetową. To jest pierwsza część ustawy o Radzie Fiskalnej opisująca Radę Fiskalną, opisująca proces wyboru kandydatów, opisująca jej zadania.

    Drugą częścią ustawy są zmiany dostosowujące zmiany w prawie związane z funkcjonowaniem Rady Fiskalnej, a w szczególności zmiany w stabilizującej regule wydatkowej. Projekt ustawy zawiera takie przepisy. Zmiany te wynikają z zakończonego w czerwcu br. przeglądu stabilizującej reguły wydatkowej i mają na celu zwiększenie jej elastyczności w przypadku wydarzeń, które są poza kontrolą rządu. Obejmują one zmiany w klauzuli wyjścia ze stabilizującej reguły wydatkowej, polegające na opiniowaniu przez Radę Fiskalną wpływu zastosowania klauzuli wyjścia i powrotu na długookresową stabilność finansów publicznych oraz sytuację makroekonomiczną, pozwalając na opracowanie projektu ustawy budżetowej w oparciu o inne parametry niż wynikające z formuły określonej w ustawie o finansach publicznych. To jest klauzula wyjścia.

    Następna sprawa to jest objęcie wydatków Narodowego Funduszu Zdrowia, Funduszu Przeciwdziałania COVID-19 oraz Funduszu Pomocy limitem w ramach stabilizującej reguły wydatkowej, przy jednoczesnym wprowadzeniu możliwości po zasięgnięciu opinii rady, przekroczenia limitu wydatków SRW w przypadku wystąpienia zdarzeń nadzwyczajnych będących poza kontrolą Rady Ministrów na podstawie znaczących skutków gospodarczych, ekonomicznych lub społecznych. W sprawozdaniu z wykonania ustawy budżetowej będzie zamieszczona informacja na temat przyczyn i skali tego przekroczenia.

    Trzecia sprawa, jeśli chodzi o zmiany w SRW, wprowadzenie obowiązku dokonywania przez Ministerstwo Finansów regularnych okresowych przeglądów funkcjonowania stabilizującej reguły wydatkowej - nie rzadziej niż co 5 lat należy ocenić efektywność SRW i ewentualnie dostosować do zmieniających się okoliczności.

    Projekt ustawy zawiera również zmiany w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, wynikające z reformy zarządzania gospodarczego w Unii Europejskiej, która weszła w życie 30 kwietnia, jak na samym początku wspomniałem akt prawny. To obejmuje uchylenie nieaktualnych już odwołań do procesu konwergencji oraz do rozporządzenia Rady nr 1466/97/WE z dnia 7 lipca 1997 r. w sprawie wzmocnienia nadzoru pozycji budżetowych oraz nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych. Czyli to jest to, co zostało zmienione w tym roku na poziomie unijnym przez wcześniej wskazane rozporządzenie i co za tym idzie, to obejmuje wykreślenie z polskiego systemu prawnego Wieloletniego Planu Finansowego Państwa, który odwoływał się do tego rozporządzenia z 1997 r. i który w tym momencie nie ma już europejskiej podstawy prawnej, więc musimy go wykreślić. Nie ma podstawy w wyniku zmian przepisów dotyczących zarządzania gospodarczego. Z tym jest związana rezygnacja z przygotowania założeń do ustawy budżetowej opracowanych corocznie do 15 czerwca. Czyli rezygnacja, a raczej zastąpienie ich przez opracowane w kwietniu wieloletnie założenia makroekonomiczne, które są potem wykorzystywane na potrzeby opracowania projektu ustawy budżetowej.

    Kolejna sprawa to jest uregulowanie kwestii publikacji oraz uchwalania średniookresowych planów budżetowo-strukturalnych w rozumieniu art. 2 pkt 6 rozporządzenia Parlamentu i Rady 2024/1263 w sprawie skutecznej koordynacji polityk gospodarczych i w sprawie wielostronnego nadzoru budżetowego oraz uchylającego rozporządzenie Rady 1466/97, zmienionych średniookresowych planów budżetowo-strukturalnych oraz rocznych sprawozdań z ich realizacji, o których mowa odpowiednio w art. 15, art. 18 i art. 21 tego rozporządzenia.

    Projekt ustawy stwarza również ramy dla zacieśnionej współpracy między Radą Fiskalną a Radą Dialogu Społecznego. W wyniku procesu uzgodnień ze stroną społeczną w projekcie ustawy zawarto możliwość udziału przewodniczącego (Dzwonek) Rady Fiskalnej w pracach RDS z głosem doradczym, założono obowiązek niezwłocznego przekazania RDS-owi opinii Rady Fiskalnej dotyczącej prognoz makroekonomicznych Ministerstwa Finansów, które Ministerstwo Finansów jest zobowiązane przekazać RDS-owi do 10 maja każdego roku. To jest bardzo istotne, chciałbym to podkreślić, ponieważ mieliśmy dużo dyskusji z RDS-em. Ta ustawa wprowadza zmiany w zakresie tej współpracy, natomiast umożliwia RDS-owi bliską współpracę z Radą Fiskalną. Dziękuję bardzo.


Przebieg posiedzenia