10. kadencja, 21. posiedzenie, 2. dzień (07-11-2024)
16. punkt porządku dziennego:
Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw (druk nr 760).
Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska Anita Sowińska:
Szanowna Pani Marszałek! Szanowne Panie Posłanki! Szanowni Panowie Posłowie! Ustawa o systemie kaucyjnym została przyjęta w ubiegłym roku znaczną większością głosów. 433 posłów i posłanek głosowało za, co wskazuje, jak ważny jest to system dla Polski. Ten projekt wymagał jednak poprawy, ponieważ w pracach nad nowelizacją wskazaliśmy na wiele ryzyk. Te ryzyka to przede wszystkim to, że minister nie miał wystarczającego nadzoru nad operatorami w trakcie zarówno tworzenia systemu kaucyjnego, jak i jego późniejszego funkcjonowania. Również mogło dochodzić do nadużyć, a nawet wręcz defraudacji przy rozliczaniu opakowań i kaucji, dlatego konieczna jest ta nowelizacja. W celu minimalizacji tych ryzyk rząd zaplanował zmiany w ustawie, które zwiększają rolę ministra jako organu wydającego zezwolenia dla operatorów, a także nadzorującego realizację prac na etapie przed uruchomieniem systemu i potem już w trakcie funkcjonowania, po uruchomieniu.
Istotną zmianą jest również wprowadzenie tzw. zamkniętego systemu obiegu kaucji, czyli wdrożenie rozwiązania polegającego na pobieraniu kaucji w całym łańcuchu dostaw. Dzięki temu uszczelniamy system i zapobiegamy możliwości wystąpienia nadużyć. To jednak nie koniec zmian, ponieważ w wyniku procesu konsultacji wprowadziliśmy do nowelizacji ustawy szereg innych zmian, które są potrzebne dla sprawnego i bezpiecznego funkcjonowania systemu. Wymienię tutaj kilka z nich. Zapewniliśmy, że system kaucyjny obejmie cały kraj. Zależało nam na tym, żeby ten system był powszechny i żeby przynajmniej jeden punkt zbiórki operatora był w każdej gminie.
Po drugie, uwzględniliśmy potencjał małych sklepów. Chodzi o to, aby sklepy, które sprzedają napoje w opakowaniach wielokrotnego użytku, również mogły, a nawet powinny, zbierać butelki, tak jak zresztą jest obecnie, przy już funkcjonujących systemach kaucyjnych, np. w przemyśle browarniczym. Również wydłużyliśmy do 2026 r. okres przejściowy dla przedsiębiorców, którzy utworzyli system pobierania i zwracania kaucji za opakowania, czyli w przypadku już istniejących systemów. Zwolniliśmy z wymogu uzyskania zezwolenia na zbieranie odpadów w zakresie logistyki zwrotnej. Wyłączyliśmy z obowiązku objęcia systemem kaucyjnym opakowań po produktach mlecznych. Takie uwagi zostały zgłoszone w trakcie konsultacji przez 25 podmiotów. Temat ten był poruszany również na spotkaniu uzgodnieniowym z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Opracowaliśmy również nowy logotyp, zresztą mam go tutaj ze sobą. To jest taki prosty, widoczny logotyp kaucyjny, który będzie na każdym opakowaniu podlegającym systemowi. To jest akurat kaucja 50 gr, która będzie dotyczyła butelek plastikowych do 3 l oraz puszek metalowych, a jeżeli będzie to butelka szklana wielokrotnego użytku, to będzie to złotówka, zresztą jak to już funkcjonuje obecnie. Również odstąpiliśmy od wprowadzenia jednoinstancyjności postępowań dotyczących systemu kaucyjnego. Zapewniliśmy także możliwość wnioskowania o DPR-y, czyli dokumenty potwierdzające recykling, przez podmiot reprezentujący do recyklera. Wskazaliśmy, że od 2026 r. opłata produktowa, którą będą ponosić wprowadzający, którzy nie przystąpili do systemu kaucyjnego, obliczana będzie jako potrójna stawka opłaty produktowej. Również przychyliliśmy się do uwag zgłaszanych w ramach uzgodnień z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi, zaproponowaliśmy określenie minimalnych celów na poziomie 77% na lata 2025-2028 i 90% od 2029 r. i uwzględniliśmy zaproponowane przez Ministerstwo Finansów zmiany w ustawie o podatku od towarów i usług. Tutaj chodzi o ujednolicenie zasad rozliczania na gruncie VAT kaucji od opakowań wielokrotnego i jednokrotnego użytku, które nie zostały zwrócone.
Dodatkowo, wychodząc naprzeciw postulatom przede wszystkim jednostek handlowych, ale nie tylko, związanym z potrzebą dostosowania pomieszczeń i zmian procedur w zakresie zbierania opakowań w sklepach, zaproponowaliśmy przepisy dotyczące przesunięcia startu systemu na 1 października 2025 r. Start systemu 1 października pozwoli branży na zakończenie przygotowań do jego uruchomienia oraz zaplanowanie płynnego wdrożenia. Dla operatorów będzie to dodatkowy czas na wypracowanie mechanizmów współpracy między sobą, zapewnienie sprawności systemów informatycznych i podpisywanie umów z ponad 80 tys. sklepów.
W końcu przesunięcie będzie również pozytywnie oddziaływać na konsumentów, ponieważ zostaną przygotowane akcje informacyjne na temat działania systemu, wprowadzone zostaną nowe etykiety, szaty graficzne produktów, tak aby to poruszanie się po systemie było intuicyjne.
Na koniec chciałabym podziękować wszystkim, którzy byli zaangażowani w proces przygotowania legislacji i wypracowania konsensusu. Był to proces niełatwy, ale bardzo potrzebny. Dlatego dziękuję wszystkim podmiotom, które składały cenne, merytoryczne uwagi w procesie konsultacji. Dziękuję pani minister Hennig-Klosce za wsparcie. Szczególne podziękowania kieruję do pracowników Ministerstwa Klimatu i Środowiska - zarówno Departamentu Gospodarki Odpadami, który koordynował prace dotyczące przygotowania nowelizacji, jak i Departamentu Instrumentów Środowiskowych, który był odpowiedzialny za proces wydawania zezwoleń operatorom. Dziękuję wszystkim osobom, które przyczyniły się do tego, że dziś debatujemy nad tym projektem.
System kaucyjny to krok w kierunku czystego środowiska i gospodarki obiegu zamkniętego. Ważne, aby już od pierwszego dnia funkcjonowania był sprawny, bezpieczny i przyjazny dla konsumenta i temu służy ta nowelizacja. Dlatego proszę Wysoką Izbę o poparcie projektu ustawy. Dziękuję. (Oklaski)
Przebieg posiedzenia