10. kadencja, 21. posiedzenie, 3. dzień (08-11-2024)
20. punkt porządku dziennego:
Sprawozdanie Komisji Finansów Publicznych o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (druki nr 756 i 785).
Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów Hanna Majszczyk:
Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Panie i Panowie Posłowie! Odnosząc się do pytań, które państwo zadaliście w trakcie drugiego czytania ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych, chciałabym zacząć od podstawowych stwierdzeń, czyli odnieść się do pytań bardziej przekrojowych, m.in. zadanych przez pana posła Tumanowicza, przez pana posła Sachajkę odnośnie do rozwiązań o charakterze tymczasowym, braku przeprowadzania reform. Mówię tutaj też odnośnie do pytania pana posła Tumanowicza, że rozwiązania, które wprowadzamy, doprowadzą do tragedii, zadłużenia się jednostek samorządu terytorialnego.
Chciałabym wesprzeć głosy, które również ze strony już państwa, posłów w odniesieniu do tych wypowiedzi padły, że jeżeli chodzi o jednostki samorządu terytorialnego, to przedłużenie mechanizmu poluzowania systemu indywidualnych wskaźników zadłużania w żaden sposób nie może się przyczynić do jakiejś tragedii jednostek samorządu terytorialnego w sensie jakichś zapaści i zadłużenia się. Jak słusznie jeden z panów posłów wspominał, samorządy - wierzymy w to i widzimy, a poza tym są mechanizmy kontrolne - podchodzą w sposób bardzo odpowiedzialny do swoich finansów, a dodatkowo przecież cały system finansów jednostek samorządu terytorialnego przewiduje mechanizmy nadzoru i kontroli. Są regionalne izby obrachunkowe, które muszą zatwierdzić budżety przyjmowane przez jednostki samorządu terytorialnego.
Odnosząc się do pytania pana posła Tomaszewskiego, ile jest takich samorządów, które dzisiaj nie spełniałyby indywidualnego wskaźnika zadłużenia, odpowiem, że nie ma takich samorządów. RIO jako jednostka konstytucyjnie do tego umocowana i nadzorująca budżety jednostek samorządu terytorialnego nie może dopuścić do takiej sytuacji. W sytuacji gdyby budżet, który jest przedkładany przez taką jednostkę, miał łamać te wskaźniki, regionalna izba obrachunkowa nie ma prawa go zatwierdzić, czyli nie może on stanowić podstawy do działania danej jednostki samorządu terytorialnego.
Odpowiadając na pytanie pana posła Norberta Pietrykowskiego odnośnie do spadku nadwyżek wypracowywanych przez jednostki samorządu terytorialnego, to jest spadek. Chyba za rok 2021 ta nadwyżka to ok. 26 mld zł, za rok 2022 - ok. 21 mld zł i za rok 2023 - ok. 17 mld zł. Natomiast chciałabym zwrócić uwagę - mówię w przybliżeniu, nie pamiętam w tej chwili dokładnych kwot - że to jest sukcesywny spadek o parę miliardów w każdym roku. Jeżeli chodzi o rok 2023, to zwracam uwagę, że mimo tej nadwyżki jednostki samorządu terytorialnego w całych swoich budżetach miały deficyt odnośnie do całej swojej działalności w wysokości prawie 23 mld zł pomimo nadwyżki w dochodach i wydatkach bieżących.
Pytaliście państwo, jakie działania są podejmowane, żeby pomóc jednostkom samorządu terytorialnego. Otóż ta ustawa, którą Wysoka Izba przyjęła 1 października, daje systemowe wsparcie jednostkom samorządu terytorialnego, ponieważ zapewnia stabilność i przewidywalność tych dochodów. Jednostki samorządu terytorialnego przestaną oczekiwać każdego roku, że być może będzie dla nich jakaś dodatkowa kroplówka, i zastanawiać się, według jakich kryteriów będzie ona podzielona. To absolutnie burzy możliwość planowania budżetów, zakładania możliwości podchodzenia do inwestycji, bo nigdy nie wiadomo, jaką kwotą będą dysponować, bo być może w danym roku będzie inny pomysł na podział tych środków. To właśnie postulaty samorządów doprowadziły do powstania ustawy o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, to one wnioskowały o to, aby zapewnić im przewidywalność w ich finansach. To jest ta ustawa, o której wielokrotnie państwo wspominali, która zapewnia przewidywalność i w sposób obiektywny, algorytmiczny dzieli prawie 25 mld zł pomiędzy jednostki samorządu terytorialnego. Nie jest prawdą, że zarówno ta ustawa, jak i podział wsparcia doraźnego w tym roku w wysokości 10 mld zł faworyzuje duże jednostki. To jest podział obiektywny i algorytmiczny.
Chciałabym zwrócić uwagę i odesłać państwa do protokołów kontroli Najwyższej Izby Kontroli, która była na przełomie tego roku i której wyniki również były przedstawiane Wysokiej Izbie. Otóż krytykowane były sposoby podziałów, które były nieprzewidywalne i co do zasady, np. kiedy dotyczyły takiego podziału, biorąc pod uwagę strukturę w podatku PIT, to mimo że zapisywane było, że to będzie struktura w podatku PIT, to - jak zauważyła Najwyższa Izba Kontroli - nie miało to żadnego związku ze strukturą w PIT, ponieważ mechanizm zakładał ręczne sterowanie podziałem nieodpowiadającym strukturze w podatku PIT. Dlatego nie można w ten sposób dokonywać podziału, ponieważ żadna jednostka samorządu terytorialnego nie będzie wiedziała, ile środków otrzyma.
Co do zabezpieczenia jednostek najsłabszych, to chciałabym zapewnić państwa posłów, że ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, która została przez Wysoką Izbę uchwalona 1 października, zabezpiecza najmniejsze i najsłabsze jednostki - i to wynika z tych przepisów - ponieważ w tę ustawę wbudowane są mechanizmy, które nie pozwalają spaść dochodom tych jednostek poniżej pewnego poziomu. To jest właśnie ta przewidywalność, a jednocześnie bezpieczeństwo finansowe, które powoduje, że w żadnym przypadku te dochody nie mogą spaść poniżej określonej kwoty, o czym mówią przepisy ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Dzisiaj Wysoka Izba, debatując w drugim czytaniu nad tzw. ustawą okołobudżetową do ustawy budżetowej na rok 2024, również oceniała tę ustawę. W tej ustawie, która przewiduje sposób podziału 10 mld zł, proszę zwrócić uwagę, w sposób sztywny zabezpieczono interesy najsłabszych jednostek. Z 10 mld zł te prawie 2 mld zł stanowią sztywne rozłożenie kwot na jednostki najmniejsze i najsłabsze. To jest to działanie zabezpieczające w celu umożliwienia rozwoju tym jednostkom.
Pan poseł Krajewski wskazywał w swojej wypowiedzi, może nie w pytaniu, ale chciałabym się do tego odnieść, czy też pytał, dlaczego ta ustawa jest tak późno, i podkreślał, że to uniemożliwi samorządom uchwalenie budżetów na rok 2025.
(Poseł Jarosław Krajewski: Utrudni, nie uniemożliwi.)
Utrudni. To przepraszam, może nadinterpretowałam, panie pośle. Ale chciałabym zwrócić uwagę, że do 15 listopada jednostki przyjmują projekty, a do końca roku przyjmują, uchwalają te ustawy. W związku z tym nawet jeżeli tutaj pan poseł również zadeklarował poparcie dla tej ustawy o finansach publicznych i nawet zakładając, że w końcówce listopada będzie posiedzenie Senatu, to są wszelkie podstawy do tego, żeby uznać, że ta ustawa może być przyjęta do końca tego roku, a zatem to ostateczne uchwalenie budżetów będzie mogło być oparte już o obowiązujące akty prawne. Chciałabym też zwrócić uwagę, że my cały czas byliśmy w kontakcie z jednostkami samorządu terytorialnego, były różne ustalenia, cały czas chcieliśmy wypracowywać wszystkie rozwiązania w oparciu o porozumienie - i wszystkie te ustawy, o których Wysoka Izba tutaj debatowała, a które dotyczyły jednostek samorządu terytorialnego, mają pozytywne opinie komisji wspólnej rządu i samorządu.
Myślę, że to chyba wszystkie pytania. Przynajmniej w tym momencie nie identyfikuję... Może nie pamiętam już.
(Poseł Jarosław Krajewski: O nadwyżkę operacyjną pytałem, w rozbiciu na kwartały.)
Panie pośle, rzeczywiście, przepraszam. Za 3 kwartały ta nadwyżka była na poziomie 35 mld zł, ale zgodnie z projektami samorządów na koniec roku planują one 8 mld zł, czyli dużo mniej. Oczywiście zobaczymy, jakie będzie realne wykonanie, gdy będziemy już po zamknięciu roku, natomiast planują 8 mld zł. Czyli dzisiejszy poziom nie świadczy jeszcze o niczym, ponieważ podobnie jak w budżecie państwa, tak w budżetach jednostek samorządu terytorialnego bardzo dużo płatności i dużo rozliczeń finansowych przypada na IV kwartał - w budżecie państwa również i w budżetach samorządu terytorialnego również. Dziękuję bardzo.
Przebieg posiedzenia