10. kadencja, 21. posiedzenie, 3. dzień (08-11-2024)

22. punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej oraz ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (druki nr 753 i 770).

Poseł Sprawozdawca Paweł Bliźniuk:

    Dziękuję.

    Panie Marszałku! Szanowni Państwo! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić państwu sprawozdanie Komisji Spraw Zagranicznych o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej oraz ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, druk nr 753.

    Na posiedzeniu Komisji Spraw Zagranicznych w dniu 5 listopada br. odbyło się pierwsze czytanie, a także szczegółowe rozpatrzenie projektu wspomnianej ustawy, podczas którego przyjęto szereg poprawek, przede wszystkim o charakterze technicznym czy też redakcyjnym.

    Szanowni Państwo! W obecnych, niespokojnych czasach w wymiarze międzynarodowym dyplomacja jest pierwszą linią obrony Rzeczypospolitej. Dlatego polską racją stanu jest stworzenie jak najlepszych warunków pracy polskiej służby zagranicznej. Transparentność procesów, nacisk na aspekt merytoryczny, a nie stricte polityczny przy nominacjach na najważniejsze stanowiska w polskiej dyplomacji, uwzględnienie warunków wykonywanych zadań w strukturze płacowej i reforma aplikacji i egzaminów dyplomatycznych to podstawowe założenia omawianego projektu ustawy.

    Nowe regulacje mają również za zadanie wyeliminować wady, którymi była i jest obarczona ustawa z 2021 r. Chodzi o spełnienie konstytucyjnych standardów trybu procedowania nad ustawą, a także sposobu uregulowania niektórych aspektów funkcjonowania służby zagranicznej, m.in. poprzez spełnienie wymogu proporcjonalności, tak bardzo ważnego z punktu widzenia prawidłowej legislacji, czy też odejście od nadmiernej blankietowości regulacji, które powinny być przyjęte na poziomie ustawy, a nie - jak w obecnie obowiązującym rozwiązaniu prawnym - na poziomie rozporządzeń.

    Projekt ustawy, który został przedstawiony w Sejmie, przewiduje zmiany w dwóch kluczowych obszarach. Po pierwsze - to są zmiany fundamentalne - w ustawie o służbie zagranicznej oraz po drugie, w ustawie o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne.

    Teraz omówię po kolei blokowo główne zagadnienia, które zostały poruszone w tej propozycji. Po pierwsze, bardzo istotna sprawa to kwestia przechodzenia w stan spoczynku pracowników służby dyplomatycznej wraz z ukończeniem 65. roku życia. Dotychczas osoba, która nie chciała przechodzić w stan spoczynku, z którą miał wygasnąć stosunek pracy, składała stosowny wniosek poparty aktualnymi badaniami lekarskimi. Tutaj decyzję podejmował minister spraw zagranicznych. Ta zmiana - to jest też właśnie wymiar odpolitycznienia tej regulacji - polega przede wszystkim na tym, że decyzję będzie podejmował dyrektor generalny służby zagranicznej. Co więcej, wprowadzamy tym rozwiązaniem tryb jasny i wyraźny, ścieżkę odwoławczą dla osoby, która spotka się z negatywną decyzją. Tutaj będzie przysługiwało odwołanie do sądu pracy. Te regulacje stricte określają tryb, termin i sposób złożenia odwołania.

    Co więcej, nowa regulacja wprowadza nowy stopień, najwyższy stopień w polskiej nomenklaturze dyplomatycznej: ambasador tytularny, a także wprowadza nową gradację stopni dyplomatycznych, począwszy od ambasadora tytularnego, schodząc niżej do wyższych stopni, jak minister pełnomocny, radca-minister, I radca i radca, i niższych stopni: I sekretarz, II sekretarz, III sekretarz, a także attaché.

    Proces nadawania stopni został uproszczony, ale wyższe stopnie będą wymagały pozytywnego wyniku wyższej kwalifikacji dyplomatycznej. Co warto również podkreślić, zwiększa się rola szefa służby zagranicznej w procesie nadawania tych stopni. Tylko przy okazji najwyższych stopni, czyli ambasadora tytularnego, w tej gradacji decyzję będzie podejmował minister właściwy do spraw zagranicznych, natomiast będzie się to odbywało na wniosek szefa służby zagranicznej.

    Bardzo istotnym elementem jest również fakt reformy procesu szkoleniowego i egzaminacyjnego, gdzie są pewne korekty, nowe regulacje dotyczące aplikacji dyplomatyczno-konsularnej, związane chociażby ze znajomością języków obcych. Egzamin dyplomatyczno-konsularny będzie miał część pisemną, ustną, prowadzony będzie z zachowaniem anonimowości. To jest właśnie wyraz transparentności tego procesu i zobiektywizowania jego reguł. Proces przeprowadzany będzie przez komisję powołaną spośród członków służby zagranicznej. Będzie też obowiązek wyższej kwalifikacji dyplomatycznej jako warunek awansu na wyższe stanowiska. Ocena obejmie wiedzę z zakresu problematyki międzynarodowej, umiejętności zarządzania oraz badania lekarskie. W tym miejscu warto również podkreślić, że zgodnie z dotychczasowymi regulacjami, obecnie obowiązującymi, od osób, które są wyznaczane na ambasadorów przy państwach, a także organizacjach międzynarodowych, nie są wymagane te kwalifikacje merytoryczne, które są wymagane od innych pracowników służby dyplomatycznej. Absolutnie z powrotem zostanie umerytoryczniony ten proces. Te wymagania będą również istotne z punktu widzenia nominowania takich osób na placówki. To jest bardzo istotna zmiana, zwiększająca powagę i poziom merytoryczny osób reprezentujących nasz kraj za granicą.

    Mamy też zmiany dotyczące ograniczenia prowadzenia działalności gospodarczej. Tutaj jest kwestia katalogu osób zobowiązanych do składania oświadczeń majątkowych. W tej grupie znajdą się szef służby zagranicznej i pełnomocni przedstawiciele Rzeczypospolitej Polskiej w innych państwach lub przy organizacjach międzynarodowych, dyplomaci zawodowi i delegowani, pracownicy zagraniczni posiadający stopień dyplomatyczny. To też zwiększa transparentność funkcjonowania służby i sprawia, że nie będzie wokół tych zagadnień w przyszłości większych wątpliwości.

    Co więcej, jest bardzo ważna zmiana związana właśnie z odejściem od blankietowości rozwiązań, która występowała przy okazji egzaminów i procesu dochodzenia do stopni w służbie dyplomatycznej. Również przepisy z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, tak istotne z punktu widzenia prawidłowego funkcjonowania tej grupy zawodowej, będą ujęte na poziomie ustawowym. Wynagrodzenia dyplomatów będą uwzględniały składniki wynagrodzenia członków służby cywilnej, a dodatek służby zagranicznej uzależniono od stopnia dyplomatycznego. Dodatek zagraniczny będzie obliczany na podstawie wskaźników kosztów utrzymania określonych przez ONZ, uwzględniając różnice w kosztach życia w różnych krajach. Waloryzacja dodatku zagranicznego będzie przeprowadzona corocznie, a wysokość dodatków będzie ogłaszana przez ministra spraw zagranicznych. Również świadczenia dla członków służby zagranicznej bardzo skrupulatnie, w sposób enumeratywny są wymienione w nowym proponowanym brzmieniu ustawy.

    Bardzo istotną sprawą, i to wybrzmiało również podczas prac nad tym projektem ustawy w ramach Komisji Spraw Zagranicznych, jest fakt, że te elementy płacowe dla naszych dyplomatów za granicą będą również uzależnione od faktu, czy pełnią oni służbę na obszarze, który jest objęty działaniami wojennymi lub jest narażony na wyższe zagrożenia wynikające z sytuacji wręcz polityczno-militarnej na danym obszarze. To jest bardzo istotny postulat, który pojawiał się w debacie publicznej, ze względu na to, że - tak jak na samym wstępie powiedziałem - żyjemy w czasach dynamicznych, jeżeli chodzi o sytuację międzynarodową. Taki element jest dość istotny z punktu widzenia prawidłowej realizacji zadań, które stawiamy przed służbą zagraniczną.

    Kolejną sprawą dość istotną - tutaj jest też różnica warta uwzględnienia w tej debacie - jest kwestia finansowania i budżetowania. Są oczywiście przewidziane limity wydatków, jak w każdym projekcie rządowym, natomiast one zostały urealnione, są adekwatne do potrzeb przewidzianych w tej regulacji. Z tym był dość duży zgrzyt i problem. Jeżeli chodzi o przepisy uchwalane w 2021 r., wtedy rozwiązania i propozycje finansowe nie korespondowały z tymi przedłożeniami w ówczesnym brzmieniu projektu ustawy. Stąd nie wszystko udało się efektywnie - to jest też opinia płynąca z dyskusji w trakcie prac nad projektem w ramach komisji - wdrożyć w życie.

    Ostatnia sprawa, bardzo istotna, to jest harmonogram wdrożenia ustawy. Ustawa ma wejść w życie od początku przyszłego roku, z wyjątkiem regulacji dotyczących dodatków zagranicznych. Celem projektu ustawy jest modernizacja służby zagranicznej - to w dzisiejszych czasach bardzo istotna kwestia z punktu widzenia polskiej racji stanu - uproszczenie procedur kadrowych i awansowych, a także zwiększenie ich transparentności, postawienie na aspekt merytoryczny, dostosowanie wynagrodzeń do międzynarodowych standardów i okoliczności pełnienia służby za granicą, a także zmiany mające na celu poprawę efektywności działania służby zagranicznej, zwiększenie oczywiście przejrzystości. Są to również narzędzia, które umożliwią ministerstwu lepsze zarządzanie zasobami ludzkimi w tej kluczowej dla państwa instytucji. Dziękuję za uwagę. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia