10. kadencja, 22. posiedzenie, 2. dzień (20-11-2024)

15. punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Infrastruktury oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych oraz niektórych innych ustaw (druki nr 751 i 799).

Poseł Sprawozdawca Marcin Skonieczka:

    Pani Marszałek! Pani Minister! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić sprawozdanie Komisji Infrastruktury oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych oraz niektórych innych ustaw.

    Stosowny projekt ustawy wpłynął do Sejmu 23 października. Nadano mu numer druku; jest to druk nr 751. 29 października został skierowany do pierwszego czytania w komisji. To czytanie miało miejsce 8 listopada.

    Przedmiotem tego projektu jest nowelizacja ustawy z dnia 11 stycznia 2018 r. Przypomnę, że jej celem było określenie: zasad rozwoju i funkcjonowania infrastruktury służącej do wykorzystywania kluczowych paliw alternatywnych w transporcie, w tym infrastruktury użytkowanej w publicznym transporcie zbiorowym, obowiązków podmiotów publicznych związanych z rozwojem rynku elektromobilności, obowiązków informacyjnych w zakresie paliw alternatywnych, warunków funkcjonowania stref niskoemisyjnego transportu oraz zasad tworzenia i treści krajowych ram polityki rozwoju infrastruktury paliw alternatywnych. Oczywiście te regulacje są potrzebne, gdyż transport jest jedynym sektorem w Unii Europejskiej, w którym emisje gazów cieplarnianych wzrosły w ciągu ostatnich trzech dekad, w latach 1990-2019, aż o 33,5%. Kwestie związane z zanieczyszczeniem powietrza są szczególnie odczuwalne w Polsce.

    W stosunku do obowiązujących przepisów w projektowanej ustawie zostały zaproponowane zmiany, po których wprowadzeniu spodziewany jest szybszy rozwój elektromobilności oraz ekologicznego transportu w największych polskich miastach. Efektem zmian będzie poprawa jakości powietrza oraz zmniejszenie hałasu, szczególnie uciążliwego w dużych miastach. Planowane zmiany przełożą się na wzrost jakości życia Polek i Polaków.

    Pytanie: Dlaczego skupiono się na największych miastach? Otóż w uzasadnieniu projektu jest napisane, że na problemy związane z zanieczyszczeniem powietrza w Polsce wpływają głównie dwa czynniki.

    Pierwszy to oczywiście ogrzewanie domostw piecami starego typu, a drugi czynnik to zanieczyszczenia pochodzące z emisji spalin emitowanych przez sektor transportowy i właśnie ten czynnik jest najbardziej dotkliwy w dużych miastach, gdzie jest największy ruch. To zostało uzasadnione w ten sposób, że w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców użytkuje się ok. 80% floty autobusów miejskich w skali całego kraju, czyli interwencja w tym zakresie jest najbardziej skuteczna w dużych miastach powyżej 100 tys. mieszkańców.

    Teraz pytanie: Jakie zmiany przewiduje procedowany projekt ustawy? Zacznę od tego, że dzisiaj w obowiązującym stanie prawnym jednostki samorządu terytorialnego liczące powyżej 50 tys. mieszkańców są zobowiązane do świadczenia usług lub zlecania tych usług w zakresie komunikacji miejskiej przy zapewnieniu minimalnego udziału autobusów zeroemisyjnych lub napędzanych biometanem. Ten udział musiał wynosić przynajmniej 5% od 1 stycznia 2021 r. Potem wzrosło to do 10% od 1 stycznia zeszłego roku. Następny próg to było 20% od 1 stycznia 2025 r. i docelowo miało być 30% od 1 stycznia 2028 r. Te regulacje, jak powiedziałem, dotyczyły miast powyżej 50 tys. mieszkańców, a problem występuje głównie w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców. Dlatego rząd zaproponował zmniejszenie wymagań dla floty autobusowej w miastach od 50 do 100 tys. mieszkańców. Zrezygnowano z minimalnego progu procentowego i założono, że w tych miastach ma być wykorzystywany transport, czyli autobusy elektryczne lub napędzane biometanem. Nie ma żadnych określeń procentowych. Czyli tak jak napisano w uzasadnieniu: warunek będzie spełniony, jeśli dany podmiot będzie miał przynajmniej dwa autobusy elektryczne lub napędzane biometanem. Dlatego w tym przypadku mamy znaczne zmniejszenie wymogów i jest to uzasadnione, ponieważ próg, o którym mówiłem, 10%, do tej pory spełniło zaledwie 10% zobowiązanych samorządów, więc te progi postawione w obecnie obowiązującej ustawie były nierealne do osiągnięcia.

    Jednocześnie projekt zakłada nałożenie od 1 stycznia 2026 r. obowiązku nabywania przez miasta o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys. wyłącznie autobusów zeroemisyjnych na potrzeby komunikacji miejskiej. Obowiązek ten będzie odnosił się również do organizatorów publicznego transportu miejskiego. Ta regulacja, ta reforma dotyczy tylko nowych autobusów i będzie obejmowała tylko 37 miast. Założenie jest takie, że pozwoli to w największych miastach na osiągnięcie zeroemisyjnej komunikacji miejskiej w perspektywie do 2040 r., więc ten proces jest rozłożony na wiele lat. Oczywiście na ten cel będą przeznaczone odpowiednie środki w ramach KPO.

    Na wniosek strony samorządowej wprowadzony obowiązek nie będzie miał zastosowania do autobusów nabywanych w celu realizacji przewozów, które wykraczają poza granice administracyjne danego miasta. To oznacza, że jeżeli autobus wyjedzie do sąsiedniej gminy, to ten obowiązek już nie będzie musiał być spełniony. I co jeszcze ważne, zrezygnowano z obowiązku sporządzania co 3 lata przez samorządy analizy kosztów i korzyści wykorzystywania autobusów zeroemisyjnych, czyli w tym przypadku zmniejszamy obowiązki biurokratyczne.

    Kolejne zmiany dotyczą zmniejszenia wymogu udziału pojazdów elektrycznych we flocie użytkowanych pojazdów samochodowych przez naczelne i centralne organy administracji państwowej. Taki wymóg do tej pory był, i to było aż 50%, w projekcie rządowym było 30%, a na etapie pierwszego czytania przyjęta została przez komisję poprawka, w wyniku której zmniejszamy to do 22%. Ponadto z tego obowiązku będą wyłączone Ministerstwo Obrony Narodowej, instytucje i podmioty zapewniające realizację zadań w zakresie transportu osób w urzędzie obsługującym ministra obrony narodowej, a także jednostki Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. To wyłączenie jest oczywiste.

    Kolejna zmiana dotyczy zmniejszenia wymogu udziału pojazdów elektrycznych we flocie użytkowanych pojazdów samochodowych przez jednostki samorządu terytorialnego i tutaj też taki obowiązek był. To dotyczyło samorządów mających powyżej 50 tys. mieszkańców i ten poziom wynosił 30%. Po poprawce przyjętej na posiedzeniach komisji w pierwszym czytaniu zmniejszamy to do 22%, więc te wymogi będą znacznie mniej uciążliwe dla samorządów.

    Projekt znosi także obowiązek realizacji zadań publicznych z wykorzystaniem pojazdów nisko- i zeroemisyjnych i było to wielokrotnie postulowane przez samorządy. To było zarówno bardzo problematyczne, ponieważ samorządy nie były w stanie wypełnić tego obowiązku, jak i kosztowne, gdyż nie miały wystarczających środków, żeby te obowiązki wypełniać. Więc w tym projekcie jest całkowita rezygnacja z tego zapisu. To pozwoli samorządom zaoszczędzić znaczne środki własne.

    Jakie jeszcze zmiany są wprowadzane? Otóż projekt zakłada wprowadzenie obowiązku ustanowienia stref czystego transportu w miastach liczących powyżej 100 tys. mieszkańców. Będzie to dotyczyło tych miast, w których ocena jakości powietrza wykonana przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska wykaże przekroczenie dopuszczalnego poziomu dwutlenku azotu w powietrzu. Gdy takie przekroczenie będzie stwierdzone, dane miasto będzie musiało wprowadzić taką strefę od 1 stycznia następnego roku, więc będzie określony czas na przygotowanie stosownych regulacji. Zresztą jak dyskutowaliśmy na posiedzeniu komisji, miasta, które mają z tym problem, wiedzą o tym i już praktycznie dzisiaj mogą się do tego przygotowywać. Zgodnie z założeniami ustawy pierwsze strefy czystego transportu będą powstawać od 1 stycznia 2026 r. Taka strefa będzie mogła być zniesiona, jeżeli te przekroczenia nie będą odnotowywane przez 3 kolejne lata.

    Co jeszcze z ważnych kwestii? Aha, jeśli chodzi o te strefy, to koszty związane z utrzymaniem tych stref będą mogły zostać pokryte z dochodów z tytułu opłat od pojazdów innych niż zeroemisyjne oraz z opłat za wydawanie nalepek uprawniających do wjazdu na teren tych stref.

    Na etapie pierwszego czytania zgłoszona została również poprawka, która ma na celu zwiększenie możliwości wykorzystania pojazdów zeroemisyjnych i niskoemisyjnych przez parki narodowe na potrzeby działalności edukacyjnej parku oraz udostępniania obszaru parku narodowego. Ta poprawka została przez połączone komisje przyjęta.

    Szanowni Państwo! Szanowny Panie Marszałku! Pani Minister! Wysoka Izbo! Projekt ustawy o zmianie ustawy o elektromobilności i niektórych innych ustaw obejmuje realizację dwóch kamieni milowych w ramach KPO. Pierwszy kamień milowy to jest wprowadzenie obowiązku zakupu przez operatorów oraz organizatorów publicznego transportu zbiorowego tylko zeroemisyjnych autobusów w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców, począwszy od 1 stycznia 2026 r. Omówiłem zmiany, które realizują ten kamień milowy. Drugi dotyczy obowiązku tworzenia stref niskoemisyjnych dla wybranych, najbardziej zanieczyszczonych dużych miast. To również przed chwilą omówiłem.

    Podsumowując cały projekt ustawy, powiem, że niesie on ze sobą następujące korzyści: obniżenie emisji z transportu w największych miastach, co przyczyni się do tego, że będzie mniejsza liczba hospitalizacji oraz przedwczesnych zgonów, poprawi się jakość środowiska, zmniejszy się zanieczyszczenie hałasem, który jest dotkliwy szczególnie w dużych miastach, wzrośnie liczba osób korzystających ze środków komunikacji zbiorowej kosztem oczywiście transportu indywidualnego, samochodowego, nastąpi szybszy rozwój elektromobilności i ekologicznych form transportu, nastąpi zmniejszenie obciążeń samorządów, w tym uniknięcie paraliżu funkcjonowania zobowiązań JST spowodowanego wygaśnięciem umów na realizację zadań publicznych. Takie wygaśnięcie było zapisane w obecnie obowiązujących przepisach i to również jest znoszone. Ten projekt ustawy pozwoli również na rozwój polskiego przemysłu motoryzacyjnego związanego z elektromobilnością, ponieważ w Polsce takie samochody, pojazdy są produkowane. Zmniejszy się w ten sposób uzależnienie od importu paliw ropopochodnych, co zwiększy nasze bezpieczeństwo, jeśli chodzi o dostawy surowców energetycznych.

    Panie Marszałku! Pani Minister! Wysoka Izbo! Komisje: Infrastruktury oraz Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej wnoszą o uchwalenie projektu ustawy zawartego w druku nr 799. Dziękuję. (Oklaski)

    (Poseł Bartłomiej Pejo: Czemu pan pomija wniosek o wysłuchanie publiczne, panie pośle?)

    (Głos z sali: Złożony był wniosek o wysłuchanie publiczne.)

Przebieg posiedzenia