10. kadencja, 22. posiedzenie, 2. dzień (20-11-2024)
16. punkt porządku dziennego:
Sprawozdanie Komisji Gospodarki i Rozwoju oraz Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw (druki nr 760 i 834).
Poseł Sprawozdawca Gabriela Lenartowicz:
Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić sprawozdanie Komisji Gospodarki i Rozwoju oraz Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa dotyczące projektu ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw. W skrócie: jest to ustawa, która dotyczy wprowadzenia systemu kaucyjnego w Polsce.
Procedowanie nad wcześniejszą zmianą ustawy, zmianą ustawy z 13 lipca 2023 r. zawierającą rozwiązania dotyczące systemu kaucyjnego było sprawne i przebiegło szybko. Mam dość czasu, żeby odwołać się do wcześniejszych prac nad tą ustawą. Otóż pierwotne wprowadzenie systemu kaucyjnego odbyło się właśnie pod koniec poprzedniej kadencji w dość pospiesznym trybie i nie w tej kolejności, w jakiej zamierzano. Mianowicie pierwotnie proponowana była pierwsza ustawa z pakietu, bardziej systemowa, dotycząca rozszerzonej odpowiedzialności producenta, niemniej ówczesny resort klimatu i środowiska nie był w stanie przygotować rządowego projektu w tym zakresie. Pod koniec kadencji, ratując poziom recyklingu odpadów, zwłaszcza odpadów typu PET, jednorazowych opakowań z plastiku, resort przedłożył projekt ustawy kaucyjnej. Większość Sejmu głosowała za nią, licząc na to, że rozpocznie ona systemowy proces, ale w ocenie wszystkich interesariuszy miała wiele wad i luk, które obecnie są uszczelniane.
Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że ta ustawa, de facto naprawcza, która została zaproponowana przez rząd, ograniczona jest przedłożeniem rządowym, ale także tym, że jest ona notyfikowana jako rozwiązanie, które wdraża także przepisy europejskie, i w tym przedziale musieliśmy się zmieścić. 30 października 2024 r. projekt wpłynął do Sejmu, a już następnego dnia marszałek skierował go do pierwszego czytania na posiedzeniu Sejmu, wyznaczając termin na sprawozdanie komisji na 2 grudnia. 7 listopada odbyło się pierwsze czytanie na posiedzeniu Sejmu i wtedy skierowano ten projekt do obydwu komisji. Następnie 8 listopada komisje, do których skierowano projekt, czyli Komisja Gospodarki i Rozwoju oraz Komisja Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, obradowały nad tym przedłożeniem i pracując wspólnie, postanowiły w tym celu powołać podkomisję.
Podkomisja nadzwyczajna powołana do procedowania nad tym projektem odbyła swoje pierwsze posiedzenie już w tym samym dniu, a następnie 19 listopada sprawnie i merytorycznie przeprowadziliśmy dyskusję, wcześniej przekazując i konsultując wzajemnie ten projekt ustawy między wszystkimi interesariuszami. Wszystkie propozycje, które wpływały od branży, od strony społecznej, przesyłane były zarówno do posłów, jak i do wnioskodawcy, czyli do strony rządowej. Zatem po merytorycznej, bardzo sprawnej dyskusji 19 listopada złożono sprawozdanie, które chciałabym przedstawić.
20 listopada to sprawozdanie, tę propozycję podkomisji przyjęły zgodnie Komisja Gospodarki i Rozwoju oraz Komisja Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. Przedstawiony projekt ustawy jest efektem szeroko zakrojonych prac legislacyjnych zarówno na poziomie resortu, związanych z konsultacjami społecznymi, jak i już w trakcie prac w komisjach, nawet poprzedzających dyskusję nad tym drukiem, albowiem dyskusja o systemie kaucyjnym i o wdrożeniu zmian do proponowanej ustawy odbywała się i na posiedzeniu komisji środowiska, i na posiedzeniu podkomisji do spraw monitorowania gospodarki odpadami, gdzie wysłuchano wszystkich propozycji interesariuszy.
W trakcie prac nad tym projektem uwzględnionych zostało przez wnioskodawcę, czyli Ministerstwo Klimatu i Środowiska, wiele uwag ze strony branży. Ministerstwo przychyliło się do niektórych postulatów, formułując także autopoprawkę, która została przedłożona już jako przedłożenie rządowe na posiedzeniu Rady Ministrów.
Przedstawiony projekt zawiera szereg zmian w stosunku do projektu pierwotnego. Główne propozycje dotyczą wprowadzenia definicji nowych pojęć, doprecyzowania takich sformułowań jak nieodebrana kaucja, uruchomienia systemu kaucyjnego, ujednolicenia terminologii, zasad działania systemu kaucyjnego, obowiązku prowadzenia punktów zbiórki i odbioru opakowań w każdej gminie, regulacji dotyczących obiegu środków z kaucji, harmonogramu przekazywania kaucji, zasad rozliczeń i dokumentacji, zasad opłat, także potrójnej opłaty produktowej dla podmiotów, które nie spełnią wymogów zawarcia odpowiednich umów, terminu uiszczania opłat, ograniczenia i wyłączenia m.in. opakowań produktów mlecznych z powodów i sanitarnych, i czysto praktycznych związanych ze specyfiką tych produktów. Propozycje dotyczą również kontroli i nadzoru ze strony inspektorów ochrony środowiska nad zgodnością działania podmiotów reprezentujących z przepisami ustawy, raportów z tym związanych, wymogów dla podmiotów reprezentujących związanych z uruchomieniem systemu kaucyjnego, a także przesunięcia terminu w stosunku do pierwotnych założeń, czyli z 1 stycznia 2025 r. na 1 października 2025 r. Przesunięcie terminu jest kompromisem odnośnie do postulatów i ze strony wprowadzających, i ze strony handlu, ale także ze strony sektorów komunalnego i samorządowego, które to grupy interesariuszy postulowały dobre przygotowanie i wdrożenie tego procesu.
Projekt zawiera także zmiany w innych ustawach, w tym w ustawie o podatku VAT. Proponowane zmiany w ustawie o podatku VAT są ściśle związane z nowymi regulacjami dotyczącymi systemu kaucyjnego, który ma być wprowadzone w Polsce. Kluczowe założenia to jednolitość i prostota rozwiązań, podmiot reprezentujący jako płatnik VAT zarządzający systemem kaucyjnym, na który zostanie nałożony obowiązek obliczenia i wypłaty podatku VAT. To również przejrzystość i kontrola egzekwowanie tego podatku, brak podatku VAT od pobranej kaucji na wcześniejszych etapach obrotu, roczne rozliczenia podatku VAT, unifikacja pojęć i dostosowanie przepisów nowelizacji. Projekt wprowadza definicję kluczowych pojęć i reguluje współpracę między systemami kaucyjnymi.
Komisja poparła też propozycje zmian zgłoszonych na posiedzeniu komisji, także tych zmian, które zaakceptowało ministerstwo, również ministerstwo klimatu, które były na zasadzie jakby kompromisowych rozwiązań. Podkomisja zarekomendowała to i połączone komisje to przyjęły - poprawki, głównie poprawki uściślające, nie tylko te legislacyjne, które zostały przyjęte, ale i dotyczące doprecyzowania terminów rozliczeń finansowych, możliwości zawierania umów w formie dokumentowej, doprecyzowania zasad zwrotu kaucji, okresu przejściowego ważnego dla zapasów opakowań bez oznakowania systemu kaucyjnego, kierując się praktycznością, spójnością prawną, efektywnością wdrożenia, elastycznością, także dla przedsiębiorców, wszystkich interesariuszy, konsumentów tego systemu.
Komisja nie poparła ani ministerstwo nie poparło poprawki złożonej przez klub PiS, dotyczącej zmian w podatku VAT. Ministerstwo Finansów odniosło się do tej poprawki negatywnie, argumentując, że regulacja jest wystarczająca i szczelna, a poprawka zgłoszona przez klub PiS czy przez posłów reprezentujących klub PiS spowodowałaby właśnie rozszczelnienie tego systemu, odwrotnie niż było to uzasadniane.
Na posiedzeniu podkomisji, a wcześniej także tej nadzwyczajnej, również na posiedzeniach komisji i w toku prac legislacyjnych na poziomie ministerstwa, konsultacji wnoszono szereg postulatów, które ze względów formalnych i z uwagi na zakres przedłożenia nie zostały na tym etapie uwzględnione, acz praktycznie wszyscy członkowie komisji, także ministerstwo, zadeklarowali pochylenie się nad tymi rozwiązaniami w toku dalszych prac legislacyjnych, bo przecież system nie jest zamknięty, będzie się rozwijał, zwłaszcza że dotyczy bardzo wąskiego strumienia odpadów, które podlegają systemowi kaucyjnemu, a powinien on być rozszerzany. Wśród postulatów, co do których zaproponowano dalsze prace, jest wyłączenie aptek z obowiązku uczestniczenia w systemie kaucyjnym. Dotyczy to przede wszystkim suplementów diety. Ministerstwo argumentowało niemożność wyłączenia tym, że ograniczone jest to dyrektywą, która pozwala na wyłączenie jedynie farmaceutyków. Niemniej sposób regulowania... Być może wprowadzenie nie tyle opłaty kaucyjnej od tychże produktów, którymi handlują apteki, ile obowiązku przyjmowania zwrotów. Podobna propozycja była ze strony przedstawicieli handlu, dotycząca opakowań epizodycznie sprzedawanych z opłaconą kaucją np. w marketach budowlanych czy odzieżowych, gdzie epizodycznie sprzedawane są napoje. Chodzi o to, że te opakowania są z kaucją, ale żeby te podmioty niebędące charakterystycznymi dla tego typu handlu nie miały obowiązku przyjmowania zwrotów. A te opakowania mogłyby być przez konsumentów bądź odprowadzane do tzw. żółtego worka, bądź celem odzyskania kaucji oddawane w innych podmiotach.
Także nie został przyjęty postulat ze strony i handlu, i organizacji samorządowych przesuwający (Dzwonek) - to jest ważna kwestia, chciałabym jednak to dokończyć - datę o dalsze 3 miesiące, do końca roku. Z punktu widzenia efektywności przygotowania poszczególnych podmiotów komisja i ministerstwo nie podzieliły tych obaw. Ale dalej są podnoszone obawy, one wydają się w dużym stopniu zasadne i należy się nad tym pochylić. A mianowicie kwestia sprawozdawczości, zwłaszcza w samorządach, gdzie roczny okres rozliczeń skrócony do 9 miesięcy mógłby stwarzać duże problemy.
Wicemarszałek Monika Wielichowska:
Proszę kończyć, pani poseł.
Poseł Sprawozdawca Gabriela Lenartowicz:
Myślę, że w tej sprawie jeszcze na koniec, jeśli będą pytania, będę chciała dopowiedzieć o kwestiach, których nie rozstrzygnęliśmy.
Wicemarszałek Monika Wielichowska:
Dziękuję bardzo, pani poseł.
Poseł Sprawozdawca Gabriela Lenartowicz:
Jednocześnie chciałabym zwrócić się w imieniu obu komisji o przyjęcie, poparcie tego projektu, który uruchomi rzeczywiste systemowe rozwiązania w tym zakresie. Dziękuję bardzo. (Oklaski)
Przebieg posiedzenia