10. kadencja, 22. posiedzenie, 2. dzień (20-11-2024)

16. punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Gospodarki i Rozwoju oraz Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw (druki nr 760 i 834).

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska Anita Sowińska:

    Szanowna Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Bardzo dziękuję za tę merytoryczną dyskusję nie tylko tutaj, na sali plenarnej, ale również w podkomisji i na wspólnym posiedzeniu Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, a także Komisji Gospodarki i Rozwoju. To był już końcowy etap tych długich konsultacji, długich, ale potrzebnych, dlatego że, tak jak państwo widzą również po tej dyskusji, było wiele kwestii do wyjaśnienia, była potrzeba podjęcia wielu decyzji i znalezienia kompromisów. Myślę, że mogłabym też ten wstęp tak troszeczkę filozoficznie zakończyć, że jeżeli mamy poczucie, że każdy z interesariuszy jest troszkę niezadowolony, to oznacza, że ten kompromis został dobrze wyważony. Apeluję też do nas wszystkich, żebyśmy uszanowali to, co razem osiągnęliśmy.

    Odniosę się do pytań. Może najpierw odniosę się do propozycji Prawa i Sprawiedliwości przedstawionej przez panią poseł Annę Paluch, jeżeli chodzi o VAT. Chciałabym bardzo wyraźnie podkreślić, że te przepisy, które zaproponowaliśmy, to jest uszczelnienie VAT-u. W istniejącym projekcie ustawy VAT jest pobierany tylko od butelek wielokrotnego użytku, szklanych, natomiast nie jest pobierany od butelek jednorazowych, a także od puszek. I tutaj mam na myśli wyłącznie VAT od nieodebranej kaucji. Ministerstwo Finansów bardzo skrupulatnie przeanalizowało wszystkie przepisy w Unii Europejskiej, dyrektywę, ale także wzorowało się na rozwiązaniach innych krajów Unii Europejskiej i zaproponowało takie właśnie rozwiązanie, żeby uszczelnić VAT. Ale też wychodząc naprzeciw potrzebom przedsiębiorców, ministerstwo zaproponowało pewne uproszczenie. Chodzi o to, że VAT z nieodebranej kaucji będzie można rozliczać tylko raz w roku. Tak że myślę, że to jest też duże ułatwienie dla firm.

    Jeżeli chodzi o pytania pana posła Grzyba, pytał pan, czy zostaną włączone opakowania jednorazowe szklane. Chciałabym zaznaczyć, że my skupiliśmy się na poprawie tej ustawy, która jest. W tej ustawie istniejącej nie było szkła jednokrotnego użytku i naszą intencją nie było poszerzanie zakresu, dlatego że zdajemy sobie sprawę, że to vacatio legis jest po prostu za krótkie, żeby znowu zaskakiwać przedsiębiorców rozszerzeniem. Natomiast to nie znaczy, że w przyszłości, jeżeli taka będzie wola... Uważam, że taki postulat trzeba przeanalizować i trzeba przekonsultować z wszystkimi interesariuszami. Ja osobiście jestem za tym, żeby szkło jednokrotnego użytku włączyć w system kaucyjny. Ale również potrzebujemy czasu na to, żebyśmy się nauczyli tego systemu kaucyjnego i żeby również sklepy, przede wszystkim małe sklepy, mogły włączyć się w tę zbiórkę. Tak jak powiedziałam, nie wykluczamy tego rozwiązania w przyszłości.

    Jeżeli chodzi o pytania pana Włodzimierza Skalika, to generalnie dziękuję za te słowa poparcia. Natomiast padły pytania o butelki szklane wielokrotnego użytku. Chcę wyjaśnić, że są dwa powody, dla których zdecydowaliśmy się na włączenie butelek wielokrotnego użytku do systemu kaucyjnego. Pierwszy powód jest taki, że w polskim systemie on jest pewnego rodzaju... Oczywiście doceniamy wysiłki przedsiębiorstw, mam na myśli szczególnie browary, które mają swoje systemy zbiórki, ale musimy sobie jasno powiedzieć, że one są tylko wycinkowe i one mogą działać tylko wtedy, gdy firma jest duża. Natomiast porównując ten system np. z systemem niemieckim - nasz jest mniej efektywny, dlatego że u nas butelka wielokrotnego użytku krąży mniej więcej do 10 razy, a w Niemczech ok. 20 razy, więc ta efektywność, jak również ochrona środowiska jest znacznie większa. Ale to jest tylko pierwszy powód. Drugi powód jest taki, że w przyszłości chcielibyśmy rozszerzyć system kaucyjny na butelki standardowe, tak żeby pomóc małym przedsiębiorcom, m.in. producentom soków czy małym browarom, żeby w ogóle mieli szansę wejść w butelki wielokrotnego użytku. A z badań wiemy, że butelki wielokrotnego użytku są najbardziej ekologicznym rozwiązaniem, jeżeli liczymy cały wpływ butelki w całym cyklu życia. Jeżeli zaś chodzi o suplementy diety, to chciałabym podkreślić, że dyrektywa SUP wyłącza jedynie produkty lecznicze i nic nie mówi o suplementach diety. My jako ministerstwo też uważamy, że wyłączenie suplementów diety byłoby pewną furtką do możliwości omijania systemu kaucyjnego, a chcemy zagwarantować szczelność.

    Jeżeli chodzi o pytanie pana posła Michała Połuboczka, to tutaj chodziło bardziej o obawy o branżę recyklingową. Chciałabym uspokoić pana posła, że branża recyklingowa będzie tą branżą, która skorzysta na tym systemie, dlatego że, tak jak tu zostało wspomniane, obecnie w tym żółtym worku jesteśmy w stanie ok. 30% butelek PET zebrać, segregując odpady. Natomiast doświadczenia w innych krajach Unii Europejskiej pokazują, że efektywność selektywnej zbiórki to jest ok. 90%. Czyli możemy nawet mieć więcej, o trzy razy więcej czystego surowca, który może być użyty ponownie do produkcji butelek PET. Zresztą w czasie konsultacji wybrzmiał głos recyklerów, którzy nie mogą się doczekać tego systemu, wręcz mówią, żeby już po prostu zdecydować się na wejście w życie tego systemu i żeby absolutnie tego nie przedłużać.

    Jeżeli chodzi o pytania pani poseł Ewy Leniart, dziękuję za to poparcie dla odroczenia systemu. Zresztą w głosach z Prawa i Sprawiedliwości wybrzmiało, że nie mają państwo jednolitej linii, bo bardzo dużo posłów i posłanek popierało odroczenie, natomiast jedna pani poseł krytykowała. Ale rozumiem, że każdy może mieć swoje zdanie. To też pokazuje, jak trudna była ta dyskusja. Jeżeli chodzi o formę wsparcia dla małych sklepów, to chciałabym podkreślić, że małe sklepy nie są zobowiązane do wejścia w system kaucyjny, tylko sklepy powyżej 200 m? mają ten obowiązek. Natomiast w tych przepisach mamy zaszytych wiele rozwiązań dla małych sklepów, tak żeby je zachęcić. Już z pierwszych informacji, które otrzymujemy od operatorów, wynika, że małe sklepy są bardzo zainteresowane podpisaniem umów z operatorami, z czego się bardzo cieszymy. Ale też, tak jak podkreśliłam, tych rozwiązań dla małych sklepów jest bardzo dużo, choćby choćby system logistyki zwrotnej. Jeszcze padło pytanie i był niepokój o poziomy recyklingu i te raporty składane przez gminy. Chciałabym uspokoić, że butelki PET i w ogóle te opakowania będą się wliczały do poziomów recyklingu, dlatego że operatorzy będą mieli obowiązek składać te informacje do gmin. Tak że to będzie uwzględnione. To nie będzie jakiś bardzo duży udział, dlatego że butelki PET są co do zasady lekkie, jednak to będzie wpływ pozytywny.

    Jeżeli chodzi o pytania pani posłanki Izabeli Bodnar, również dziękuję bardzo za te uwagi, za to poparcie. Potwierdzam to, co pani powiedziała o tych celach unijnych nakładanych też na przedsiębiorców, o minimalnej 77-procentowej selektywnej zbiórce odpadów opakowaniowych już w przyszłym roku.

    Jeżeli chodzi o pytanie pana posła Tumanowicza o to, jakie były kryteria operatorów, to chciałabym powiedzieć, że my uszczelniliśmy te kryteria i uszczelniliśmy przepisy dotyczące kontroli nad operatorami. Niestety w tej ustawie, która jest teraz, była to dosyć duża luka, dlatego uszczelniliśmy to i wręcz napisaliśmy, co operator musi przedstawiać i załączać do wniosku. Zresztą wydając te zezwolenia, bardzo skrupulatnie każdego sprawdzaliśmy, żądaliśmy też tych dokumentów, harmonogramów i chcieliśmy, żeby ten proces był bardzo przejrzysty i gwarantował bezpieczeństwo systemu.

    Czy małpki zostaną wprowadzone do systemu? Tak jak powiedziałam wcześniej, tu mówimy o całości szkła jednorazowego, bo małpki to jest tylko element. Opakowania ze szkła jednorazowego mogą mieć również pojemność 1 l czy 1,5 l. I nie wykluczamy tego w przyszłości.

    Jeżeli chodzi o wypowiedź pana posła Franciszka Sterczewskiego, to bardzo mu dziękuję za słowa poparcia. Rzeczywiście potwierdzam te dobre wyniki w wielu krajach Unii Europejskiej. Po prostu idziemy tą dobrą ścieżką, dobrą nie tylko dla środowiska, ale również dla gospodarki.

    Jeżeli chodzi o pytanie pana posła Piątkowskiego, to pan poseł wyraził niepokój o dialog z samorządowcami. Chciałabym zapewnić, że my jesteśmy w dialogu z samorządowcami, nawet w przyszłym tygodniu się spotkamy z organizacjami samorządowymi. Cały czas jesteśmy z nimi w kontakcie również w ramach zespołu doradczego do spraw systemowych zmian gospodarki odpadami. Jesteśmy otwarci na różne zmiany systemowe i przede wszystkim zmiany legislacyjne. Oczywiście też potwierdzam, że edukacja jest potrzebna i my się do niej przygotowujemy. Przygotowujemy też kampanię edukacyjną o wdrożeniu systemu kaucyjnego.

    Jeżeli chodzi o pytanie pani posłanki Elżbiety Burkiewicz, to chciałabym uspokoić, że nazwa: kurierzy to taka skrótowa nazwa. Oczywiście chodzi o samochody. Ja jestem logistyczką. Nie wiem, czy wszyscy państwo wiedzą, ale ponad 20 lat pracowałam właśnie w logistyce, więc może to po prostu było niedomówienie czy skrótowe mówienie.

    Jeżeli chodzi o pana Skonieczkę, to również chodziło mu o szkło, więc już odpowiedziałam na to pytanie.

    Pan Wojciech Szara... Szarama, tak?

    (Głos z sali: Szarama.)

    Przepraszam, mogłam przekręcić nazwisko. Jeżeli tak zrobiłam, to bardzo przepraszam. Chciałabym uspokoić, że absolutnie nie faworyzujemy dużych sklepów, to w ogóle nie ma miejsca. W tej ustawie naprawdę bardzo dużo zaszyliśmy przepisów, które ułatwiają ich wdrożenie w przypadku małych sklepów. Ale nie zmuszamy do tego małych sklepów, bo zdajemy sobie sprawę, jak dużym wyzwaniem logistycznym może to być przynajmniej dla niektórych z nich. Są też jednak takie rozwiązania jak np. logistyka zwrotna, jak forma dokumentowa. Chciałabym także zauważyć, że VAT-u, o którym pan poseł wspomniał, w ogóle tutaj w związku z tym nie ma.

    Jeżeli chodzi o pytanie pani poseł Małgorzaty Golińskiej, to tak jak wspomniałam wcześniej, jest pewna niespójność co do tego wejścia w życie. Natomiast co Ministerstwo Klimatu i Środowiska zrobiło w 2024 r.? Naprawiliśmy, szanowni państwo, tę ustawę. Po prostu ta ustawa w tym obecnym kształcie jest bardzo niebezpieczna. Ona może prowadzić do defraudacji pieniędzy z tego względu, że jest w niej zaszyty mechanizm pobierania kaucji na ostatnim etapie w łańcuchu, czyli tylko od klienta. My to zmieniliśmy, uszczelniliśmy. Dlaczego? Bo ta kaucja musi być pobierana na każdym etapie sprzedaży, czyli od wytwórcy, hurtownika i na etapie sprzedaży detalicznej. Jeżeli tak nie będzie, to może to prowadzić do bardzo poważnych defraudacji. Dlatego konieczna była ta zmiana. Oczywiście naprawiliśmy tę ustawę nie tylko pod tym względem. Uszczelniliśmy ją, jeżeli chodzi o wnioski operatorów.

    To, co państwo tutaj widzą i co wybrzmiało w głosach poparcia w czasie dyskusji w komisji, to to, że te zmiany, które zaakceptowaliśmy, które zaproponowaliśmy w tej ustawie, były bardzo potrzebne do uszczelnienia systemu, ale też usprawnienia go. Chodzi o to, żeby ten system był bardziej powszechny i przyjazny dla klienta. Przypomnę choćby o tym, że wprowadziliśmy wymóg minimum jednego punktu skupu w każdej gminie, a w tej starej ustawie nie ma takiego kryterium. Jest tylko ogólnie napisane, że operator musi działać w całej Polsce.

    Pan poseł Bartłomiej Pejo mówił o koszcie, o opakowaniach szklanych i o pięciu operatorach. Pytał, w ilu procentach mają oni polski kapitał. Nie jestem w stanie panu odpowiedzieć, natomiast zapewniam pana (Dzwonek), że wielu tych operatorów ma również polski kapitał. Ale jeżeli sobie pan życzy, to sprawdzimy to z operatorami i możemy panu odpowiedzieć na piśmie.

    Dziękuję panu Piotrowi Kandybie za poparcie, ale również za pytanie. Moim zdaniem musimy być niestety wrażliwi na dezinformację. Oczywiście są badania i państwo na pewno czytacie, że mikroplastik może przenikać do jedzenia, szczególnie w przypadku tych opakowań, które są poddane wysokiej temperaturze. Natomiast, szanowni państwo, naprawdę musimy zachować zdrowy rozsądek i oczywiście to konsument dokonuje wyboru. Osobiście zachęcam wszystkich państwa do picia wody z kranu. Dziękuję bardzo. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia