10. kadencja, 22. posiedzenie, 2. dzień (20-11-2024)

17. punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Kultury i Środków Przekazu o poselskim projekcie uchwały w sprawie 106. rocznicy powstania rządu Daszyńskiego (druki nr 775 i 797).

Poseł Piotr Babinetz:

    Dziękuję bardzo.

    Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Mam zaszczyt przedstawić stanowisko klubu Prawo i Sprawiedliwość.

    Odnosząc się do powstałego 7 listopada 1918 r. w Lublinie Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej Ignacego Daszyńskiego, powiem, że z jednej strony było wiele inicjatyw czasu odzyskiwania przez Polaków niepodległości: rząd Świeżyńskiego powołany przez Radę Regencyjną po ogłoszeniu niepodległości, zastąpiony rządem Wróblewskiego, od 1916 r. Centralny Komitet Obywatelski w Poznaniu z Korfantym i Władysławem Seydą, od 28 października Polska Komisja Likwidacyjna w Krakowie z Witosem oraz inicjatywy lokalne, takie jak Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego i Rzeczpospolita Zakopiańska z Żeromskim. Od 1917 r. działał też Komitet Narodowy Polski w Paryżu z Dmowskim i Zamoyskim, który reprezentował sprawę polską wobec mocarstw zachodnich.

    Rząd Daszyńskiego opierał się tylko na dwóch partiach socjalistycznych: jednej ludowej - z drugiej Witos odmówił wejścia do rządu - i Stronnictwie Niezawisłości Narodowej. Część ministrów była wolnomularzami. Miał być socjalistyczno-ludową alternatywą dla konserwatywno-narodowej opcji rządów mianowanych przez Radę Regencyjną, z kolei nadaną przez Niemcy. Jego program radykalnych reform społecznych, w większości potrzebnych, w niektórych obszarach szedł za daleko, np. podważając prawo własności, a przed demokratycznymi wyborami do Sejmu konieczne było oparcie rządu na wszystkich znaczących siłach politycznych narodu.

    Z drugiej jednak strony ministrowie tego rządu to często legioniści bardzo zasłużeni dla Polski: Tomasz Arciszewski, kawaler Virtuti Militari, więziony przez Moskali, niezłomny premier rządu na uchodźstwie, Jędrzej Moraczewski, kawaler Virtuti Militari, i Edward Rydz-Śmigły, bohater wojny przeciwko bolszewikom, a także Wacław Sieroszewski, pisarz, etnograf, kawaler Virtuti Militari, Medard Downarowicz, którzy otrzymał Virtuti Militari za wojnę z bolszewikami, Jan Marian Malinowski i Leon Supiński, wszyscy czterej byli sybirakami, Stanisław Thugutt, ranny w wojnie z bolszewikami, Tomasz Nocznicki i Juliusz Poniatowski, działacze ludowi, czy wreszcie Bronisław Ziemięcki, Błażej Stolarski i Gabriel Dubiel, trzej zamordowani w czasie II wojny światowej przez Niemców.

    Józef Piłsudski, chociaż po przyjeździe do Warszawy i przejęciu władzy wojskowej 11 listopada zrugał Daszyńskiego, a szczególnie Śmigłego-Rydza - słynne: Wam kury szczać prowadzać, a nie politykę robić - za dotychczasowy model tworzonego rządu, który jak mówił, wiązał mu ręce, jednak 14 listopada powierzył Daszyńskiemu sformowanie nowego koalicyjnego rządu, ponieważ m.in. Narodowa Demokracja i PSL ˝Piast˝ odmówiły poparcia Daszyńskiemu. Ostatecznie 17 listopada Piłsudski wyznaczył z ulgą Jędrzeja Moraczewskiego na nowego premiera.

    Wskazany przez Daszyńskiego kierunek zmian społecznych został częściowo wprowadzony przez rząd Moraczewskiego oraz niezależnie przez naczelnika państwa Piłsudskiego. Ciekawa była opinia Wincentego Witosa o rządzie Daszyńskiego: Jest niesłychaną lekkomyślnością i błędem politycznym, graniczącym wprost z bardzo niepoważną awanturą, która powinna być jak najprędzej zlikwidowana. Kluczowa jednak w obliczu wrzenia rewolucyjnego (Dzwonek) na Wschodzie, na Zachodzie i Południu oraz zagrożenia bolszewickiego w Polsce była ocena Mieczysława Niedziałkowskiego: Przez fakt swojego powstania, przez swój manifest, przez entuzjazm, który wywołał, skierował stanowczo budownictwo państwowe na szlak demokracji. W Lublinie w dniu 7 listopada 1918 r. zadano cios śmiertelny komunizmowi w Polsce.

    Choćby dlatego klub Prawa i Sprawiedliwości będzie głosował za podjęciem uchwały przypominającej rząd Ignacego Daszyńskiego. Dziękuję bardzo.

Przebieg posiedzenia