10. kadencja, 22. posiedzenie, 5. dzień (27-11-2024)

Oświadczenia.

Poseł Barbara Bartuś (tekst niewygłoszony):

    Wspomnienie Władysława Orkana w rocznicę jego urodzin

    Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo! 149 lat temu, 27 listopada w 1875 r. w Porębie Wielkiej - w gminie Niedźwiedź w powiecie limanowskim, urodził się Władysław Orkan, a właściwie Franciszek Ksawery Smaciarz, bo tak brzmiało prawdziwe nazwisko tego pisarza Młodej Polski. Był to człowiek niezwykły, który swoim talentem, pracowitością i postawą życiową zapisał się na trwałe w historii polskiej literatury.

    Pochodził z ubogiej góralskiej rodziny, a jego dzieciństwo i młodość naznaczone były licznymi trudnościami. Wczesne lata życia spędził w warunkach ubóstwa, a jego rodzina zmagała się z licznymi problemami, zarówno materialnymi, jak i emocjonalnymi. Ojciec pisarza Maciej Smaciarz był drwalem w lesie - zmarł prawdopodobnie w 1880 r., gdy Władysław miał zaledwie 5 lat.

    W kształtowaniu osobowości młodego Orkana dużą rolę odegrała jego matka Katarzyna Smreczyńska. Wychowując go samotnie, zaszczepiła w nim miłość do pisarstwa - sama tworzyła opowiadania zapisywane za nią przez innych, bo była niemal analfabetką, umiała jedynie czytać. Była osobą o dużej kulturze osobistej, wdzięku i wielkiej życzliwości. Podczas gdy Władysław ze swoim starszym bratem Stanisławem pobierali nauki w gimnazjum św. Jacka, każdego miesiąca przemierzała pieszo kilkadziesiąt kilometrów z Poręby aż do Krakowa, by dostarczyć chłopcom zapasy świeżej, wiejskiej żywności.

    Władysław Orkan już w czasach młodości wykazywał ogromny talent literacki. Pierwsze jego wiersze i poematy powstawały jeszcze w latach szkolnych, a pseudonim ˝Orkan˝, którym się podpisywał, oznaczał niszczycielski wiatr i miał on symbolizować jego bunt wobec niesprawiedliwości społecznej. W taki sposób młody pisarz omijał surowe regulacje panującego wówczas austriackiego prawa - panowała cenzura i restrykcyjna kontrola działalności literackiej i prasowej.

    Młody artysta zadebiutował w 1895 r. w czasopiśmie ˝Diabeł˝, a już rok później zdobył uznanie literatów takich jak Adam Asnyk czy Michał Bałucki. Późniejsze wsparcie tych doświadczonych publicystów pomogło Orkanowi rozwinąć skrzydła.

    Mistrz literatury polskiej nie ograniczał się wyłącznie do realistycznych i dramatycznych obrazów codzienności. Nazywany ˝piewcą Gorców˝, potrafił w swoich utworach niezwykle wyraziście ukazać aspekty piękna przyrody górskich szlaków, tworząc wspaniałe opisy podhalańskiego regionu. Jego powieść ˝W Roztokach˝ to prawdziwe arcydzieło, w którym ukazał życie polskiej wsi, oddając wrażliwość i głębię, które do dziś budzą podziw. Jego twórczość była też pełna troski o chłopów, o sprawiedliwość społeczną i o lepsze życie dla tych, którzy często byli zapomniani przez świat wielkiej polityki.

    W czasie I wojny światowej Władysław Orkan zaciągnął się do Legionów Polskich. Walczył o Polskę. Po wojnie zaangażował się w działalność społeczną, wspierał idee regionalizmu i współpracował z innymi artystami oraz działaczami z Podhala, m.in. ze Związkiem Podhalan.

    Życie osobiste Władysława Orkana było pełne trudnych i bolesnych chwil. W 1909 r. ożenił się z Marią Zwierzyńską, z którą miał córkę Zosię. Niestety Maria zmarła na gruźlicę, gdy ich córka miała zaledwie 3 lata.

    Władysław Orkan zmarł 14 maja 1930 r. na skutek wylewu krwi do mózgu, w czasie kiedy przebywał w Krakowie, do którego przyjechał, by odwiedzić swoją córkę Zosię, poważnie chorą na nowotwór układu limfatycznego - ziarnicę złośliwą. Początkowo pochowano go na cmentarzu Rakowickim, ale rok później jego ciało przeniesiono do Zakopanego, na Cmentarz Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku, co uczyniono z szacunku dla twórczości pisarza i jego więzi z tymi okolicami.

Przebieg posiedzenia