10. kadencja, 25. posiedzenie, 1. dzień (18-12-2024)
3. punkt porządku dziennego:
Sprawozdanie Komisji Finansów Publicznych o rządowym projekcie ustawy o podmiotach obsługujących kredyty i nabywcach kredytów (druki nr 765 i 902).
Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów Jurand Drop:
Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Myślę, że bardzo duża część pytań dotyczyła kwestii spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, czyli SKOK-ów. I od tego bym zaczął, ponieważ tak naprawdę w ten sposób zostaną udzielone odpowiedzi na większość pytań, a potem odpowiem na konkretne inne pytania.
Przede wszystkim trzeba podkreślić, że SKOK-i pozostają poza zakresem dyrektywy unijnej, są regulowane przez nasze przepisy krajowe. I tutaj dostrzegamy, że to jest pewne działanie związane z materią dyrektywy, ale rozwiązujące rzeczywiście nasz problem wewnętrzny w kontekście wewnętrznym, ponieważ każda dyrektywa musi być implementowana w kontekście danego kraju. I to jest odpowiedź na jedno z pytań dotyczące tego, dlaczego nie wychodzimy z odrębnymi ustawami, a wdrażamy prawo europejskie. Tutaj wdrażamy prawo europejskie i równocześnie rozwiązujemy problemy krajowe. SKOK-i oraz Kasa Krajowa są instytucjami zaufania publicznego. SKOK-i gromadzą środki pieniężne swoich członków i obciążają ich ryzykiem. Określone środki pieniężne w kasach objęte są gwarancją BFG. SKOK-i i Kasa Krajowa podlegają nadzorowi KNF. Projektowane zmiany w ustawie o SKOK-ach służą zapewnieniu bezpieczeństwa prowadzenia działalności regulowanej przez SKOK, a także przez Kasę Krajową. Proponowane w art. 39a ust. 1 zmiany uzasadnione są potrzebą zapewnienia transparentności procesu sprzedaży i nabywania wymagalnych wierzytelności kredytowych kasy, a tym samym - wyeliminowania ewentualnych wątpliwości interpretacyjnych w zakresie tego procesu. Obecnie zbycie niewymagalnych wierzytelności kredytowych może występować na podstawie albo oferty publicznej, albo w wyniku negocjacji, na podstawie publicznego zaproszenia. Obie formy sprzedaży skierowane są do kas i banków krajowych.
I teraz chodzi o to, jak to oceniliśmy i dlaczego tutaj wykraczamy poza dyrektywę: zasadne jest stosowne doprecyzowanie kwestii sprzedaży i nabywania wierzytelności kredytowej kasy. Jednoznacznie wskazujemy, i to jest konieczne, że nabywca wierzytelności kredytowych nie może być powiązany kapitałowo lub organizacyjnie z kasą sprzedającą wierzytelności, natomiast kasy - i to jest odpowiedź na jedno z innych pytań - cały czas mogą sprzedawać wierzytelności, tylko nie podmiotom powiązanym kapitałowo lub organizacyjnie. Sprzedaż wierzytelności przez SKOK-i stała się przedmiotem szczególnej uwagi instytucji odpowiedzialnych za sieć bezpieczeństwa finansowego w Polsce, które zauważyły, że SKOK-i sprzedają swoje wierzytelności po niższych cenach, niż wynosi ich rzeczywista wartość, a spółki powiązane z Kasą Krajową, które są nabywcami certyfikatów, osiągają nieproporcjonalnie wysokie zyski. I to jest odpowiedź na jedno z innych pytań: to jest powód wprowadzenia zmiany tych przepisów. Praktyka była właśnie powodem wprowadzenia zmian w ustawie o SKOK-ach. Różnice w podejściu do windykacji wierzytelności między SKOK-ami a bankami dodatkowo uzasadniają potrzebę regulacji w tym zakresie. Mamy banki i mamy SKOK-i. Banki mają rozbudowane działy zarządzania i wierzytelności, które prowadzą aktywną obsługę niespłaconych kredytów. Dopiero po dokładnej analizie portfela wierzytelności i podjęciu prób ich windykacji wystawiają go na sprzedaż. Dlaczego banki tak robią? Ponieważ to minimalizuje ich potencjalne straty, czyli maksymalizuje zyski dla ich akcjonariuszy. W przypadku SKOK-ów sytuacja wygląda inaczej. Kasy prowadzą głównie windykację miękką, a potem często sprzedają wierzytelność bez poprzedzających sprzedaż intensywnych działań restrukturyzacyjnych i windykacyjnych. Takie podejście prowadzi do sprzedaży istotnych kwotowo pakietów wierzytelności o znacznym prawdopodobieństwie odzysku - czyli to można by odzyskać dla członków własnej kasy - w stosunku do wierzytelności sprzedawanych przez banki, jednak za porównywalne stawki. Wysoki wolumen sprzedaży wierzytelności za cenę nieadekwatnie niską do wartości portfela generuje wysoki koszt zarządzania procesem kredytowym i uszczerbek w funduszach SKOK-ów, czyli jest to szkodliwe dla samych SKOK-ów. I to jest podstawowa odpowiedź na te pytania, które się pojawiały ? propos SKOK-ów, dotyczących tego, dlaczego jest wprowadzany ten przepis. Ponieważ jest to dotychczasowa praktyka. Praktyka nabywania wierzytelności kas przez podmioty powiązane kapitałowo lub organizacyjnie, czyli przez Kasę Krajową, prowadzi do uszczerbku w funduszach SKOK-ów. W przypadku banków nie zaobserwowano sytuacji, w której jeden podmiot w ramach grupy systematycznie nabywałby wierzytelności od innych podmiotów z tej samej grupy. Dzięki temu ryzyko wynikające z niespłacanych kredytów jest wyprowadzane na zewnątrz. I to jest cały cel sprzedaży wierzytelności, żeby ryzyko związane z tymi wierzytelnościami przejął ktoś inny. Banki coś takiego robią, natomiast w przypadku SKOK-ów obserwuje się odwrotną tendencję. W ramach grup sektorowych wierzytelności są często nabywane przez podmioty wewnętrzne, co prowadzi do kumulacji ryzyka w jednym miejscu zamiast jego rozproszenia. I to stanowi istotne zagrożenie dla stabilności finansowej tego sektora.
Ponadto wierzytelności są często nabywane przez podmioty niepowiązane ze SKOK kapitałowo i organizacyjnie, ale kontrolowane przez powiązania osobowe. Ta praktyka też stanowi istotne zagrożenie dla stabilności finansowej sektora, ponieważ SKOK-i biorą na siebie koszt spisania wierzytelności, a na skupionych po zaniżonej cenie wierzytelnościach zarabiają podmioty spoza grupy kapitałowej danej kasy. Ostatecznie odzyski są wyższe niż ceny nabycia. W praktyce środki z odzysków nie wracają do kasy w postaci dywidend ani w żadnej innej formie, czyli to jest uszczerbek dla kasy. Warto podkreślić, że depozyty w SKOK-ach, podobnie jak w bankach, są gwarantowane przez BFG. Tym bardziej konieczne jest wprowadzenie mechanizmów ograniczających ryzyko w tym sektorze, aby chronić środki deponentów i zapewnić długoterminową stabilność systemu.
Myślę, że to były najistotniejsze rzeczy, jeśli chodzi o SKOK-i, a teraz postaram się odpowiedzieć na następne, inne pytania. Pan poseł Kowalski pytał, czy była analiza dotycząca tego, o ile majątek SKOK-ów zostanie uszczuplony przez regulację. Jest wprost przeciwnie. Dzięki tej regulacji majątek SKOK-ów będzie lepiej chroniony. To jest odpowiedź na to pytanie.
Teraz pytania pani poseł Elżbiety Tułaj: Co się dzieje, gdy kredytobiorca nie ma siedziby na terenie Polski? Jeśli nie jest rezydentem i nie ma siedziby na terenie Polski, to podlega reżimowi innego kraju i wtedy nie może skupować tych wierzytelności. Kiedy KNF może cofnąć zezwolenie? W tym przypadku bym odesłał do art. 6 ustawy, który mówi, kiedy zezwolenie jest udzielane, a kiedy zezwolenie jest cofane. Np. jeśli są niespełnione kryteria. Wnioskodawca musi posiadać procedury i polityki dotyczące prowadzenia działalności w zakresie obsługi kredytów. Jeśli tego nie spełnia, to zezwolenie będzie cofane. Dalej też było pytanie o SKOK-i.
Pan poseł Sylwester Tułajew pytał, jak ustawa wpłynie na małe i średnie przedsiębiorstwa. Odpowiedź jest: nie wpłynie. To dotyczy zupełnie innej kwestii.
Były też pytania o katalog przedmiotowy rezerwy płynnej, który jest zmieniony, i poszerzenie go o papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa i NBP, które to papiery cechują się wysokim poziomem bezpieczeństwa. Na skutek tej zmiany zaistnieje możliwość zwiększenia rentowności w porównaniu do rentowności aktualnie osiąganej z lokat w Kasie Krajowej. Tutaj znowu było pytanie związane ze SKOK-ami. Zmiany wprowadzają modyfikację zasad udzielania kredytu płynnościowego przez Kasę Krajową i źródła, dla których Kasa Krajowa te środki pozyskuje. Obecnie te środki płynnościowe są pozyskiwane z lokat w Kasie Krajowej, natomiast po wprowadzeniu dodatkowej możliwości lokowania przez SKOK-i środków rezerwy płynnej w tych papierach, czyli papierach Skarbu Państwa lub NBP, korzyści z pewnością wzrosną. Z tego źródła należałoby dopuścić udzielanie pomocy przez Kasę Krajową. Dlatego proponowana regulacja kreuje mechanizm obowiązujący SKOK-i do przekazywania środków pochodzących ze wzmiankowanych kategorii papierów wartościowych w ramach wymogu utrzymywania 10-procentowej rezerwy płynnej na żądanie Kasy Krajowej, aby ograniczać powstanie ryzyka niedoboru płynnych środków, z których Kasa Krajowa realizuje funkcje pomocowe.
Myślę, że to były odpowiedzi na główne pytania. Jeszcze widzę, że pan poseł Dorywalski pytał o mechanizmy zabezpieczające dotychczasowych kredytobiorców. Tu bym z kolei odesłał do art. 16 i 17. Np. w art. 17 wymienione są kryteria mówiące o tym, że podmiot obsługujący kredyty jest zobowiązany do opracowania i stosowania wewnętrznych procedur, które obejmują - są wymienione - całe sześć punktów. To z pewnością jest mechanizm zabezpieczający dotychczasowych kredytobiorców.
Pytanie pana posła Tumanowicza, czy zmiany nie wprowadzają dodatkowych kosztów dla kredytobiorców. To jest usprawnienie systemu finansowego, to jest usprawnienie obrotu wierzytelnościami i wyjaśnienie wielu różnych zasad i raczej spowoduje zmniejszenie kosztów dla kredytobiorców dzięki temu, że przepisy są jaśniejsze i lepiej skonstruowane. Dziękuję bardzo.
Przebieg posiedzenia