10. kadencja, 25. posiedzenie, 1. dzień (18-12-2024)
4. punkt porządku dziennego:
Sprawozdanie Komisji Śledczej do zbadania legalności, prawidłowości oraz celowości działań, a także występowania nadużyć, zaniedbań i zaniechań w zakresie legalizacji pobytu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od dnia 12 listopada 2019 r. do dnia 20 listopada 2023 r. (druk nr 883).
Poseł Anna Maria Żukowska (tekst niewygłoszony):
Szanowna Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W imieniu Koalicyjnego Klubu Parlamentarnego Lewicy mam zaszczyt przedstawić stanowisko w sprawie sprawozdania Komisji Śledczej do zbadania legalności, prawidłowości oraz celowości działań, a także występowania nadużyć, zaniedbań i zaniechań w zakresie legalizacji pobytu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od dnia 12 listopada 2019 r. do dnia 20 listopada 2023 r., druk nr 883.
W imieniu klubu Lewicy pragnę wyrazić stanowisko dotyczące tzw. afery wizowej, która stała się przedmiotem prac Komisji Śledczej do zbadania legalności, prawidłowości oraz celowości działań, a także występowania nadużyć, zaniedbań i zaniechań w zakresie legalizacji pobytu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od dnia 12 listopada 2019 r. do dnia 20 listopada 2023 r. Po zapoznaniu się z przedstawionymi przez komisję ustaleniami klub wyraża głębokie zaniepokojenie dotyczące działań rządu Mateusza Morawieckiego w zakresie polityki migracyjnej, a w szczególności procedur wizowych, które w latach 2019-2023 doprowadziły do poważnych nieprawidłowości, nadużyć, zaniedbań oraz osłabienia bezpieczeństwa narodowego.
Jednym z kluczowych elementów, którymi Komisja Śledcza zajmowała się w kontekście afery wizowej, jest brak spójnej, odpowiedzialnej polityki migracyjnej, która byłaby zgodna z interesami państwa, a także w pełni respektowała obowiązujące przepisy prawa międzynarodowego i krajowego. Rząd Zjednoczonej Prawicy przez całą kadencję nie stworzył skutecznego systemu kontroli nad procedurami wizowymi, co doprowadziło do poważnych zaniedbań w obszarze nadzoru nad legalizacją pobytu cudzoziemców. Procedury wizowe, w tym także wprowadzenie przyspieszonych mechanizmów, które miały na celu obiegowe przetwarzanie wniosków, były niewłaściwie kontrolowane i sprzyjały nadużyciom. W efekcie kontrola nad migracją i bezpieczeństwem granicznym została znacząco osłabiona, co miało negatywne konsekwencje zarówno wewnętrzne, jak i międzynarodowe.
Zgodnie z ustaleniami komisji w latach 2019-2023 wydano 3 610 031 wiz, w tym 376 761 wiz Schengen (10,4%) oraz 3 233 270 wiz krajowych (89,6%). Z tego w latach 2019-2023 wydano w Polsce 2 871 927 krajowych wiz pracowniczych, co stanowiło 47,7% wszystkich wiz krajowych pracowniczych wydanych w Unii Europejskiej. Wiele z tych wiz wydano w przypadkach budzących poważne wątpliwości co do ich legalności oraz zgodności z przepisami. Rząd wprowadził mechanizmy umożliwiające przyznawanie wiz z pominięciem należytej weryfikacji wniosków, co stworzyło przestrzeń do nadużyć i powstania zjawiska tzw. shoppingu wizowego. Zmiany proceduralne, takie jak centralizacja procesu wydawania wiz i ograniczenie roli konsulatów w ocenie wniosków, otworzyły drzwi dla działań, które nie tylko godziły w integralność systemu migracyjnego, ale także narażały bezpieczeństwo Polski oraz pozostałych państw członkowskich Unii Europejskiej. Polska, w wyniku takich praktyk, stała się miejscem tranzytowym dla osób, które z powodzeniem wykorzystywały system wizowy do nielegalnego przekroczenia granic zewnętrznych Unii Europejskiej.
Rząd Mateusza Morawieckiego ponosi pełną odpowiedzialność za szereg nieprawidłowości, w tym korupcję, która pojawiła się w wyniku nieodpowiednich działań osób piastujących kluczowe stanowiska oraz braku zainteresowania ze strony służb specjalnych, powstałego systemu korupcyjnego w państwowych instytucjach. Minister spraw zagranicznych Zbigniew Rau w pełni odpowiada za brak nadzoru nad procesami wizowymi w podległym mu resorcie, co umożliwiło wykorzystywanie systemu do celów prywatnych. Również wiceminister Piotr Wawrzyk poprzez wprowadzenie uproszczonych procedur wizowych stwarzał okazje do nadużyć. Natomiast premier Mateusz Morawiecki, posiadając pełną świadomość skali problemu, zaniechał podjęcia niezbędnych działań naprawczych.
W tej sytuacji odpowiedzialność za fatalne zarządzanie systemem ponosi cały rząd, w tym także minister spraw wewnętrznych i koordynator służb specjalnych Mariusz Kamiński, który jako organ nadzorczy służb nie podjął adekwatnych działań w zakresie monitorowania sytuacji oraz przerwania nielegalnego procesu wydawania wiz.
Afera wizowa miała dalekosiężne konsekwencje nie tylko w Polsce, ale również na arenie międzynarodowej. W wyniku tych nieprawidłowości Polska zaczęła być postrzegana jako kraj, który nie posiada odpowiednich mechanizmów kontrolujących migrację, a procedury wizowe są podatne na korupcję. Takie podejście zaszkodziło wizerunkowi Polski, wpłynęło na nasze relacje z innymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej oraz Stanami Zjednoczonymi, pogłębiając kryzys zaufania do polskich instytucji administracyjnych.
W obliczu powyższych ustaleń Koalicyjny Klub Parlamentarny Lewicy uważa, że konieczne są natychmiastowe działania naprawcze w zakresie systemu wizowego.
Należy niezwłocznie przywrócić pełną kontrolę nad procesem wizowym, wprowadzając jasne zasady oraz skuteczne mechanizmy nadzoru. Konieczne jest powierzenie konsulatom roli kluczowych instytucji weryfikujących wnioski o wizę, a także wyeliminowanie nieformalnych mechanizmów przyspieszonych procedur, które stwarzają pole do nadużyć. W szczególności osoby odpowiedzialne za aferę wizową powinny ponieść odpowiedzialność karną, bez względu na pełnione wcześniej stanowiska państwowe, szczególnie że są to stanowiska wysokiego zaufania publicznego.
W związku z ujawnionymi nieprawidłowościami w systemie wizowym klub Lewicy wzywa do gruntownej reformy polityki migracyjnej, której celem będzie nie tylko zapewnienie bezpieczeństwa narodowego, ale również pełne poszanowanie praw człowieka i zobowiązań wynikających z prawa krajowego i międzynarodowego. Apelujemy o pilne podjęcie konkretnych działań naprawczych. Oczekujemy, że osoby odpowiedzialne za te nieprawidłowości poniosą odpowiedzialność, a reforma polityki migracyjnej pozwoli na stworzenie bezpiecznego i sprawiedliwego systemu, który będzie odpowiadał na potrzeby bezpieczeństwa narodowego oraz zobowiązań międzynarodowych.
Przebieg posiedzenia