10. kadencja, 25. posiedzenie, 2. dzień (19-12-2024)
9. punkt porządku dziennego:
Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny (druk nr 876).
Minister do Spraw Równości Katarzyna Kotula:
Pani Marszałek! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! Drogie Posłanki! Drodzy Posłowie! Droga strono społeczna, która zapewne dzisiaj w tym historycznym momencie nas słuchasz! Rozpocznę od podstawy, rozpocznę od słowa ˝hejt˝. W ostatnich latach słowo ˝hejt˝ odmieniamy przez wszystkie przypadki, co może sprawiać, że traci ono na znaczeniu, jest często wyśmiewane, infantylizowane, staje się niestety także politycznym narzędziem. A przecież badania wyraźnie pokazują: hejt ma wpływ na nasze życie, zdrowie, relacje i naszych bliskich, na naszą rodzinę. W Internecie doświadczyło go prawie 40% polskiego społeczeństwa, a 3/4 uczniów i uczennic spotkało się z jakąś formą cyberprzemocy. Hejt jest oparty na emocjach, niechęci, uprzedzeniach, stereotypach, ale możemy z nim walczyć poprzez edukację opartą na włączaniu, a nie wykluczaniu ze wspólnoty, na empatii i trosce, ciekawości drugiego człowieka poprzez zwykłą społeczną uważność, ale także poprzez reagowanie. To, co jest naszym zdaniem, zdaniem dziś rządzących, i co jest naszym zadaniem to ochrona obywateli i obywatelek - to priorytet - nie tylko przed hejtem, ale przede wszystkim przed mową nienawiści i przestępstwami z nienawiści. To ochrona przed przemocą, w tym przemocą słowną, której natężenie, zwłaszcza wobec grup mniejszościowych, widzieliśmy w ostatnich latach aż za dobrze. Tak, od hejtu często się zaczyna, ale hejt może zmienić się w mowę nienawiści, a następnie przemoc kierowaną uprzedzeniami ze względu na narodowość, pochodzenie, wyznanie lub bezwyznaniowość, światopogląd, orientację seksualną, płeć, niepełnosprawność czy też wiek.
W ostatnich latach wielokrotnie widzieliśmy, do czego doprowadza nienawiść. To były siniaki na ciele młodych osób, które w 2019 r. chciały uczestniczyć w marszu równości w Białymstoku. To strefy wolne od LGBT, które na szczęście dzięki działaniu wielu wspaniałych osób, którym dzisiaj dziękuję, przeszły już do historii. To groźby śmierci w kierunku aktywistek na rzecz praw kobiet i odważnych działaczek i polityczek. To wyzwiska w stronę osób z niepełnosprawnością, które bez wstydu padają z ust znanych osób, także polityków prawicy najwyższego szczebla.
Pamiętajmy, że zakaz dyskryminacji jest jedną z zasad prawa międzynarodowego, w tym prawa Unii Europejskiej - mówił o tym pan minister - jest zasadą konstytucyjną, ale przede wszystkim jest jedną z zasad praw człowieka, a przemoc z nienawiści i mowa nienawiści to najcięższe formy dyskryminacji, które ten zakaz naruszają. Projektowana w nowelizacji Kodeksu karnego zmiana uzupełniająca go o takie przesłanki jak: wiek, płeć, niepełnosprawność i orientacja seksualna, była bardzo wyczekiwana przez stronę społeczną i to strona społeczna zwróciła się do nas z propozycją tej ustawy i tego, żeby potraktować tę potrzebę jako priorytetową. I my tę potrzebę, obserwując ostatnie 8 lat sceny politycznej pod rządami Zjednoczonej Prawicy i Prawa i Sprawiedliwości, którzy często tego miecza nienawiści, języka dehumanizującego używali bez żadnych ograniczeń... Ten projekt jest odpowiedzią na potrzebę wzmocnienia wspomnianej ochrony przed motywowanymi uprzedzeniami, przestępstwami i mową nienawiści. Jest też odpowiedzią, co ważne, na międzynarodowe zalecenia i rekomendacje w tym zakresie.
Do wzmocnienia ochrony przed przestępstwami z nienawiści, zwłaszcza ze względu na orientację seksualną, wzywa Komisja Europejska, która w opublikowanej w 2020 r. strategii na rzecz równości osób LGBT na lata 2020-2025 rekomenduje: wzmocnienie ochrony prawnej osób LGBT przed przestępstwami z nienawiści, mową nienawiści i przemocą; wzmocnienie środków na rzecz zwalczania mowy nienawiści i dezinformacji w Internecie wymierzonych w osoby LGBT; zgłaszanie przestępstw z nienawiści przeciwko osobom LGBT i rekomenduje państwom członkowskim wymianę dobrych praktyk. Państwo jest zobowiązane do podejmowania działań na rzecz zwalczania przestępstw motywowanych nienawiścią, przede wszystkim w kontekście grup mniejszościowych, szczególnie na nie narażonych w tych ostatnich latach. Chronienie osób, które doświadczają dyskryminacji, przemocy, działania na rzecz zwiększenia ich dostępu do wymiaru sprawiedliwości i edukowanie społeczeństwa, ale także służb odpowiedzialnych za kontakt z obywatelami i obywatelkami, to jest ważne wyzwanie stojące przed naszymi wspólnotami, które powinny być po prostu bezpieczne dla wszystkich.
Powiedzą państwo, że to wydumany problem, że problem nie istnieje, ale wszystkie badania i statystyki temu przeczą. Badanie CBOS z 2019 r. mówi jasno, że z doświadczeń badanych wynika, że mowa nienawiści najczęściej jest obecna w Internecie, to prawie 65%, w drugiej kolejności w telewizji - 57%, niespełna połowa - 45% słyszy ją w miejscach publicznych, np. na ulicy, a 1/3 - 33% dostrzega tego typu napisy na murach i ścianach budynków. Blisko 2/3 badanych - 64% uważa, że tego typu wypowiedzi najczęściej odnoszą się do orientacji seksualnej, niespełna połowa dostrzega głównie mowę nienawiści o podłożu rasistowskim, a 2/5 - ksenofobicznym. 2/5 respondentów - 41% twierdzi, że odnosi się ona przeważnie do wyznania religijnego. Rzadziej jako przedmiot mowy nienawiści wskazywano pochodzenie społeczne, niepełnosprawność, płeć, bezwyznaniowość lub wiek, ale one także jako przesłanki występują.
Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej w badaniu z 2020 r. wykazała, że 47% osób LGBT w Polsce w ciągu ostatnich 12 miesięcy do tego badania doświadczyło dyskryminacji w kluczowych obszarach życia, takich jak zatrudnienie, edukacja, opieka zdrowotna czy rozrywka. Jednocześnie ponad 15% doświadczyło ataku fizycznego lub przemocy seksualnej w ciągu 5 lat. To najwyższy wskaźnik w Europie. Z raportu ˝Sytuacja społeczna osób LGBT w Polsce˝ za lata 2019-2020, z ˝Kampanii przeciw homofobii˝ i od stowarzyszenia Lambda Warszawa dowiadywaliśmy się, że 67% osób LGBT w Polsce doświadczyło jakiejś formy przemocy motywowanej uprzedzeniami. Mówiły o tym badania Agencji Praw Podstawowych UE i Raport ILGA-Europe, w którym w ostatnich latach Polska wciąż była na ostatnim miejscu. Ten pierwszy historyczny rządowy projekt jest dzisiaj jasnym sygnałem, że każdy i każda z was zasługuje na ochronę przed przemocą, przed dyskryminacją. Każdy i każda z was zasługuje na to, żeby w Polsce czuć się bezpiecznie. Wszystkie i wszyscy jesteście u siebie.
Dziękuję kolegom i koleżankom za poparcie. Jestem przekonana, że ten historyczny moment to tylko pierwszy krok do realizacji pełnej ochrony praw osób LGBT w Polsce. Dziękuję. (Oklaski)
Przebieg posiedzenia