10. kadencja, 25. posiedzenie, 2. dzień (19-12-2024)

10. punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego (druk nr 865).

Poseł Elżbieta Anna Polak:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie Ministrze! Potrzeba zmian przepisów Kodeksu postępowania karnego sygnalizowana była jeszcze przez ministra sprawiedliwości, prokuratora generalnego prof. Adama Bodnara, gdy pełnił funkcję rzecznika praw obywatelskich.

    Tymczasowe aresztowanie jest środkiem, jak słyszeliśmy od wnioskodawcy, zapobiegawczym stosowanym w postępowaniu karnym, które wiąże się z pozbawieniem wolności wobec osoby, co do której istnieje domniemanie niewinności. Wydaje się więc rzeczą oczywistą, aby środek ten stosować wyłącznie wtedy, kiedy jest on rzeczywiście niezbędny dla zabezpieczenia przebiegu postępowania karnego, i wyłącznie wtedy, gdy środki wolnościowe, takie jak dozór policji czy poręczenie majątkowe, nie są dla osiągnięcia tego celu wystarczające.

    Nie może w tym kontekście znikać z pola widzenia potrzeba zapewnienia ochrony dóbr wskazanych w art. 31 ust. 3 konstytucji. Praktyka sądowa ostatnich lat w tym zakresie oparta na obowiązujących przepisach Kodeksu postępowania karnego, które są niestety nieprecyzyjne, niejednoznaczne, jest oceniana krytycznie i wymaga zmiany poprzez dostosowanie do standardów wyznaczonych konstytucją i przede wszystkim orzecznictwem prawa międzynarodowego, a zwłaszcza Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

    Polskie prawo nadal nie określa jednoznacznie, na jakiej podstawie można przedłużać areszt tymczasowy. Sądy często zbyt pochopnie, automatycznie i bezrefleksyjnie decydują się na pozbawienie człowieka wolności, uwzględniając, jak pokazuje statystyka, w 90% wnioski prokuratorów.

    W raporcie Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka czytamy, że liczba tymczasowo aresztowanych na etapie postępowania przygotowawczego - śledztwa, powyżej 2 lat - wzrosła w latach 2014-2022, czyli w czasach rządu Prawa i Sprawiedliwości, dwudziestopięciokrotnie.

    Od wielu lat Naczelna Rada Adwokacka podnosi w swoich wystąpieniach praktyczne aspekty procedury w postępowaniach aresztowych, zwracając uwagę przede wszystkim na trudności obrońców w zapoznawaniu się z wnioskami o areszt i samym materiałem dowodowym, który to uzasadnia, nadto na lakoniczne uzasadnienia postanowień i często bezrefleksyjne utrzymywanie tych postanowień przez sądy II instancji.

    Projekt ten w szczególności wskazuje na zasadne postulaty zapewnienia realnego udziału obrońcy w sprawach aresztowych poprzez umożliwienie realnego zapoznania się z tą częścią akt postępowania, która uzasadnia wniosek o stosowanie lub przedłużenie aresztu tymczasowego, ograniczenie możliwości stosowania aresztu wyłącznie ze względu na zagrożenie surową karą, nałożenie na prokuratora obowiązku podejmowania wykazania, iż w okresie trwania aresztu podjął i przeprowadził deklarowane czynności procesowe, i ograniczenie czasu trwania tymczasowego aresztowania w tym projekcie do 1 miesiąca, co jednak wymaga dyskusji i pogłębionej refleksji na ten temat. Mamy je w tej chwili 3-miesięczne.

    Lektura projektu oraz jego niestety dosyć lakoniczne uzasadnienie prowadzą do wniosku o konieczności pogłębienia konsultacji, które w naszej ocenie były zbyt krótkie, i dalszego przemyślenia w celu skorelowania z obowiązującymi przepisami Kodeksu postępowania karnego.

    Klub Platformy Obywatelskiej będzie rekomendować przekazanie projektu do dalszych prac w komisjach. Dziękuję. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia