10. kadencja, 25. posiedzenie, 2. dzień (19-12-2024)

10. punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego (druk nr 865).

Poseł Michał Pyrzyk:

    Szanowny Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Klubu Parlamentarnego Polskie Stronnictwo Ludowe - Trzecia Droga mam zaszczyt przedstawić stanowisko w sprawie poselskiego projektu nowelizacji Kodeksu postępowania karnego, który odnosi się do instytucji tymczasowego aresztowania w Polsce.

    Przedstawiony projekt, jak piszą jego autorzy, odpowiada na postulaty środowisk prawniczych, odpowiada na wnioski rzecznika praw obywatelskich oraz międzynarodowych instytucji monitorujących przestrzeganie praw człowieka, które wskazywały na potrzebę reformy przepisów dotyczących instytucji tymczasowego aresztowania.

    Nie ulega żadnej wątpliwości, że tymczasowe aresztowanie jako najdotkliwszy środek zapobiegawczy musi być stosowane z należytą rozwagą i z zachowaniem zasad proporcjonalności oraz konieczności. Obowiązujące przepisy, ale przede wszystkim ich stosowanie i praktyki z tym związane, wielokrotnie krytykowane zarówno przez Europejski Trybunał Praw Człowieka, jak i krajowe instytucje, niosą za sobą duże ryzyko nadużyć i prowadzą do sytuacji, w których osoby oczekujące na wyrok spędzają w aresztach czas dłuższy niż późniejsza kara orzeczona przez sąd. Takie przypadki godzą w podstawowe prawa człowieka i podważają zaufanie obywateli do szeroko pojętego wymiaru sprawiedliwości.

    Procedowany projekt wprowadza bardzo istotne zmiany, które poprawiają transparentność procedur, wzmacniają kontrolę sądową nad stosowaniem tymczasowego aresztu oraz zapewniają oskarżonym lepsze warunki obrony. Zmiany te obejmują m.in. skrócenie okresów stosowania tymczasowego aresztowania; uchylają przesłankę stosowania aresztu tylko w oparciu o zagrożenie wysoką karą jeszcze przed wydaniem jakiegokolwiek wyroku; zastępują przesłankę uzasadnionej obawy matactwa, która też mogła stanowić pewne pole do nadużyć, przesłanką realnej obawy matactwa; zwiększają nadzór sądowy, a w szczególności - o czym mówił przedstawiciel wnioskodawców pan przewodniczący Paweł Śliz - w przypadku złożenia wniosku o przedłużenie tymczasowego aresztowania. Zmiany te obejmują także udostępnienie akt sprawy w formie elektronicznej czy zapewnienie udziału w postępowaniu adwokatowi podejrzanego.

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Proponowana reforma instytucji tymczasowego aresztowania, jak podkreślają posłowie, autorzy tego projektu, ma również wymiar społeczny. Osoby tymczasowo aresztowane są często, też już była o tym dziś tutaj mowa, traktowane przez opinię publiczną i media jak winni, choć tak naprawdę nie zapadł jeszcze żaden wyrok skazujący. W pewien sposób narusza to zasadę domniemania niewinności. Aresztowanie takie często kończy się utratą pracy czy pewnym napiętnowaniem społecznym. Potem nawet po uniewinnieniu dana osoba może mieć trudności z powrotem do normalnego życia. W niektórych przypadkach tymczasowe aresztowanie może też utrudniać stosowanie prawa do obrony poprzez ograniczanie kontaktów podejrzanego z adwokatem, może również wywierać pewną presję na aresztowanego, bo były takie przypadki, chodzi o skłanianie go do przyznania się do winy nawet wtedy, gdy jest niewinny, a to już wprost potem wpływa na wynik procesu, choć wiemy, że przyznanie nie jest królową dowodów, ale zawsze ukierunkowuje tok postępowania.

    Podsumowując: jako Klub Parlamentarny Polskie Stronnictwo Ludowe - Trzecia Droga uważamy, że instytucja tymczasowego aresztowania jest niezbędna, jest bardzo potrzebnym i niezbędnym środkiem w ochronie porządku prawnego, ale jego nadużywanie oraz niedoskonałości systemowe mogą prowadzić do poważnych naruszeń praw człowieka i zasad sprawiedliwości. Dlatego uważamy, że niezbędna jest reforma, a taką przewiduje omawiany projekt, która ograniczy stosowanie instytucji tymczasowego aresztowania do sytuacji absolutnie koniecznych i uzasadnionych. Dlatego popierając ten projekt, oczywiście popieramy również jego skierowanie do dalszych prac w komisji. Dziękuję bardzo. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia