10. kadencja, 25. posiedzenie, 3. dzień (20-12-2024)

17. punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Rady Ministrów z realizacji ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 w 2023 r. wraz ze stanowiskiem Komisji Polityki Społecznej i Rodziny (druki nr 731 i 791).

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Aleksandra Gajewska:

    Pani Marszałkini! Wysoka Izbo! Zacznę od wypowiedzi nieobecnego już pana posła Mosińskiego, który mówił o tym, jak dużo wykonał pism w trakcie 2023 r. Ja nie wystawiam temu rządowi i działaniom w tym roku tak dobrej oceny i zazdroszczę dobrego samopoczucia, ponieważ mieszkanki i mieszkańcy, a także samorządowcy - podczas spotkania byliśmy w 15 regionach - mówili, jak mało zostało zrobione. Co ciekawe, pan poseł zaczął już używać naszej nazwy, czyli ˝Aktywny maluch˝. Chciałbym tu podkreślić, że ˝Maluch+˝ jest kontynuacją programu ˝Maluch˝, który wprowadził rząd Donalda Tuska współprowadzony z PSL-em. Potem była kontynuacja programu, czyli ˝Maluch+˝, a teraz mamy program ˝Aktywny maluch˝, co pokazuje, że dobre programy mogą być kontynuowane, ale przede wszystkim powinny być poprawiane. I my to robimy w stosunku do tego, co było w 2023 r.

    Skoro jesteśmy przy ˝Maluchu˝, warto powiedzieć, dlaczego nowe miejsca żłobkowe nie powstawały w takim tempie, w jakim potrzebowaliśmy. Mianowicie dlatego że jak pojechaliśmy do samorządowców, to powiedzieli nam oni: nie czujemy stabilizacji finansowej, nie czujemy partnerstwa, wsparcia i przede wszystkim programy, które są do nas kierowane, nie odpowiadają na nasze rzeczywiste potrzeby, zwłaszcza finansowe. Gdy przyszłam do ministerstwa, dofinansowanie jednego miejsca wynosiło 36 tys. zł. Urealniliśmy to, podnieśliśmy dofinansowanie, by powstało jedno miejsce, do wysokości 57 tys. zł, uregulowaliśmy też inne kwestie, na których bardzo zależało zarówno samorządom, jak i podmiotom prywatnym. I w ostatnim naborze otrzymaliśmy kilkakrotnie więcej wniosków, aniżeli się spodziewaliśmy. To są konkrety, ponieważ mamy otwartą postawę: konsultujemy na poziomie lokalnym, traktujemy podmioty lokalne podmiotowo i po partnersku. To samorządowcy, którzy byli tutaj odmieniani przez wszystkie przypadki, najlepiej rozumieją potrzeby społeczności lokalnej, to oni reprezentują swoich mieszkańców, ale również posłowie, którzy pracują w terenie, doskonale wiedzą, co jest potrzebne.

    Chciałam powiedzieć, że w ˝Maluchu˝ w 2022 r. był zastój, nie składano wniosków, zamrożono tę możliwość. My jako posłowie opozycyjni z tego miejsca upominaliśmy się o uruchomienie dodatkowych środków krajowych. Czekano na te z Unii Europejskiej, którą tak tutaj opluwano, państwo również. Dzisiaj trzonem finansowania miejsc żłobkowych są właśnie środki unijne i dzięki temu mamy tak dynamiczny rozwój opieki wczesnodziecięcej, i dzięki nam to opieka wczesnodziecięca jest realizowana na takim poziomie. Bo nie sztuką jest mieć pieniądze, sztuką jest stworzyć taki system, żeby te środki były wykorzystywane na partnerskich warunkach i inwestowane w sposób celowy tam, gdzie są one najbardziej potrzebne, a najbardziej potrzebne są właśnie w małych miejscowościach, małych gminach, gminach wiejskich, tam gdzie tradycyjny model rodziny potrzebuje przyjąć opiekę wczesnodziecięcą i zrozumieć - widzę, że się pan uśmiecha, może dotrze to do pana świadomości - jak ważny w rozwoju dziecka jest kontakt z rówieśnikami, uspołecznienie, współpraca z grupą rówieśniczą, rozwój kognitywny, prowadzenie przez osobę, która jest wykwalifikowana, by rozwijać umiejętności lingwistyczne. Pan tutaj mówił takie rzeczy... Ciocia? Kto panu dał uprawnienie, żeby tak mówić o opiekunkach żłobkowych?

    (Poseł Roman Fritz: Tak się mówi w żłobkach.)

    Tak mówią dzieci, panie pośle - ciocia, po to żeby czuć się z nią bezpiecznie. Chodzi o to, by opieka odbywała się na zasadzie bezpieczeństwa. Dla rodziców jest to osoba, w której rękach pozostaje ich dziecko, nie ciocia. Szacunek, godność wynagrodzenia, pracy, poszanowanie dla umiejętności osób, które opiekują się naszymi dziećmi, które inwestują w ich rozwój, które odpowiadają za ich rozwój i ich bezpieczeństwo - to jest podstawa. W pana wypowiedzi mi tego brakowało.

    (Poseł Roman Fritz: Ale ja negatywnie nie mówiłem. Tylko że nie zastąpi matki, to tyle.)

    Mam nadzieję, że to, co teraz mówię (Gwar na sali, dzwonek), wpłynie na pana i na pana kolegów i będziecie państwo w następnych narracjach po prostu to zmieniać. Te osoby odgrywają niezwykle ważną rolę w rozwoju małych dzieci. I oczywiście nikt nie mówi, że ich rolą jest zastąpienie matki. Ich rolą jest wspieranie rozwoju dzieci w tym najważniejszym momencie i chcemy, żeby były do tego jak najlepiej przygotowane, jak najlepiej wykwalifikowane, co więcej, jak najlepiej za to wynagradzane. Mają być za to docenione i mają być również otoczone w ramach tego odpowiednią ochroną prawną.

    Panie pośle, pan jeszcze użył takiego określenia: Polska wymiera. Mówiła o tym pani posłanka Bodnar. Kobiety przede wszystkim się boją. Wie pan, kogo się boją? Fanatyków. Boją się ludzi o takich poglądach jak pana poglądy...

    (Poseł Roman Fritz: Ale to wy jesteście...)

    ...którzy chcą nakazywać i rozkazywać i wiedzą lepiej od nich, co powinny robić, którzy w gabinetach politycznych (Gwar na sali, dzwonek) decydują o naszym zdrowiu i o bezpieczeństwie, mówią o naszym poczuciu bezpieczeństwa.

    (Głos z sali: O czym pani mówi w ogóle...)

    Może to od pana jest odległe, ale dla nas (Gwar na sali, dzwonek) jest to niezwykle ważne.

    (Poseł Włodzimierz Skalik: Pani marszałek nie pozwala się odnieść... Trzeba pozwolić się wypowiadać.)

    Badania, nie moje opinie, potwierdzają, że kwestia lęku (Gwar na sali, dzwonek) jest pierwszą rzeczą, w różnych formach, o których mówią kobiety, które nie mają dzieci, i nie jest to spowodowane niemedycznymi przesłankami.

    Odpowiadam na pytania, które padały z mównicy.

    Pani posłanka Karolewska pytała o to, jak wyglądały wydatki w 2023 r. Z 6,5 mld zł wydano jedynie 79 mln na opiekę wczesnodziecięcą. Pan poseł Lorek - nieobecny już - pytał o utrzymanie żłobków. Z ˝Aktywnego rodzica˝ w przyszłym roku to jest blisko 9 mld zł.

    Pan poseł Ściebiorowski mówił o barierach. Myśmy rozmawiali i cały czas rozmawiamy z samorządami, ale i z podmiotami prywatnymi o tym, jak likwidować te bariery, by tworzyć powszechność dostępu do opieki wczesnodziecięcej, jak na poziomie lokalnym tworzyć taki system, by był on zrozumiały na poziomie świadomości rodzica, ale i samorządów, które mają tworzyć te miejsca. Bo do tej pory było tak... Tu przechodzę do pytania pana posła Szopińskiego. Miejscowości, które są białymi plamami, nie są nimi przez przypadek. Tam jest swoista niechęć do stworzenia takiej placówki i z wielu powodów jest ta niechęć. Naszym zadaniem jest wypracowanie właśnie chęci. Jak pojechaliśmy do powiatu tatrzańskiego, to już za chwilę w tym powiecie nie będzie żadnej gminy, w której ta opieka nie jest dostępna. To jest kwestia podejścia, dialogu, partnerstwa, wytłumaczenia, ale przede wszystkim zagwarantowania finansowania.

    Również tutaj było pytanie o finansowanie. Szanowni państwo, budujemy miejsca żłobkowe poprzez ˝Aktywnego malucha˝ i gwarantujemy ich utrzymanie poprzez ˝Aktywnego rodzica˝, więc nie jest tak, że rodzice z tych środków nie korzystają. Za czasów PiS-u otrzymywali 400 zł dofinansowania do żłobka, a za naszych czasów mogą otrzymać do 1500 zł dofinansowania do opieki żłobkowej. Panie pośle, chcę pana poinformować, że na dzisiaj 72% miejsc opieki żłobkowej jest bezpłatnych. To jest likwidacja bariery materialnej. I to są fakty.

    (Poseł Zbigniew Bogucki: ...400 zł, pani...)

    Pani posłanka Kołodziejczak pytała o dynamikę. Mam nadzieję, że ta dynamika będzie się utrzymywała. Natomiast jeżeli chodzi o rozwój opieki wczesnodziecięcej, my już właściwie dochodzimy do kresu naszych możliwości, czyli już kontraktujemy maksymalnie dużo miejsc żłobkowych i w tej chwili mamy listę rezerwową. Jeżeli ktoś tej umowy nie podpisze, będą realizowane te umowy z kolejnymi podmiotami.

    Pani posłanka Piekarska pytała o te umowy. Na grudzień 2023 r. były 994 umowy na 32 tys. miejsc i to stanowiło 43% umów, czyli tylko 43% umów w 2023 r. zostało zrealizowanych. Teraz tych umów mamy 1919 plus 416 umów na utrzymanie, czyli w sumie mamy tych umów na 57 400 miejsc i utrzymanie 9,5 tys. miejsc, czyli łącznie 2335 umów.

    Pani posłanka Grygorcewicz pytała o babciowe i wiele osób pytało o babciowe. Jeśli chodzi o liczbę wniosków, to już jest ponad 400 tys. dzieci, które z tego świadczenia korzystają. I to rodzice wybierają, które świadczenie im najbardziej odpowiada.

    Pani posłanka Łuczak - białe plamy. Mamy program, który będziemy realizować, już realizowaliśmy i będziemy realizować również w przyszłym roku, tj. ˝Pierwszy dzienny opiekun˝. Będzie przeznaczona kwota 300 tys. zł na to, żeby dostosować pomieszczenie do tego, żeby tamta opieka mogła być realizowana przez pierwsze miesiące wsparcia, a później z ˝Aktywnego rodzica˝ te miejsca będą utrzymywane.

    Odpowiedziałam już panu posłowi Boguckiemu w kwestii opieki żłobkowej i tego, że likwidujemy bariery. Natomiast pan mówił o rewolucji. Dane wskazują, że od 2014 r. wymarło 800 tys. osób. To są dane, to są fakty, to jest polityka demograficzna państwa rządu, a tak naprawdę jej brak.

    (Poseł Zbigniew Bogucki: Co pani robi z tego...)

    To są rzeczy, z którymi my dopiero dzisiaj będziemy musieli się uporać. Gdybyśmy w 2015 r. mogli przeciwdziałać tym trendom, to myślę, że...

    (Poseł Zbigniew Bogucki: To nie byłoby 500+.)

    500+, jak dobrze pan wie, nie jest świadczeniem, które wpływa na zwiększenie dzietności.

    (Poseł Zbigniew Bogucki: Gdyby nie było 500+, to...)

    Skutek miało tylko w pierwszych latach. Natomiast jest to wsparcie finansowe rodzin.

    (Poseł Zbigniew Bogucki: Co z kapitałem rodzinnym? Pytałem o kapitał rodzinny.) (Dzwonek)

    Pan poseł Bliźniuk pytał o kolejne programy. Jeśli chodzi o kolejne programy, które będą funkcjonowały w przyszłym roku, to jest program aktywne place zabaw. Będziemy dofinansowywać żłobki, które będą chciały doposażyć place zabaw. Będzie ˝Pierwszy dzienny opiekun˝ w gminie, czyli będzie kontynuowany program, który był realizowany w tym roku. Będzie Akademia Wsparcia, czyli od 2026 r. będą realizowane jednolite standardy jakości dla wszystkich żłobków. W ramach tego będą realizowane szkolenia dla wszystkich pracowników i organizatorów opieki dla małych dzieci. To jest niezwykle ważne. To jest element naszej strategii, tak by niezależnie od tego, gdzie mieszkają rodzice, gdzie jest realizowana opieka, standard jakości był zabezpieczony zarówno przed otworzeniem placówki, jak i wtedy, kiedy ta placówka już będzie funkcjonować, żeby było to monitorowane, żeby cały czas było sprawdzane, jaki jest poziom opieki, i żeby cały czas była przestrzeń do rozwoju dla opiekunek, bo dobra przestrzeń do rozwoju dla opiekunek i dobre warunki rozwoju to jest korzyść dla dzieci. I taki kompleksowy system tworzymy.

    Pan poseł Ociepa pytał o pieczę. Oczywiście to jest odrębny temat, tak jak kwestie demograficzne, które tutaj wielokrotnie się pojawiały. Natomiast jeżeli chodzi o ˝Aktywnego rodzica˝ dla dzieci, które znajdują się w pieczy, to nie ma żadnych barier. Osoby, które zajmują się dziećmi w pieczy, mają dostęp do wszystkich świadczeń, które stworzyliśmy w ramach tego systemu.

    Pani posłance, pani marszałkini Wielichowskiej chciałabym podziękować za zaangażowanie - zaangażowanie nie tylko w programy, które mamy możliwość realizować w ministerstwie, ale przede wszystkim w te w ministerstwie rodziny, które wspomagają osoby mierzące się z problemem niepłodności, czyli wsparcie dla in vitro. Osobiście również spotykam się z tymi osobami. Potem dzieci, które się urodziły - wielkie szczęście dla każdej rodziny - mają od razu możliwość skorzystania ze świadczeń i znalezienia opieki w żłobkach.

    Szanowni Państwo! Mamy jeszcze wiele do zrobienia. Poziom użłobkowienia dzisiaj jest na poziomie 40,11%. Naszym celem jest minimum 50%. Chcemy, żeby białych plam było możliwie jak najmniej, żeby niezależnie od tego, gdzie mieszkają rodzice, każdy miał dostęp do opieki wczesnodziecięcej, dlatego że to oznacza prawidłowy rozwój dla dziecka, kontakt z rówieśnikami. Nie jest tak, że dzieci powinny spędzać w żłobku 8 godzin. Wystarczy kontakt z rówieśnikami przez kilka godzin, żeby dziecko właśnie mogło możliwie jak najlepiej się rozwijać.

    (Poseł Zbigniew Bogucki: A co z rodzinnym kapitałem opiekuńczym? O to pytałem, pani minister.)

    Szanowny panie, wszyscy rodzice mogą zachować prawa nabyte, czyli mogą...

    (Wypowiedź poza mikrofonem)

    Tak.

    (Poseł Zbigniew Bogucki: Ale nowi już nie.) (Dzwonek)

    Wicemarszałek Monika Wielichowska:

    ...nie są w dyskusji państwo.

    Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Aleksandra Gajewska:

    Szanowny panie, każdy rodzic, który nabył prawa do rodzinnego kapitału opiekuńczego, może je zachować. My uznajemy ten program za mniej korzystny. Państwo wprowadzili rodzinny kapitał opiekuńczy, który obowiązywał od drugiego dziecka. W ramach świadczeń, które są realizowane w systemie programu ˝Aktywny rodzic˝, świadczenie aktywnie w domu (Dzwonek) można otrzymać w wysokości 500 zł już od pierwszego i jedynego dziecka.

    (Poseł Zbigniew Bogucki: Tam było 20 tys., a wy połowę tego...)

    A więc rodzice mogą skorzystać z tego programu bez żadnych barier. Już od pierwszego i jedynego dziecka mogą skorzystać z tego świadczenia w wysokości 500 zł. Jeżeli mają dwoje dzieci, rodzinnego kapitału opiekuńczego mogą pobierać 500 zł, a w ramach ˝Aktywnego rodzica˝ mogą pobierać 1 tys. zł na dwoje dzieci miesięcznie.

    (Głos z sali: Bardzo proste, tylko policzyć.)

    Bardzo serdecznie dziękuję. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia