10. kadencja, 25. posiedzenie, 3. dzień (20-12-2024)

Oświadczenia.

Poseł Barbara Bartuś (tekst niewygłoszony):

    Oświadczenie poselskie w sprawie upamiętnienia Teresy Grodzińskiej w 145. rocznicę jej urodzin

    Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dzisiaj przypada 145. rocznica urodzin Teresy Grodzińskiej - polskiej sanitariuszki, która w 1920 r. oddała swoje życie w służbie ojczyźnie i drugiemu człowiekowi podczas wojny polsko-bolszewickiej.

    Była piątym dzieckiem Feliksa Grodzińskiego i Bronisławy z domu Arkuszewskich. Urodziła się 20 grudnia 1899 r. w Jaszkowicach - małej wsi oddalonej 14 km od Radomia. Jej ojciec zdobytą wiedzę na Wydziale Mechanizacji w Instytucie Rolniczym w Puławach wykorzystał, wprowadzając w swoim majątku nowoczesne metody uprawy ziemi i hodowli. Matka oprócz pracy w gospodarstwie zajmowała się działalnością społeczną i patriotyczną. Założyła m.in. tajną szkołę języka polskiego.

    W wyniku zniszczeń wojennych rodzina Grodzińskich była zmuszona wyjechać do Radomia, gdzie Teresa rozpoczęła naukę w prywatnych Zakładach Naukowych Żeńskich. W mieście w asymilacji pomogło Teresie zaangażowanie się w ruch skautowy i pracę w tajnej Organizacji Młodzieży Narodowej Szkół Średnich.

    W lipcu 1920 r. jako ochotniczka zgłosiła się do służby sanitarnej. Należąc do jednostki sanitarnej ˝Czuwaj˝ zakwalifikowanej jako kompania sanitarna, trafiła do II batalionu 4. Pułku Piechoty Legionów Polskich, który został wysłany na front w okolice Hrubieszowa.

    18 sierpnia znalazła się w samym środku zaciętych walk i podjęła obowiązki sanitariuszki, opatrując rannych. Kiedy przeprawiano się przez płonący most na rzece Huczwie, Teresa, która nie była eteryczną, delikatną panienką, ale dobrze zbudowaną, krzepką młodą kobietą, na własnych plecach, pod ostrzałem nieprzyjaciela przenosiła na drugi brzeg rannych żołnierzy.

    W dniu 1 września 1920 r. polskie wojska zostały otoczone przez 1. Armię Konną Siemiona Budionnego. Sanitariuszka, przedkładając opiekę nad rannymi nad własne bezpieczeństwo, nie zdążyła się ewakuować. Później, wyczerpana do granic wytrzymałości, skryła się w kopce lnu nieopodal jednej ze stodół we wsi Stefankowice, gdzie odnaleźli ją Kozacy.

    Okoliczności jej śmierci nie do końca były znane z powodu braku świadków, ale jak twierdzą miejscowi mieszkańcy, broniła się przed oprawcami siekierą, zabijając dwóch bolszewików. Zginęła w nierównej walce posiekana szablami. Po ustaniu walk Teresa pochowana została przez miejscową ludność, po czym kilka dni później, po odbiciu tych terenów przez wojska polskie, jej zwłoki ekshumowano i po wykonaniu dokumentacji fotograficznej przewieziono do Chełma. Za służbę w obronie Polski pośmiertnie odznaczono ją najwyższym odznaczeniem wojskowym - Orderem Virtuti Militari. W okresie międzywojennym stała się wzorem dla polskiej młodzieży, a jej imię zostało upamiętnione na tablicach pamiątkowych w Warszawie i w Radomiu.

    Po wybuchu II wojny światowej oraz w okresie rządów komunistycznych pamięć o Teresie Grodzińskiej została niemal całkowicie wymazana. Dopiero po 1989 r. rozpoczęto proces przywracania jej należnego miejsca w historii.

Przebieg posiedzenia