10. kadencja, 26. posiedzenie, 1. dzień (08-01-2025)

6. punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (druk nr 924).

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji Maciej Duszczyk:

    Pani Marszałkini! Wysoka Izbo! Mam dzisiaj przyjemność zaprezentować projekt ustawy o zmianie ustawy... (Gwar na sali)

    Wicemarszałek Dorota Niedziela:

    Panie ministrze, momencik.

    Panowie, bardzo proszę, pan minister odpowiada na wasze pytania.

    Bardzo proszę, panie ministrze.

    Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji Maciej Duszczyk:

    Projekt ustawy o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ma na celu stworzenie instrumentów prawnych, które będą służyły zapobieżeniu destabilizacji sytuacji wewnętrznej w Polsce i innych państwach Unii Europejskiej wynikającej z kreowania sztucznej presji migracyjnej przez państwa trzecie graniczące z Polską lub inne podmioty. Projekt stanowi reakcję na zjawisko instrumentalizacji migracji przez władze białoruskie w kooperacji z władzami rosyjskimi oraz międzynarodowymi grupami przestępczymi organizującymi przerzut migrantów do krajów Unii Europejskiej i czerpiącymi korzyści z handlu ludźmi. Z tym samym zjawiskiem, choć w różnej skali, zmagają się pozostałe państwa Unii Europejskiej sąsiadujące z Białorusią, czyli Litwa i Łotwa, oraz Estonia i Finlandia na granicy z Federacją Rosyjską.

    Należy podkreślić, że skuteczny przerzut migranta przez polską granicę jest z punktu widzenia władz białoruskich tylko jednym ze środków zmierzających do uzyskania zasadniczego celu, jakim jest możliwie jak najdalsza destabilizacja sytuacji wewnętrznej w państwach Unii Europejskiej. Z tego powodu władze białoruskie dążą do zaistnienia sytuacji krytycznych z udziałem migrantów na granicy zewnętrznej Unii Europejskiej. Przykładowo zidentyfikowano organizowane przez funkcjonariuszy białoruskich masowe przekroczenia polskiej granicy przez migrantów, również z użyciem przemocy wobec polskich strażników granicznych, żołnierzy czy policjantów. W ostatnim czasie obserwujemy zmianę modus operandi, czyli pewnego sposobu działania funkcjonariuszy białoruskich. W mediach społecznościowych pojawiły się bardzo dokładne instrukcje i materiały, za pomocą których służby białoruskie instruują migrantów, jak atakować polskich funkcjonariuszy i żołnierzy. Instrukcje dotyczą atakowania nożami niechronionych miejsc, np. szyi, ramion i nóg. Chodzi o te miejsca, które nie są chronione przez kamizelki.

    Mimo podjętych dotychczas wysiłków regulacje prawne wprowadzone w reakcji na zjawisko instrumentalizacji migracji okazują się niewystarczające wobec opisanego zjawiska.

    Szanowna Pani Marszałkini! Wysoka Izbo! Projektowana ustawa zakłada w szczególności wprowadzenie definicji legalnej pojęcia instrumentalizacji opartej na trzech zasadniczych elementach takich jak: element podmiotowy, czyli wskazanie podmiotu działającego, tj. w szczególności państwa graniczącego z Polską; element przedmiotowy, czyli podjęcie działań zmierzających do umożliwienia przekroczenia przez cudzoziemców wbrew przepisom prawa granicy zewnętrznej, w szczególności z użyciem przemocy wobec funkcjonariuszy chroniących tę granicę lub w połączeniu z niszczeniem infrastruktury granicznej; element możliwego skutku w postaci destabilizacji sytuacji wewnętrznej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. To jest działanie bezpośrednie, a pośrednio, oczywiście, dotyczy to destabilizacji tak naprawdę całej Unii Europejskiej.

    Drugi element ustawy: określenie dodatkowych przesłanek pozbawienia statusu uchodźcy cudzoziemców, którzy stanowią zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa, w którym przebywają, oraz cudzoziemców skazanych prawomocnym wyrokiem za szczególnie poważne przestępstwa i stanowiące zagrożenie dla społeczeństwa, w którym przebywają. Wskazanie materialnoprawnych podstaw czasowego ograniczenia prawa do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, ustanowienie fakultatywnego upoważnienia dla Rady Ministrów, która będzie mogła wprowadzić na określonym odcinku granicy państwowej czasowe ograniczenie prawa do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej w drodze rozporządzenia wydawanego na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Jednorazowo okres obowiązywania ograniczeń nie będzie mógł przekroczyć 60 dni. Rada Ministrów określi w rozporządzeniu okres obowiązywania czasowego ograniczenia prawa do złożenia wniosku oraz odcinek granicy, na którym ograniczenie będzie stosowane. Określenie zasad przedłużenia czasowego ograniczenia prawa do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, po wyrażeniu zgody przez Sejm na to przedłużenie, co w ocenie rządu zapewni należyty stopień kontroli parlamentarnej, oraz zniesienia tego ograniczenia po ustaniu przyczyn jego wprowadzenia. Przedłużenie lub zniesienie będzie następować analogicznie jak w przypadku wprowadzenia czasowego ograniczenia w drodze rozporządzenia Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

    Proponowane rozwiązania są wzorowane na regulacji fińskiej, wprowadzonej w związku z zagrożeniem instrumentalizacją ze strony Federacji Rosyjskiej w związku z tożsamym zagrożeniem bezpieczeństwa państwa i społeczeństwa, a co więcej, w warunkach związania obu państw tymi samymi normami prawa międzynarodowego publicznego i prawa Unii Europejskiej. Zgodnie z poglądem przyjętym przez fińskiego prawodawcę i polskiego projektodawcę ograniczenie prawa do złożenia wniosku o ochronę międzynarodową nie narusza zasady non-refoulement, czyli zakazu zawracania uchodźców, wyrażonej w art. 33 konwencji dotyczącej statusu uchodźców, sporządzonej w Genewie 28 lipca 1951 r. Wiąże się natomiast z koniecznością pewnej reinterpretacji tej zasady, do czego uprawnia zaistnienie na płaszczyźnie prawa międzynarodowego nowego zjawiska, jakim jest instrumentalizacja.

    Taki model podejścia, taką interpretację prawa międzynarodowego, również prawa międzynarodowego Unii Europejskiej, potwierdziła Komisja Europejska w komunikacie dotyczącym weaponizacji, przyjętym przez Komisję Europejską, przedstawionym również na posiedzeniu Rady ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych 11 grudnia 2024 r. - sam komunikat, natomiast prezentacja odbyła się na posiedzeniu rady 12 grudnia.

    Wejście w życie projektowanej ustawy planowane jest na dzień następujący po dniu ogłoszenia z uwagi na konieczność pilnego wprowadzenia rozwiązań prawnych mających na celu wyeliminowanie zagrożeń związanych z instrumentalizacją. Projektowane zmiany nie będą powodowały skutków finansowych, w tym nie będą miały wpływu na budżety jednostek samorządu terytorialnego. W imieniu rządu uprzejmie proszę o przyjęcie projektu ustawy. Bardzo dziękuję.

Przebieg posiedzenia