10. kadencja, 26. posiedzenie, 2. dzień (09-01-2025)

10. punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z przystąpieniem Rzeczypospolitej Polskiej do wzmocnionej współpracy w zakresie Prokuratury Europejskiej (druk nr 906).

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości Arkadiusz Myrcha:

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Mam szczerze ogromny zaszczyt przedstawić projekt ustawy, który reguluje przystąpienie Polski do Prokuratury Europejskiej.

    Dzisiejsze pierwsze czytanie odbywa się też w bardzo szczególnym momencie. Po pierwsze, Polska kilka dni temu przejęła przewodnictwo w Radzie, przez najbliższe 6 miesięcy będziemy w ramach prezydencji kierowali pracami Rady, co jest niezwykłą odpowiedzialnością, ale także dumą. Ale co więcej, dzisiejsza debata odbywa się w momencie, kiedy Polska stała się już formalnym członkiem Prokuratury Europejskiej. I to jest ogromne osiągnięcie naszego pierwszego roku działania koalicji 15 października. Przypomnę zresztą, że jedną z pierwszych decyzji, jaką podjął pan minister Adam Bodnar, było właśnie złożenie wniosku akcesyjnego o przystąpienie Polski do Prokuratury Europejskiej i już kilka tygodni później decyzją Komisji Polska formalnie przystąpiła do tego nowego organu funkcjonującego w ramach Unii Europejskiej.

    Pozwólcie państwo, że tę debatę pozwolę sobie wykorzystać nie tylko na omówienie samego projektu ustawy, on też oczywiście będzie przedmiotem rozpatrzenia na posiedzeniu komisji. Chciałem, żebyśmy też powiedzieli w ogóle parę zdań o tym, czym jest Prokuratura Europejska. Jest to organ zupełnie nowy, w Polsce jeszcze szerzej nieznany, który funkcjonuje już od 1 czerwca 2021 r. i który już w swojej działalności podjął bardzo realne działania operacyjne, śledcze i ma na swoim koncie realne osiągnięcia w walce z przestępczością finansową, z przestępczością gospodarczą.

    Mówimy dziś o tym projekcie także w momencie, kiedy po raz pierwszy w historii Polski mamy już wyłonioną panią prokurator Prokuratury Europejskiej. Pani dr Grażyna Stronikowska, która przez lata była członkiem Komisji Nadzoru Europejskiego Urzędu ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych, wieloletnia pracownica, prokurator Prokuratury Krajowej, będzie miała ten zaszczyt, żeby po raz pierwszy w historii Polski wypełniać urząd prokuratora europejskiego. Nadmienię też z nieskrywaną satysfakcją i nutką lokalnego patriotyzmu, że jest ona absolwentką toruńskiego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

    To wszystko dzisiaj skupia się wokół debaty nad projektem, który być może wydaje się projektem mocno technicznym, mocno organizacyjnym, ale niesie za sobą dawkę bardzo konkretnych i realnych działań. Prokuratura Europejska jest przede wszystkim niezależnym prokuratorskim organem działającym w Unii Europejskiej. Jej najważniejszym zadaniem jest ściganie przestępstw naruszających interesy Unii Europejskiej. Jakie to przestępstwa? Jakie działania obejmują funkcjonowanie Prokuratury Europejskiej? Przede wszystkim oszustwa związane z podatkami, z podatkiem VAT, przestępstwami o charakterze transgranicznym, wyłudzeniami. W tym wypadku oczywiście, żeby nie mieć wątpliwości, że każda, nawet drobniejsza sprawa jest we właściwości Prokuratury Europejskiej, w tym zakresie jest ograniczenie, że wartość szkody musi przekraczać kwotę 10 mln euro. Natomiast poza kwestiami podatkowymi Prokuratura Europejska ściga także przestępstwa związane z korupcją, nadużywaniem i wykorzystywaniem w niewłaściwy sposób środków unijnych, z defraudacją i także przestępstwa związane z praniem brudnych pieniędzy.

    Prokuratura Europejska współpracuje zarówno z organami krajowymi, jak i z organami międzynarodowymi. Oczywiście każda legislacja krajowa określa wzajemne relacje pomiędzy działalnością Prokuratury Europejskiej a danymi organami na terenie kraju, prokuraturą, policją i innymi służbami, ale także Prokuratura Europejska współpracuje z dwiema niezwykle ważnymi instytucjami. Mam tu na myśli oczywiście Europol i instytucję unijną, o której dzisiaj wspomniałem, czyli tzw. OLAF. I żebyśmy mogli spokojnie, mam nadzieję, bez większych emocji dyskutować nad tym naprawdę niezwykle ważnym projektem ustawy, chciałbym wskazać, może tylko tytułem uzupełnienia tego wstępu, że Prokuratura Europejska od momentu, kiedy zacznie już formalnie także działać na terenie Polski, a to jest kwestia już najbliższych kilku, kilkunastu tygodni, przejmie prowadzenie kilku toczących się już na terenie Polski postępowań. To będą m.in. postępowania dotyczące tak słynnej już afery NCBR, działań Agencji Rozwoju Przemysłu. Wszędzie tam, gdzie już dzisiaj wypełnione są kryteria postępowań, które są we właściwości Prokuratury Europejskiej.

    Nie chciałbym dzisiaj wchodzić w dyskusję, dlaczego Polska po tak długim okresie przystępuje do Prokuratury Europejskiej i jakie były motywy naszych poprzedników, żeby wstrzymywać tę akcesję. Chciałbym, żebyśmy dzisiaj - i mam nadzieję, że tak będzie - naprawdę ponad politycznymi podziałami skupili się na tym, co Polska, Polacy mogą zyskać na tym, że Polska w końcu do tej Prokuratury Europejskiej przystąpi. Prokuratura Europejska działa na dwóch poziomach organizacyjnych i jeden poziom to jest organ centralny Prokuratury Europejskiej działający w Luksemburgu, który stanowią przedstawiciele poszczególnych państw członkowskich, tj. jeden prokurator na państwo. Ale działa ona też w sposób absolutnie zdecentralizowany, czyli za pośrednictwem tzw. prokuratorów delegowanych, którzy działają już na terenie danego państwa w ramach Prokuratury Europejskiej. W przypadku Polski tych delegowanych prokuratorów, czyli polskich prokuratorów, którzy tutaj będą prowadzili postępowania i tutaj będą wykonywali czynności, jest 12, ale docelowo tych prokuratorów delegowanych będzie 24. Oni będą działali przy konkretnie przypisanych jednostkach organizacyjnych prokuratury, proporcjonalnie rozmieszczonych na terenie Polski, tak żeby w sposób sprawny organizacyjnie zapewnić im możliwość funkcjonowania na terenie całego kraju.

    Ciężar finansowy, organizacyjny spoczywa na prokuraturze, stąd też ta oś głównych zmian w przepisach dotyczy ustawy Prawo o prokuraturze. Odnosi się ona zarówno do kwestii organizacyjnych, finansowych, majątkowych, jak i do samego statusu prokuratora europejskiego, który zostaje włączony w korpus prokuratorów regulowanych ustawą Prawo o prokuraturze. Regulowane są także kwestie ich świadczeń, ich statusu i powrotu do pierwotnie wykonywanych zadań, przed objęciem funkcji w ramach Prokuratury Europejskiej.

    Druga oś zmian to są zmiany w Kodeksie postępowania karnego, które regulują kwestie proceduralne. Projekt zakłada wprowadzenie nowej części, nowego rozdziału, który w sposób szczegółowy opisze te kwestie - jak wspomniałem - proceduralne. Chcę, żeby bardzo mocno wybrzmiało w tej Izbie, że delegowani prokuratorzy europejscy to są polscy prokuratorzy, którzy będą działali na podstawie polskich przepisów, ale będą prowadzili właśnie tzw. europejskie postępowania, które oczywiście też znajdują swoją definicję w proponowanych zmianach. Prokuratorzy w związku z tym będą upoważnieni i uprawnieni do podejmowania wszystkich czynności, takich jak każdy inny oczywiście prokurator, i będą zobowiązani do prowadzenia, wnoszenia, jeśli oczywiście materiał dowodowy na to pozwoli, aktów oskarżenia i popierania ich przez cały okres postępowania sądowego. Projekt rozstrzyga także kwestie, które oczywiście naturalnie będą się rodziły, mianowicie kwestie jakichś sporów kompetencyjnych, które w różnych państwach narodowych są w różny sposób rozstrzygane: czy to przez sąd, czy - tak jak tutaj proponujemy - przez prokuratora generalnego, który te spory o właściwość będzie rozstrzygał.

    To, co ważne, gdy wspomina się o prokuratorze generalnym, to to, że właśnie przed polskim parlamentem raz do roku prokurator generalny będzie przedstawiał sprawozdanie z działalności prokuratorów europejskich. Będzie to sprawozdanie jawne, w którym będzie prezentował efekty ich pracy, szczegóły postępowań, o ile oczywiście przepisy prawa będą na to pozwalały. Chodzi o to, żeby mieć realną wiedzę, w jaki sposób te postępowania europejskie są w Polsce prowadzone.

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Jak wspomniałem, mam nadzieję, że pomimo istniejących dzisiaj różnic co do szczegółowych przepisów tego projektu ustawy, nad którymi będziemy dyskutowali na posiedzeniu Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, idea przystąpienia Polski do Prokuratury Europejskiej nie będzie nas tutaj, w tej Izbie parlamentu dzieliła, że wszyscy dostrzegamy korzyści płynące z tego, że Polska stanie się realnym członkiem Prokuratury Europejskiej i że wzmocniona zostanie możliwość realnego ścigania przestępstw na tle podatkowym, prania brudnych pieniędzy, wyłudzeń funduszy unijnych, żebyśmy mogli z dumą powiedzieć, że jako klasa polityczna, jako polski Sejm wykorzystujemy wszystkie możliwe narzędzia prawne wynikające z polskich przepisów i z traktatów, żeby z tym niezwykle ohydnym zjawiskiem przestępczości po prostu walczyć w sposób skuteczny.

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Mam nadzieję, że ten projekt po pracach w komisji wróci do Wysokiej Izby i będziemy mieli przyjemność i zaszczyt ten projekt w trzecim czytaniu oczywiście uchwalić. Dziękuję bardzo. (Oklaski)

    (Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Monika Wielichowska)

Przebieg posiedzenia