10. kadencja, 26. posiedzenie, 2. dzień (09-01-2025)

Oświadczenia.

Poseł Barbara Bartuś:

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! 83 lata temu w okolicach Balearów w katastrofie statku zginął Jerzy Różycki. Był on jednym z trzech młodych matematyków, którzy w grudniu 1932 r. rozpracowali działania niemieckiego cudu techniki, maszyny szyfrującej Enigma, a następnie opracowali metody pozwalające na regularne odczytywanie niemieckich szyfrogramów. Dokonanie to uznane jest za jedno z najważniejszych wydarzeń II wojny światowej.

    Od 1933 r. polski wywiad regularnie przekazywał Francuzom i Anglikom niemieckie depesze wojskowe uzyskiwane dzięki pracy polskiego Biura Szyfrów. Nie ujawniono jednak sposobu uzyskiwania informacji. Dopiero w 1939 r. na skutek pogarszających się stosunków polsko-niemieckich kierownictwo Biura Szyfrów zdecydowało się ujawnić sojusznikom tajemnicę pracy polskich służb wywiadowczych. Oprócz egzemplarza polskiej Enigmy otrzymali oni matematyczne założenia dotyczące metod obsługi maszyny. Jerzy Różycki latem 1939 r. dostał powołanie do wojska, a we wrześniu został ewakuowany z Polski przez Rumunię. Polscy kryptolodzy kontynuowali pracę we Francji, a po jej kapitulacji w Wielkiej Brytanii. W 1941 r. Różycki został skierowany do nowego ośrodka kryptologicznego w Algierze.

    Równie tajemnicza, jak była zagadka (Dzwonek) niemieckiej maszyny szyfrującej, jest sama śmierć tego wybitnego polskiego matematyka i kryptologa. 9 stycznia 1942 r. Jerzy Różycki wracał z Algierii do tajnego ośrodka polskich kryptologów zlokalizowanego w południowej, nieokupowanej części państwa Vichy. Statek, którym płynął, zatonął w pobliżu Balearów w niewyjaśnionych okolicznościach. Razem z nim w katastrofie zginęły 222 osoby. Wśród ofiar byli polscy i francuscy kryptolodzy. Dziękuję bardzo. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia