10. kadencja, 26. posiedzenie, 3. dzień (10-01-2025)
Oświadczenia.
Poseł Barbara Bartuś (tekst niewygłoszony):
Oświadczenie poselskie w 105. rocznicę wejścia w życie traktatu wersalskiego
Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Dokładnie 105 lat temu, 10 stycznia 1920 r., wszedł w życie traktat wersalski. Dokument ten formalnie zakończył I wojnę światową, wprowadzając nowy porządek polityczno-prawny w Europie. Traktat, podpisany 28 czerwca 1919 r. w Sali Lustrzanej pałacu wersalskiego, przyniósł kres globalnemu konfliktowi, który przez 4 lata wyniszczał Europę. Zarówno dla Polski, jak i całego Starego Kontynentu był to czas przełomowych zmian.
Dzięki determinacji i dalekowzroczności polskiej delegacji, w skład której wchodzili Roman Dmowski i Ignacy Jan Paderewski, społeczność międzynarodowa uznała prawo Polski do bycia niepodległym krajem. Traktat wersalski ustanowił granice, które objęły ziemie zaboru pruskiego - Pomorze Gdańskie, Wielkopolskę i część Kujaw - będące przez ponad wiek przedmiotem wynaradawiania i eksploatacji.
Jakkolwiek decyzja o utworzeniu Wolnego Miasta Gdańska pod protektoratem Ligi Narodów nie spełniła w pełni naszych oczekiwań, to zagwarantowano Polsce prawo do korzystania z tego kluczowego portu, zapewniając tym samym młodemu państwu dostęp do Bałtyku. Z kolei zaplanowane plebiscyty na Warmii, Mazurach i Górnym Śląsku miały dać Polakom zamieszkującym te tereny szansę na powrót do ojczyzny.
Traktat wersalski postawił Niemcy w stan odpowiedzialności za wybuch I wojny światowej, nakładając na nie szereg surowych sankcji. Komisja w składzie pięciu sędziów pochodzących z państw ententy przyjęła klauzulę winy wojennej, przypisując Niemcom pod rządami cesarza Wilhelma II i ich sojusznikom pełną odpowiedzialność za konflikt.
Akt prawny podpisany w Wersalu, choć dawał nadzieję na stabilność, nie rozwiązał wszystkich problemów ówczesnej Europy i nie dał pewności pokoju, miał jednak znaczący wpływ na dalszy rozwój państwa polskiego w burzliwych latach 20. i 30. XX w.
Przebieg posiedzenia