10. kadencja, 26. posiedzenie, 3. dzień (10-01-2025)
15. punkt porządku dziennego:
Sprawozdanie Rady Ministrów z realizacji ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci w 2023 r. wraz ze stanowiskiem Komisji Polityki Społecznej i Rodziny (druki nr 704 i 790).
Poseł Sprawozdawca Urszula Rusecka:
Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Pani Minister! Przedstawiam sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej i Rodziny odnośnie do sprawozdania Rady Ministrów z realizacji ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci w 2023 r., druk nr 704. Marszałek Sejmu, po za zasięgnięciu opinii Prezydium Sejmu, skierował w dniu 8 października 2024 r. powyższe sprawozdanie do Komisji Polityki Społecznej i Rodziny w celu rozpatrzenia. Komisja Polityki Społecznej i Rodziny 20 listopada 2024 r. rozpatrzyła sprawozdanie z druku nr 704 i przeprowadziła dyskusję. Obowiązek przedstawienia przez Radę Ministrów powyższego sprawozdania Wysokiej Izbie wynika z art. 3 ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci.
Wysoka Izbo! Szanowni Państwo! Ważny i wart przypomnienia jest fakt, chociaż tak bardzo oczywisty, że program ˝Rodzina 500+˝ został uruchomiony przez rząd Prawa i Sprawiedliwości od kwietnia 2016 r. To pierwszy po 1989 r., czyli po transformacji ustrojowej, powszechny program wsparcia finansowego polskich rodzin. Dzisiaj, po prawie 9 latach funkcjonowania programu, możemy powiedzieć, że jest to dobra inwestycja w rodzinę wychowującą dzieci. Nie trzeba być ekspertem od polityki społecznej, aby wiedzieć, że o ile koszty wychowania dzieci w dużej mierze ponoszą rodzice, to korzyści z wychowania tych dzieci są już odczuwalne przez całe społeczeństwo. Program ˝Rodzina 500+˝ to program, dzięki któremu zmniejszają się nierówności w społeczeństwie.
Jak wskazała na posiedzeniu Komisji Polityki Społecznej i Rodziny pani minister, w 2023 r. wydatki z budżetu państwa na realizację programu ˝Rodzina 500+˝ wyniosły 41 170 036 tys. zł. Proszę zobaczyć, jaka to jest przepaść w porównaniu z wydatkami z 2015 r., gdzie wydatki z budżetu państwa na rzecz rodziny wynosiły 1,78% krajowego produktu brutto, a Polska była w ogonie europejskich krajów pod względem wydatków na ten cel. Po wprowadzeniu, a później po rozszerzeniu w 2019 r. na każde dziecko programu ˝Rodzina 500+˝ uplasowaliśmy się w czołówce europejskich krajów pod względem wydatków na politykę prorodzinną. Dla przypomnienia, jeszcze w 2015 r., kiedy oddawaliśmy władzę, wydatki na politykę rodzinną wynosiły 37 mld zł, kiedy oddawaliśmy - prawie 120 mld zł. To jest przepaść.
Wysoka Izbo! Program ˝Rodzina 500+˝ to program, który stał się filarem finansowego wsparcia rodzin. Świadczenie wychowawcze funkcjonuje niezależnie od pozostałych świadczeń przysługujących rodzinom z dziećmi. Jego wartość nie jest wliczana do kryteriów dochodowych ograniczających uprawnienia do innych świadczeń rodzinnych, świadczeń z pomocy społecznej czy chociażby dodatków mieszkaniowych.
W 2023 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych złożono 5,3 mln wniosków o przyznanie świadczenia wychowawczego, które dotyczyły 8,1 mln dzieci. Analiza efektów wprowadzenia programu ˝Rodzina 500+˝ zawarta w rządowym przedłożeniu wyraźnie wskazuje, że na przestrzeni lat miało ono ogromny wpływ na ograniczenie ubóstwa wśród dzieci. Stopień zagrożenia ubóstwem lub wykluczeniem społecznym wśród dzieci w Polsce spadał najszybciej wśród wszystkich krajów Unii Europejskiej.
(Głos z sali: To jest sprawozdanie komisji? To jest wystąpienie partyjne.)
Panie pośle, to jest sprawozdanie, ponieważ ta dyskusja była na posiedzeniu Komisji Polityki Społecznej i Rodziny. Tutaj przytaczam słowa, które wypowiedziała pani minister na tym posiedzeniu, jak również jest to odzwierciedlenie tej dyskusji. Mam na to 15 minut zgodnie z regulaminem. Proszę się nauczyć.
Wysoka Izbo! Bieda najczęściej mieszkała na wsi właśnie za czasów, kiedy rządziliście, w małych miastach, w rodzinach wielodzietnych. I to udało się zmienić. Chociaż, jak czytamy w sprawozdaniu, z uwagi na wysoką inflację w 2022 r. nastąpił wzrost ubóstwa, stopniowo następowało jego obniżenie w 2023 r. Jeśli chodzi o gwałtowny wzrost inflacji - o czym zapomina Platforma Obywatelska, bo wtedy kiedy wyście rządzili (Gwar na sali, dzwonek), nie było takiej sytuacji - była zła sytuacja geopolityczna spowodowana wojną za naszą wschodnią granicą, wojną na Ukrainie, skutkami pomocy dla osób, które uciekały z terenów wojennych, i skutkami spowodowanymi pandemią COVID-19. W związku z powyższym wzrastały ceny energii elektrycznej oraz paliw.
Podniesienie kwoty świadczenia z 500 zł do 800 zł na każde dziecko od 1 stycznia 2024 r. wprowadzone zostało ustawą z 7 lipca 2023 r. przez rząd Prawa i Sprawiedliwości. Wiem, że pani minister chciała o tym mówić i pewnie będzie mówiła o tym w przyszłym roku. Ale warto przypomnieć i podkreślić, że to rząd Prawa i Sprawiedliwości podniósł świadczenie z 500 zł do 800 zł i właśnie dlatego podniósł, żeby przeciwdziałać skutkom inflacji. Efekty tej zmiany będą prawdopodobnie, tak jak już powiedziałam, widoczne w sprawozdaniu za 2024 r. Dlaczego nie wprowadziliśmy tego wcześniej, dlaczego ta debata? Byłam wtedy sprawozdawcą tej ustawy - przy pustej sali, przy prawie nieobecności Platformy Obywatelskiej. Zostało to podniesione dopiero od stycznia 2024 r., dlatego że mieliśmy wcześniej, tak jak już powiedziałam, trudną sytuację geopolityczną.
Wysoka Izbo! Cieszy, że dzisiaj program ˝Rodzina 800+˝ jest dobrze odbierany i oceniany i ma wielu zwolenników, i bardzo cieszą słowa pani minister z Platformy Obywatelskiej, która powiedziała, że ten program nie zostanie zabrany, zmniejszony, odebrany, dlatego że to jest bardzo ważny program. Ale dokładnie pamiętam debatę, kiedy był wprowadzany. Lewica wtedy nie głosowała, Platforma wstrzymała się od głosu, była wtedy jeszcze Nowoczesna, która też nie głosowała.
(Poseł Joanna Frydrych: Tego nie było, pani poseł, na posiedzeniu komisji.)
W związku z tym Platforma nie poparła tego programu. Podobnie było podczas debaty w 2023 r., kiedy to rząd Prawa i Sprawiedliwości wprowadzał zmiany, które miały na celu podniesienie kwoty z 500+ do 800+. Mówiono, że skutkiem tego programu będzie dezaktywizacja zawodowa kobiet. Przypomnę, że kiedy ten program był wprowadzany, mówiło się, że kobiety będą masowo rezygnować z pracy. Tak się nie stało. Jak możemy przeczytać w sprawozdaniu za 2023 r., program nie tylko nie spowodował bierności zawodowej kobiet, ale przeciwnie, przyczynił się do rekordowego wzrostu zatrudnienia kobiet, wzrostu ich aktywności zawodowej. Program pomógł kobietom wejść na rynek pracy - tym, które wcześniej nie miały takich możliwości. Mamy obecnie w Polsce jedną z najniższych w Europie luk płacowych między kobietami a mężczyznami.
(Poseł Joanna Frydrych: Tego też nie było na posiedzeniu komisji.)
Wysoka Izbo! Wpływ programu ˝Rodzina 800+˝ na dzietność wymaga bardziej pogłębionej analizy. Dzietności nie należy mylić z liczbą urodzeń.
(Poseł Joanna Frydrych: To wystąpienie klubowe.)
Liczba urodzeń w Polsce maleje, dlatego że dramatycznie maleje liczba kobiet, których wiek pozwala na urodzenie dziecka. W sprawozdaniu czytamy: Pomimo spadku liczby urodzeń ogółem oraz zmniejszenia się populacji kobiet w wieku rozrodczym w latach 2015-2023 zaobserwowano wzrost liczby urodzeń trzecich i kolejnych dzieci. W 2023 r. jako trzecie lub kolejne dziecko urodziło się 60,2 tys. dzieci, co oznacza wzrost o 10% w stosunku do 2015 r. W przypadku czwartych bądź kolejnych urodzeń w 2023 r. było to 19,4 tys. dzieci, czyli o 24% więcej niż w 2015 r. Spośród wszystkich urodzeń w 2023 r. urodzenie trzeciego i kolejnego dziecka to aż 22% wszystkich urodzeń w tym roku, a urodzenie czwartego i kolejnego dziecka to 7,1% wszystkich urodzeń. Dla porównania: w 2015 r. odsetek urodzeń dzieci w rodzinach wielodzietnych był znacznie niższy. Trzeba również podkreślić, że niska dzietność nie jest zjawiskiem charakterystycznym wyłącznie dla Polski. W Europie, nawet w krajach o dzietności relatywnie wysokiej w porównaniu z innymi krajami Starego Kontynentu, współczynnik dzietności kształtuje się poniżej poziomu zastępowalności pokoleń.
Wysoka Izbo! To rząd Prawa i Sprawiedliwości jako pierwszy po transformacji ustrojowej opracował strategię demograficzną. Naukowcy od wielu lat, w zasadzie od lat 90., apelowali do kolejnych rządów, aby rzetelnie przyjrzeć się sytuacji demograficznej i wprowadzić strategię demograficzną. Tę strategię wprowadził rząd Prawa i Sprawiedliwości, a program ˝Rodzina 500+˝ to poważny krok do tego, aby sytuacja demograficzna się zmieniała. Oczywiście potrzebne są inne działania i te działania rząd Prawa i Sprawiedliwości wprowadzał. Dzisiaj skupiamy się na sprawozdaniu z programu ˝Rodzina 800+˝, nie będę zatem mówiła o żłobkach, natomiast w 2015 r., przypomnę, mieliśmy 3 tys. takich placówek, a już w roku 2022 - ponad 8 tys.
Pani Minister! Kiedy oddawaliście rządy w 2015 r., środki przeznaczane na program ˝Maluch+˝ to było ok. 150 mln zł, my podnieśliśmy to do 450 mln zł, a w roku 2023 to były już bardzo duże kwoty, bo 5,5 mld zł. Stąd efekt, że samorządy wreszcie mają środki na ˝Maluch+˝, zamykają białe plany i tworzą programy dla dzieci i opiekę dla dzieci do lat 3.
Szanowni Państwo! Jeszcze raz podkreślę. Program ˝Rodzina 500+˝, ˝Rodzina 800+˝, wprowadzony przez rząd Prawa i Sprawiedliwości, to bardzo dobry, przełomowy, historyczny program, którego w Polsce nie było. To rząd Prawa i Sprawiedliwości wprowadził ten program przy sprzeciwie ówczesnej opozycji. Skutki tego programu odczuwalne są...
(Poseł Zbigniew Sosnowski: Nieprawda.)
Poza PSL-em, przepraszam, poza PSL-em, natomiast Platforma się wstrzymała. Bardzo cieszy stanowisko - myślę, że jest to stanowisko koalicji rządzącej - że ten program zostanie w takim kształcie, w jakim został wprowadzony, że nie będzie uzależniony od dochodów, uzależniony od tego, czy rodzic pracuje, czy nie pracuje. To są środki, które przede wszystkim napędzają również polską gospodarkę i o tym należy pamiętać. W związku z powyższym rekomendacja Komisji Polityki Społecznej i Rodziny jest taka, aby Wysoka Izba raczyła to sprawozdanie przyjąć. Dziękuję bardzo. (Oklaski)
Przebieg posiedzenia