10. kadencja, 27. posiedzenie, 1. dzień (22-01-2025)

7. punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Kultury i Środków Przekazu o poselskim projekcie uchwały w sprawie upamiętnienia bohaterów Rewolucji 1905 roku w 120. rocznicę jej wybuchu (druki nr 911 i 944).

Poseł Krystian Łuczak:

    Pani Marszałkini! Wysoka Izbo! Szanowni Państwo! Mam przyjemność przedstawić stanowisko klubu Koalicji Obywatelskiej na temat poselskiego projektu uchwały w sprawie upamiętnienia bohaterów rewolucji 1905 r. w 120. rocznicę jej wybuchu.

    Poselski projekt uchwały zakłada uczczenie pamięci bohaterów rewolucji 1905 r. Nasilenie polskich działań narodowych, dążeń, manifestowanie polskiej tożsamości, a także wzmożone i jawne zgłaszanie postulatów społecznych i ekonomicznych przez robotników czy chłopów było aktem sprzeciwu wobec postępującej rusyfikacji, wszechobecnego terroru oraz tragicznych warunków życia i pracy. Postępujące nierówności społeczne oraz wyzysk proletariatu przez właścicieli ziemskich i fabrykatów napotkały opór i doprowadziły do masowych strajków i demonstracji. Brak podstawowych praw obywatelskich i politycznych, represje wobec wszelkich przejawów działalności patriotycznej i niepodległościowej zmotywowały wiele grup społecznych do otwartego buntu wobec zaborcy. W wielu polskich miastach organizowano strajki powszechne, a rewolucjoniści widzieli walkę o prawa robotnicze jako etap na drodze do odzyskania niepodległości. Włączający się do walk chłopi domagali się reformy rolnej i zniesienia przywilejów ziemiaństwa.

    Pod koniec stycznia 1905 r. strajkowała większość zakładów przemysłowych w Warszawie. W lutym do strajku włączyli się robotnicy z licznych frabryk, m.in. z mojego rodzinnego miasta Włocławka i okolic. Najpierw strajk rozpoczęli pracownicy suszarni cykorii w Brześciu Kujawskim, a potem robotnicy włocławskiej cegielni. Następnie w protest włączyła się zatrudniająca blisko 500 osób fabryka celulozy oraz włocławska fabryka fajansu. Strajkowali też pracownicy cukrowni w Brześciu Kujawskim. Ogółem w mieście strajkowało ponad 2 tys. robotników z 16 fabryk i zakładów produkcyjnych. Do robotników jeszcze w lutym 1905 r. przyłączyli się uczniowie Szkoły Handlowej, a następnie wielu innych włocławskich szkół. Protestowano przeciw rządowym planom nauczania i wychowania, które stanowiły kluczowy element rusyfikacji. W czerwcu 1905 r. we Włocławku wybuchły kolejne demonstracje i strajki na znak solidarności z robotnikami i uczestnikami powstania łódzkiego.

    Ciekawym przykładem walki o narodowe cele na wsi powiatu włocławskiego była manifestacja, która przeszła 23 października 1905 r. przez m.in. wsie Skibice czy Śmiłowice. Zebrany tłum liczący ok. 400 osób przeszedł przez włocławskie wsie, niszcząc po drodze wszystkie napisy w języku rosyjskim, a także wznosił okrzyki: ˝Niech żyje Polska˝ i ˝Polska jest teraz wolna˝, za co zresztą zostali aresztowani i zesłani do guberni czernihowskiej.

    Upamiętniając bohaterów rewolucji zapoczątkowanej w 1905 r., oddajemy hołd tysiącom Polek i Polaków, którzy padli ofiarą rosyjskich represji, zostali zesłani na Syberię, straceni na stokach warszawskiej Cytadeli czy na podwórzu więzienia przy ul. Gdańskiej w Łodzi. (Dzwonek) Pamiętamy także o brutalnych mordach dokonywanych na Żydach.

    Według pisemnej relacji przetrzymywanego w carskim więzieniu Stanisława Martynowskiego ostatnie przed egzekucją zdanie wypowiadane przez wielu skazanych na powieszenie Polaków brzmiało: ˝Niech żyje wolna Polska˝.

    Klub Parlamentarny Koalicji Obywatelskiej, chcąc oddać hołd i upamiętnić bohaterów rewolucji 1905 r., rekomenduje państwu przyjęcie uchwały. Dziękuję bardzo. (Oklaski)

Przebieg posiedzenia