10. kadencja, 27. posiedzenie, 2. dzień (23-01-2025)
9. punkt porządku dziennego:
Informacja bieżąca.
Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji Maciej Duszczyk:
Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Podzieliliśmy się z kolegą z ministerstwa rodziny odpowiedzią na pytania. Pozwólcie mi państwo powiedzieć najpierw kilka słów o tym, jak sytuacja wyglądała i jak wygląda obecnie, jakie działania zostały podjęte po 13 grudnia, w momencie kiedy ustabilizował się rząd, jak i o tym, co planujemy obecnie, co będzie się działo w najbliższych tygodniach i miesiącach, jeśli chodzi o ustawę pomocową.
Musimy zdawać sobie sprawę z tego, że mamy do czynienia z obywatelami Ukrainy, których mniej więcej połowa to są uchodźcy wojenni, osoby, które przyjechały po 24 lutego 2022 r. Szacujemy, że obecnie jest ich ok. 950 tys., z czego 70% osób dorosłych jest aktywnych ekonomicznie. To jest najwyższy wskaźnik we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej. Badania, które pokazują wkład ich pracy do PKB, wskazują, że ten wkład waha się między 0,8 do nawet 1,4% PKB. Bez tego wzrostu nie byłoby obecności Ukraińców na polskim rynku pracy. To jest bardzo istotne zjawisko dotyczące migrantów, którzy zajmują miejsca pracy. Jest to zjawisko odblokowywania miejsc pracy, polegające na tym, że Polacy, którzy funkcjonują na rynku pracy, nie mogliby podjąć zatrudnienia, gdyby np. ich dzieci lub osoby starsze nie były pod opieką migrantów. To jest wartość dodana, którą przynosi rynek pracy. Oczywiście jest również bardzo umiarkowany, ale jednak pozytywny wpływ na na demografię. Istotne jest, że jeśli patrzymy na te zjawiska, to mogę powiedzieć, że wygrywamy konkurencję, jeśli chodzi o osoby, których rynek pracy bardzo potrzebuje, ponieważ nie widzimy specjalnych ruchów do innych państw - i generalnie jest to zjawiskiem pozytywnym.
Również musimy zdawać sobie sprawę z tego, że mamy do czynienia z sytuacją, w której społeczeństwo polskie pokazało gigantyczną otwartość, gigantyczny odzew wtedy, kiedy ta sytuacja była najbardziej ekstremalna. Mam nadzieję, że gdy wojna się skończy, to szwedzka akademia nauk przyzna Nagrodę Nobla polskiemu społeczeństwu (Oklaski) i że tę nagrodę będzie mogła odebrać Ada Porowska, która obecnie jest ministrem do spraw społeczeństwa obywatelskiego. To osoba, która przez wiele miesięcy zarządzała Dworcem Zachodnim i Dworcem Centralnym, dzięki czemu udało się wiele rzeczy udrożnić. Nie mówię o jednym rządzie czy o drugim rządzie, czy o samorządach. To społeczeństwo obywatelskie, społeczeństwo polskie dokonało tego niesamowitego ruchu. Mam nadzieję, że obok Ady Porowskiej będzie Iga Świątek, która przez miesiące miała przypiętą wstążkę w ukraińskich barwach, pokazując solidarność z walczącym narodem ukraińskim. Mam też nadzieję, że za nimi stanie Donald Trump i doprowadzi do sprawiedliwego pokoju w Ukrainie przy wsparciu Unii Europejskiej. Mam nadzieję, że z taką sytuacją będziemy mieli kiedyś do czynienia.
Ten pozytywny obraz migracji, pokazujący kwestie dotyczące ekonomii, kwestie rynku pracy, nie może powodować tego, że nie będziemy widzieć pewnych problemów, wyzwań, które są z tym związane. Sprawne państwo musi usuwać ze swojego systemu potencjalne nadużycia. I my to już zrobiliśmy w kwietniu, maju i czerwcu poprzedniego roku, kiedy uszczelnialiśmy tę ustawę: m.in. wyłączono dzieci urodzone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli ich ojcem jest obywatel polski albo obywatel innego niż RP państwa członkowskiego UE; wprowadzono obowiązek złożenia wniosku o PESEL UKR niezwłocznie po przybyciu; zobowiązano obywateli Ukrainy do aktualizacji danych w rejestrze PESEL UKR; wprowadzono nowe mechanizmy zwalniania z opłat za pobyt powyżej 120 dni w miejscach zbiorowego zakwaterowania; zlikwidowano system obejmujący możliwości wspierania gospodarstw domowych, które przyjmowały uchodźców przybyłych z ogarniętej wojną Ukrainy; znieśliśmy też jednorazowe świadczenie 300+. Bardzo uszczelniono przepisy dotyczące powiadomienia, jakie muszą złożyć pracodawcy zatrudniający obywatela Ukrainy, żeby ten czas był jak najkrótszy. Powiązano wypłaty świadczenia wychowawczego i świadczenia ˝Dobry start˝ z realizacją obowiązku nauki w szkole - chodzi o to, że przez bardzo długi czas było nieobowiązkowe chodzenie do polskiej szkoły. I to się zmieniło, a więc z tego tytułu mamy bardzo znaczące oszczędności.
Pan poseł mówił o kwestii budżetu - oczywiście budżet jest bardzo istotny. Mogę powiedzieć, że w moim resorcie dzięki tym działaniom wydatki w 2024 r. stanowiły 60% wydatków zaplanowanych i było to jedynie 50% wydatków, które były w roku 2023. Pokazuje to, jak mocno uszczelniliśmy system i jak wiele tutaj się wydarzyło.
Jednak to nie wszystko. Część państwa posłów pewnie pamięta - nie ma pana ministra Szefernakera na sali - że w ministerstwie pracy dyskutowaliśmy o kwestiach dotyczących tego, w jaki sposób możemy jeszcze pewne rzeczy uszczelnić. Mieliśmy wtedy bardzo mało czasu na to, żeby na temat tego projektu dyskutować. Dyskutowaliśmy wtedy o tym, co możemy jeszcze zrobić. Zobowiązałem się, że pod koniec roku przejrzymy cały system, będziemy monitorować tę sytuację i to zrobiliśmy. Jako Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji widzimy potrzebę nowelizacji tej ustawy w czterech podstawowych kierunkach. Jest to dalsze uszczelnienie systemu wypłat świadczeń socjalnych, uszczelnienie systemu wnioskowania i wypłaty świadczenia wychowawczego w ramach programu ˝Rodzina 800+˝, doprecyzowanie zasad otrzymywania świadczeń na uczniów, którzy w inny niż przewidziany przepisami sposób spełniają obowiązki nauki, oraz uszczelnianie systemu zakwaterowania zbiorowego - to, o czym mówiliśmy, tak żeby nie było sytuacji takich, w których osoby przebywają w miejscach zakwaterowania zbiorowego, a np. nie płacą za ten pobyt.
Było też pytanie o terminy. Dyrektywa unijna, którą wdrażamy, kończy się 4 marca 2026 r. i to jest ostatni moment, w którym ten system będzie funkcjonował. Do tego czasu zbudowaliśmy cały system przechodzenia osób, które są objęte ochroną tymczasową, na pobyt tymczasowy. A więc problem świadczeń za chwilę się skończy, ale to nas nie zwalnia od tego, żebyśmy uszczelnili system tam, gdzie możemy, do momentu, kiedy ostatecznie dyrektywa wygaśnie. Poprawka, która była wtedy zgłoszona przez Prawo i Sprawiedliwość, jest bardzo istotna. Obiecałem wówczas, że pochylimy się jeszcze raz nad tą poprawką do poprzedniej ustawy - wtedy było to niemożliwe z powodów technicznych - bo uważam, że ta poprawka, zgłoszona przez pana posła Szefernakera, jest po prostu dobra.
Chodzi o to, żeby powiązać kwestię świadczeń z przechodzeniem z ochrony tymczasowej na pobyt tymczasowy. My na pewno to zgłosimy. Jeżeli utrzyma się to w konsultacjach międzyresortowych, a mamy nadzieję, że się utrzyma, to ta poprawka się tam znajdzie. Chcę zaznaczyć, że ta poprawka nie dotyczyła rynku pracy. Ta nowelizacja, którą zgłosiło teraz Prawo i Sprawiedliwość, dotyczy tego, o czym mówił również prezydent Trzaskowski, natomiast tamta poprawka z kwietnia czy z maja dotyczyła powiązania świadczeń z wnioskiem o pobyt tymczasowy, a więc była to trochę inna kwestia, tak naprawdę w ogóle niezwiązana z rynkiem pracy.
Oczywiście konsultujemy wszystkie te kwestie. Regularnie spotykam się z wojewodami, spotykam się z przedstawicielami tych miast, w których mieszka największa liczba Ukraińców. Oczywiście spotykaliśmy się, konsultowaliśmy to również z prezydentem Trzaskowskim. Prezydent Trzaskowski przekazał informację dotyczącą powiązania tego pomysłu. Oczywiście my, tak jak już wskazałem, mamy to powiązanie. Zaobserwowaliśmy pewne kwestie, do których należałoby się tutaj odnieść. Widzimy te elementy umożliwiające nadużycia. Absolutnie trzeba będzie to zrobić, natomiast oczywiście to, jak ten pomysł zostanie ostatecznie wprowadzony, to kwestia samego projektu ustawy, a następnie też konsultacji międzyresortowych. Na końcu tego dnia oczywiście jest praca w parlamencie i podpis pana prezydenta. Nad tym na pewno będziemy pracować. Chyba przedłużyłem swój czas. Dziękuję bardzo.
Panie marszałku, jakbym mógł prosić o... Dziękuję bardzo.
Przebieg posiedzenia