10. kadencja, 27. posiedzenie, 2. dzień (23-01-2025)
9. punkt porządku dziennego:
Informacja bieżąca.
Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Sebastian Gajewski:
Panie Marszałku! Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Świadczenie wychowawcze zwane 800+ to jedno ze świadczeń, które wspiera rodziców w wychowywaniu dziecka. Jego celem jest częściowe pokrycie wydatków związanych z opieką nad nim i zaspokajaniem jego potrzeb życiowych. Świadczenie 800+ to świadczenie uniwersalne. Przysługuje na każde dziecko do dnia ukończenia przez nie 18. roku życia, bez konieczności spełniania jakichkolwiek dodatkowych kryteriów, w tej samej kwocie, która nie podlega różnicowaniu. W przypadku najmniej zamożnych świadczenie to pomaga zapobiegać ubóstwu dzieci, w przypadku rodziców o przeciętnych dochodach stanowi istotne uzupełnienie domowego budżetu, a w przypadku tych, którzy zarabiają więcej i najwięcej, jest to wyraźny sygnał od państwa, że docenia ono każdego rodzica, który podejmuje się trudu wychowywania dziecka. Ma to szczególne znaczenie w czasach, gdy w Polsce rodzi się mniej dzieci. Dzięki swojemu uniwersalnemu charakterowi świadczenie 800+ nie stygmatyzuje, jest proste w obsłudze. Ze świadczenia wychowawczego 800+ na zasadzie równości korzystają zarówno obywatele polscy, jak i cudzoziemcy, którzy legalnie przebywają w naszym kraju i wiążą się z naszym rynkiem pracy.
We wniosku o informację bieżącą wnioskodawcy pytają o świadczenie 800+ na rzecz obywateli Ukrainy. Jeśli chodzi o tę grupę cudzoziemców przebywających legalnie na terytorium Polski, to przysługuje ono w przypadku dwóch schematów. Pierwszy obowiązuje obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski przed wybuchem wojny na Ukrainie, a zatem przed 24 lutego 2022 r., i przebywają w Polsce na zasadach ogólnych przewidzianych w ustawie o cudzoziemcach. Oznacza to, że ich prawa do otrzymywania świadczeń dla rodzin, w tym świadczenia wychowawczego 800+, są ukształtowane tak samo jak w przypadku innych cudzoziemców z państw trzecich, czyli spoza Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Wielkiej Brytanii. Mają oni co do zasady prawo do świadczenia wychowawczego 800+, ponieważ posiadają prawo do pobytu i pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Rozwiązanie takie nie jest niczym nowym ani niczym oryginalnym wśród państw Unii Europejskiej (Dzwonek), ponieważ w dużej mierze wynika z przepisów prawa Unii Europejskiej o wjeździe i pobycie obywateli państw trzecich na terenie UE.
Drugi schemat dotyczy obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski po 23 lutego 2022 r. w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium Ukrainy. W przypadku tego schematu prawo do świadczenia wychowawczego przysługuje obywatelowi Ukrainy, jeśli zamieszkuje z dzieckiem na terytorium RP, nie wyjechał z terytorium Polski na dłużej niż 30 dni, a dziecko, na które to świadczenie przysługuje, realizuje obowiązek nauki, obowiązek szkolny lub obowiązek przygotowania przedszkolnego, co zostało zweryfikowane w Systemie Informacji Oświatowej. Podkreślić trzeba przy tym, że warunek realizacji obowiązku nauki, obowiązku szkolnego lub obowiązku przygotowania przedszkolnego będzie weryfikowany od kolejnego okresu świadczeniowego, a zatem od 1 czerwca 2025 r.
Każde świadczenie zabezpieczenia społecznego, obojętnie, czy adresowane jest do dzieci, osób aktywnych zawodowo czy seniorów, może być pokusą do nadużyć czy prób obejścia prawa. Jest to jasne i znane, odkąd w XIX wieku w Europie zaczęto tworzyć systemy zabezpieczenia społecznego. Państwo działa wtedy, gdy ustawodawca przezornie wprowadza mechanizmy, które eliminują lub ograniczają takie pokusy. W ustawie o pomocy obywatelom Ukrainy znajdziemy takie mechanizmy.
Trzeba tu zwrócić uwagę na kilka rozwiązań. Po pierwsze, ZUS może wezwać obywatela Ukrainy do osobistego stawiennictwa we wskazanej jednostce organizacyjnej ZUS w ciągu 3 dni w celu złożenia wyjaśnień. Jeśli obywatel Ukrainy nie wykona tego wezwania, to ZUS może pozostawić wniosek o świadczenie 800+ bez rozpatrzenia, jeśli nie zostało ono przyznane. Jeśli zostało ono przyznane, to ZUS może wstrzymać jego wypłatę. Po drugie, Zakład Ubezpieczeń Społecznych wstrzymuje wypłatę świadczenia 800+, jeżeli obywatel Ukrainy, który to świadczenie otrzymuje, lub dziecko, na które to świadczenie przysługuje, wyjedzie z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Należy podkreślić, że dane dotyczące wjazdów i wyjazdów obywateli Ukrainy przebywających na terytorium Polski na podstawie ustawy pomocowej są na bieżąco gromadzone przez komendanta głównego Straży Granicznej i udostępniane Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych. Nie jest więc prawdą, że wypłacamy 800+ rodzicom i dzieciom, którzy nie przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Po trzecie wreszcie, Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest obowiązany w sposób stały do weryfikacji prawa do świadczenia wychowawczego 800+, a w konsekwencji może uchylić to prawo.
Te mechanizmy są stosowane, bo choćby w tym okresie świadczeniowym, który trwa od 1 czerwca 2024 r. do 31 maja 2025 r., ZUS uchylił prawo do świadczenia w przypadku ponad 19 tys. dzieci, na które świadczenie pobierali obywatele Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z konfliktem zbrojnym w Ukrainie. Można więc powiedzieć, że te rozwiązania działają.
Wicemarszałek Piotr Zgorzelski:
Zmierzamy do końca, panie ministrze.
Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Sebastian Gajewski:
Podobne mechanizmy można stosować także w stosunku do obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski przed wybuchem wojny na Ukrainie. Przewiduje to ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci. Liczba dzieci wnioskodawców z obywatelstwem ukraińskim, którzy ubiegali się o świadczenie 800+, w 2024 r. wyniosła 284 tys. W 2024 r. wypłacono...
Wicemarszałek Piotr Zgorzelski:
Panie ministrze, zmierzamy do końca.
Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Sebastian Gajewski:
Jeszcze pół minuty, panie marszałku.
W 2024 r. wypłacono świadczenia na kwotę ponad 2,8 mld zł, z czego większość na podstawie ustawy pomocowej dla Ukrainy. Te liczby są znaczące, ale z drugiej strony należy pamiętać, że blisko 800 tys. Ukraińców na bieżąco odprowadza składki na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, stanowiąc blisko 5% ubezpieczonych w Polsce, i płaci podatki w naszym kraju. Dzięki wpływowi tych składek oszczędzamy chociażby na dotacji z budżetu państwa do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Aktywność zawodowa Ukraińców jest bardzo wysoka, jest zbliżona do aktywności, którą mamy jako Polacy. Aktywność Ukraińców wynosi 78%, a Polaków ogółem - 81%. Są to bardzo dobre wyniki, wyróżniające się w całej Unii Europejskiej.
Świadczenie wychowawcze 800+, i takie mamy stanowisko w ministerstwie rodziny, to pewien system, z którego korzystają zarówno obywatele polscy, jak i cudzoziemcy legalnie przebywający w naszym kraju i wiążący się z naszym rynkiem pracy. Świadczenie to jako system w naszej ocenie działa dobrze i jest ważnym elementem systemu wsparcia rodzin. Jestem przekonany, że dalej będzie pełnić swoją funkcję. Bardzo dziękuję. (Oklaski)
Przebieg posiedzenia