10. kadencja, 27. posiedzenie, 2. dzień (23-01-2025)
9. punkt porządku dziennego:
Informacja bieżąca.
Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Sebastian Gajewski:
Panie Marszałku! Panie Posłanki i Panowie Posłowie! Chciałbym w pierwszej kolejności bardzo serdecznie podziękować za wszystkie pytania, w szczególności te pytania, które odnoszą się do obu ustaw przewidujących możliwość wypłacania świadczenia wychowawczego 800+ obywatelom Ukrainy.
Padło bardzo wiele pytań dotyczących danych, ilu jest w Polsce Ukraińców, ile wydajemy, ilu z nich pracuje, w jaki sposób, na jakich podstawach, ile pieniędzy wydajemy na świadczenia 800+ dla Ukraińców. Śpieszę więc z tymi danymi. W Polsce mamy ok. 1,5 mln Ukraińców, z czego 980 tys. Ukraińców przebywa u nas na podstawie ustawy o udzielaniu pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego kraju. Absolutna większość obywateli Ukrainy, którzy przebywają w Polsce, pracuje. Wskaźnik aktywności zawodowej Ukraińców w Polsce wynosi według danych NBP 78%, więc jest minimalnie niższy od poziomu aktywności zawodowej Polaków ogółem, bo on wynosi 81%, i odpowiada poziomowi aktywności zawodowej kobiet w Polsce. To znajduje też uzasadnienie w tym, że większość obywateli Ukrainy, którzy w Polsce przebywają, to są kobiety.
W jaki sposób, na jakich podstawach są zatrudniani obywatele Ukrainy? Obywatele i obywatelki Ukrainy pracują przede wszystkim na podstawie umów cywilnoprawnych, głównie umów o świadczenie usług, do których stosujemy przepisy o zleceniu. To jest ok. 60% aktywnych zawodowo obywateli i obywatelek Ukrainy. Ok. 1/3 pracuje na podstawie umów o pracę. Niewielka część, dosłownie kilka procent, do 5% pracuje na innych podstawach, które mogą obejmować np. umowy cywilnoprawne, które nie są tytułem do ubezpieczeń społecznych, jak umowa o dzieło, czy jednoosobową działalność gospodarczą. Co trzeba podkreślić, Ukraińcy są w bardzo dużej liczbie, w większości ubezpieczeni w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Na bieżąco kontrybuuje do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ok. 780 tys. Ukraińców, którzy odprowadzają składki na ubezpieczenia społeczne. To jest bardzo istotny wkład w finansowanie wydatków zakładu, bo to jest ok. 5% wpływów do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Mówimy o liczbie ubezpieczonych.
Ukraińcy są obecni we wszystkich regionach Polski, natomiast najwięcej w liczbach bezwzględnych Ukraińców pracuje w województwach mazowieckim, dolnośląskim i wielkopolskim. Jeżeli chodzi o liczbę dzieci z Ukrainy, bez względu na tytuł do pobierania tego świadczenia, czy jest to w ramach ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci, czy w ramach ustawy pomocowej dla Ukraińców, to świadczenie w grudniu 2024 r., świadczenie wychowawcze 800+, według najnowszych danych z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych było pobierane na 292 tys. dzieci. Mówimy tutaj o dzieciach o obywatelstwie ukraińskim. Jakie są koszty świadczenia wychowawczego 800+? Sumarycznie to jest 66 mld zł w zeszłym roku, z czego ok. 2800 mln, czyli 4,2%, to są koszty finansowania świadczenia wychowawczego 800+ dla obywateli Ukrainy.
Tak jak powiedziałem wcześniej, zgodnie z ustawą o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci na zasadzie równości prawa to świadczenie wychowawcze 800+ przysługuje obywatelom polskim oraz cudzoziemcom, którzy legalnie przebywają na terytorium Polski, wiążą się z rynkiem pracy na podstawie różnych tytułów pobytowych i tytułów do wykonywania pracy. W związku z tym wypłacamy świadczenie wychowawcze 800+ wnioskodawcom z obywatelstwem innym niż polskie, nie tylko z ukraińskim. Oczywiście najwięcej jest Ukraińców, ale wypłacamy także to świadczenie Białorusinom, to jest ok. 24 tys. wnioskodawców według danych za grudzień, Rumunom - 4800, Rosjanom - 3900, Wietnamczykom - 2600, także przedstawicielom innych państw. Nawet pięciu obywatelom Watykanu w grudniu 2024 r. takie środki z tytułu świadczenia wychowawczego 800+ zostały wypłacone.
Pojawiało się wielokrotnie pytanie o to, w jaki sposób Zakład Ubezpieczeń Społecznych weryfikuje prawo do świadczenia wychowawczego 800+ po stronie wnioskodawców, którzy mają obywatelstwo ukraińskie. Mówiłem o tym w moim wcześniejszym wystąpieniu, ale tutaj chciałem też służyć państwu danymi. W 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wstrzymał prawo do świadczeń w 49 tys. przypadków, a uchylił prawo do świadczenia w 19 tys. przypadków. Tak jak wskazałem w moim wcześniejszym wystąpieniu, Zakład Ubezpieczeń Społecznych dysponuje szeregiem mechanizmów, które umożliwiają monitorowanie tego prawa i wstrzymywanie wypłaty oraz uchylanie, kiedy ono wygasa. Natomiast jeżeli stwierdzimy, że ktokolwiek, w tym obywatel Ukrainy, pobrał świadczenie wychowawcze 800+ nienależnie, to mamy mechanizm zobowiązania do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia w drodze decyzji, a następnie dochodzenia zwrotu tego świadczenia w drodze egzekucji administracyjnej. To na zasadach ogólnych.
Szanując wyznaczony czas, pozwolę sobie oddać głos panu ministrowi Duszczykowi. Dziękuję bardzo.
Przebieg posiedzenia