10. kadencja, 27. posiedzenie, 3. dzień (24-01-2025)
20. punkt porządku dziennego:
Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy (druk nr 934).
Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Agnieszka Dziemianowicz-Bąk:
Szanowna Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W pierwszej kolejności chciałabym powiedzieć, że bardzo doceniam dobre intencje inicjatorów poselskiego projektu ustawy, którego celem ma być wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej 2023/970 z dnia 10 maja 2023 r. w sprawie wzmocnienia stosowania zasady równości wynagrodzeń dla mężczyzn i kobiet za taką samą pracę lub pracę o takiej samej wartości za pośrednictwem mechanizmów przejrzystości wynagrodzeń oraz mechanizmów egzekwowania. Ta nazwa jest bardzo długa, bardzo zawiła, ale idea tej dyrektywy jest niezwykle prosta: zwiększenie przejrzystości płac w celu zmniejszenia nierówności ze względu na płeć.
Mówiąc jeszcze bardziej obrazowo, chodzi o to, żeby pani Karolina, która pracuje obok pana Karola na takim samym stanowisku, która ma podobny zakres obowiązków, nie otrzymywała pensji niższej np. o 10% tylko z tego tytułu, że jest kobietą. Nie ma absolutnie żadnego powodu, żeby zarabiała mniej, ale niestety wciąż się tak dzieje. Niższe zarobki kobiet to po prostu mniej środków na życie, ale też niższa emerytura, frustracja i zwykłe poczucie krzywdy. To jest po prostu zwykła nieuczciwość.
Celem unijnej dyrektywy jest niwelowanie tzw. luki płacowej, czyli różnicy pomiędzy średnimi płacami kobiet i mężczyzn. Luka płacowa w Polsce wynosi według różnych szacunków od kilku do kilkunastu procent na niekorzyść kobiet. Dane wahają się w zależności od roku badania i przyjętej metodologii. Według Eurostatu w 2023 r. średnia w całej Unii Europejskiej wynosiła 12,7%. Przyczyn istnienia luki płacowej jest wiele. Najczęściej wskazuje się na społeczne stereotypy na temat roli kobiet i mężczyzn, które wpływają na wybór zawodów, na nadreprezentację kobiet w zawodach najniżej płatnych, a w końcu na bezpośrednią i pośrednią dyskryminację ze względu na płeć.
Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Choć mamy XXI w. i jesteśmy częścią wspólnoty, której jednym z ideowych fundamentów jest równość kobiet i mężczyzn, to nigdy za mało przypominania tego, co oczywiste, ale bardzo ważne. Jeszcze raz, drogie panie, pracownice, pracowniczki, koleżanki: nie, nie powinnyście zarabiać mniej tylko dlatego, że jesteście kobietami. To dobrze, że się temu sprzeciwiacie. Wasz głos powinien być słyszalny. Walczcie o swoje prawa i mówcie o tym głośno. Żądajcie egzekwowania równości. To jest ważne. Naszym zadaniem, zadaniem moim jako ministry pracy, zadaniem parlamentu, zadaniem rządu i zadaniem całej Unii Europejskiej jest wspieranie was w sposób systemowy w walce o prawdziwą równość płac. Wprowadzenie w życie europejskiej dyrektywy bardzo nam w tej walce pomoże.
Jaki związek ma jawność płac z równością płac? To jest bardzo proste. Żeby móc przeciwdziałać nierównościom, trzeba najpierw o nich wiedzieć, trzeba je widzieć, trzeba znać ich skalę. Wprowadzenie jawności ma więc na celu zwiększenie przejrzystości w strukturach wynagrodzeń, umożliwienie pracownikom dochodzenia swoich praw i w konsekwencji zmniejszenie omawianej luki płacowej między kobietami a mężczyznami. Mówiąc krótko, jawność płac to narzędzie w walce z dyskryminacją ze względu na płeć.
Jednocześnie chciałabym uspokoić, że dyrektywa nie zakłada pełnej jawności płac wewnątrz danej organizacji. Chodzi tutaj tylko o stworzenie możliwości osadzenia własnego wynagrodzenia w firmowym kontekście. Oznacza to, że wspomniana pani Karolina, która podejrzewa, że w jej przypadku złamana została zasada równości płac, będzie mogła wystąpić o udzielenie informacji na temat polityki płacowej w firmie i sama sprawdzić, czy jest ofiarą dyskryminacji, czyli może zrobić ten ważny pierwszy krok. Dyrektywa daje też pracownikowi prawo do informacji o obiektywnych i neutralnych kryteriach określania wysokości wynagrodzeń w organizacji. Jeżeli luka płacowa w firmie przekracza 5% i jest nieuzasadniona, a przedsiębiorca nie zaradził tej różnicy w odpowiednim czasie, to będzie musiał tę lukę po prostu zlikwidować. W ten sposób pani Karolina za pomocą prostych, oficjalnych instrumentów będzie mogła zawalczyć o to, żeby jej pensja nie była bez powodu niższa niż pensja pana Karola.
Bardzo się cieszę i cieszymy się jako Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, że posłowie pochylają się nad kwestią implementacji tej niezwykle potrzebnej dyrektywy. Nie ma między nami żadnego sporu co do kierunku proponowanych zmian w zakresie jawności wynagrodzeń. Równocześnie chciałabym państwa poinformować, odpowiadając także na pytania posłów, że Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej podjęło już działania w celu kompleksowego wdrożenia dyrektywy do polskiego porządku prawnego. W tym celu powołany został nawet specjalny zespół, zespół do spraw wdrożenia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej z dnia 10 maja 2023 r., w skład którego wchodzą przedstawiciele nie tylko Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, ale także Ministerstwa Sprawiedliwości, Departamentu ds. Równego Traktowania w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Głównego Urzędu Statystycznego czy Państwowej Inspekcji Pracy. Chociaż cel dyrektywy jest oczywisty, to wdrożenie jej do polskiego prawa jest wyjątkowo skomplikowanym i złożonym procesem, dlatego też nasz zespół w ministerstwie ma tak interdyscyplinarny charakter. Przygotowanie przepisów implementacyjnych wymaga od nas szerokich, międzyresortowych konsultacji - i ten proces trwa - a przed nami jeszcze szerokie konsultacje społeczne. Równocześnie Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pozostaje w ciągłym dialogu z Komisją Europejską. Celem tego dialogu jest wypracowanie stosownych, realistycznych i zgodnych ze standardami sposobów wdrażania tej dyrektywy.
Raz jeszcze dziękuję za tę wspólną inicjatywę i zapewniam, że w ministerstwie toczą się prace nad rządowym projektem, który będzie wdrażał tę dyrektywę do polskiego porządku prawnego.
Przekazuję głos ministrowi Sebastianowi Gajewskiemu, który także odniesie się do omawianego projektu. Dziękuję.
Przebieg posiedzenia