10. kadencja, 27. posiedzenie, 3. dzień (24-01-2025)

22. punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia nadużywania tymczasowego aresztowania oraz ochrony praw osób tymczasowo aresztowanych (druk nr 935).

Poseł Michał Pyrzyk (tekst niewygłoszony):

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Parlamentarnego Polskie Stronnictwo Ludowe mam zaszczyt przedstawić nasze stanowisko w sprawie poselskiego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia nadużywania tymczasowego aresztowania oraz ochrony praw osób tymczasowo aresztowanych. Nie tak dawno uczestniczyliśmy tutaj, na tej sali, w debacie nad poselskim projektem nowelizacji Kodeksu postępowania karnego autorstwa klubu Polska 2050, który odnosił się do instytucji tymczasowego aresztowania w Polsce. Mówiłem wtedy, że jako Klub Parlamentarny Polskie Stronnictwo Ludowe uważamy, że instytucja tymczasowego aresztowania jest niezbędnym i potrzebnym środkiem w ochronie porządku prawnego, ale jego nadużywanie oraz niedoskonałości systemowe mogą prowadzić do poważnych naruszeń praw człowieka i zasad sprawiedliwości.

    Nie ulega żadnej wątpliwości, że tymczasowe aresztowanie, jako najdotkliwszy środek zapobiegawczy, musi być stosowane z należytą rozwagą i z zachowaniem zasad proporcjonalności oraz konieczności. Obowiązujące przepisy, a przede wszystkim ich stosowanie i praktyki z tym związane, wielokrotnie krytykowane zarówno przez Europejski Trybunał Praw Człowieka, jak i krajowe instytucje, niosą ze sobą duże ryzyko nadużyć i prowadzą do sytuacji, w których osoby oczekujące na wyrok spędzają w aresztach czas dłuższy niż późniejsza kara orzeczona przez sąd. Takie przypadki godzą w podstawowe prawa człowieka i podważają zaufanie obywateli do wymiaru sprawiedliwości.

    Dlatego uważamy, że niezbędna jest reforma, która ograniczy stosowanie instytucji tymczasowego aresztowania do sytuacji absolutnie koniecznych. Takie są zresztą postulaty środowisk prawniczych, do tego odnoszą się wnioski Rzecznika Praw Obywatelskich oraz międzynarodowych instytucji monitorujących przestrzeganie praw człowieka, które wskazują na potrzebę reformy przepisów dotyczących tymczasowego aresztowania w polskim systemie prawnym.

    Jeszcze dalej niż omawiany tutaj wcześniej projekt idzie propozycja Konfederacji, która zakłada gruntowną przebudowę instytucji tymczasowego aresztowania w Polsce. Stanowi on m. in. o: wyłączeniu sędziego z mocy prawa podczas procedury przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania, możliwości wniesienia zażalenia na zastrzeżenie prokuratora, jawności posiedzeń w przedmiocie zastosowania czy przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania, elektronicznym dostępie do akt i odpowiednim czasie na przygotowanie się obrońcy, wyznaczeniu obrońcy z urzędu, ograniczeniu ryzyka wydłużania tymczasowego aresztowania w wyniku opieszałości organów, gradacji środków zapobiegawczych, poprawie pozycji podejrzanego i ograniczeniu automatyzmu w rozpoznawaniu wniosków o zastosowanie tymczasowego aresztowania, zakazie stosowania tzw. aresztu wydobywczego, wyłączeniu możliwości arbitralnego zablokowania przez prokuratora zmiany środka zapobiegawczego, przesłankach stosowania tymczasowego aresztowania, ograniczeniu możliwości stosowania tymczasowego aresztowania do przestępstw zagrożonych karą pozbawienia wolności przekraczającą dwa lata, okresie aresztu tymczasowego i warunków jego przedłużenia, czy wreszcie nowych środkach zapobiegawczych w postaci aresztu domowego i dozoru elektronicznego.

    Pomimo że nie wymieniłem w tej długiej wyliczance wszystkich proponowanych przez posłów wnioskodawców zmian w przepisach prawa, to pokazuje ona, że nowelizacja przewiduje gruntowną przebudowę instytucji tymczasowego aresztowania w Polsce. Mając na uwadze powyższe, jako Klub Parlamentarny Polskie Stronnictwo Ludowe uważamy, że ten projekt, odpowiadający na postulaty środowisk prawniczych i określonych instytucji, powinien być procedowany razem z wcześniejszym projektem poselskim autorstwa posłów klubu Polska 2050, ponieważ zawiera rozwiązania, które - nie wykluczamy oczywiście możliwości ich modyfikacji - mogą znaleźć się w polskim porządku prawnym.

Przebieg posiedzenia