10. kadencja, 27. posiedzenie, 3. dzień (24-01-2025)
22. punkt porządku dziennego:
Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia nadużywania tymczasowego aresztowania oraz ochrony praw osób tymczasowo aresztowanych (druk nr 935).
Poseł Anna Maria Żukowska (tekst niewygłoszony):
Szanowny Panie Marszalku! Wysoka Izbo! Koalicyjny Klub Parlamentarny Lewicy po zapoznaniu się z poselskim projektem ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia nadużywania tymczasowego aresztowania oraz ochrony praw osób tymczasowo aresztowanych, który wprowadza zmiany w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 2024 r. poz. 37, 1222, 1248) oraz w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. z 2024 r. poz. 706), wyraża wstępne poparcie dla proponowanych rozwiązań legislacyjnych.
Projekt wprowadza szereg zmian mających na celu reformę instytucji tymczasowego aresztowania, w tym m.in. zapewnienie nielimitowanego kontaktu tymczasowo aresztowanego z obrońcą, minimalizowanie dolegliwości związanych z tym środkiem zapobiegawczym oraz oddzielanie osób oskarżonych o przestępstwa z użyciem przemocy od innych tymczasowo aresztowanych. Proponowane zmiany są krokiem w kierunku poprawy sytuacji osób pozbawionych wolności i zagwarantowania im większego poszanowania praw, w tym prawa do obrony.
Koalicyjny Klub Parlamentarny Lewicy uznaje, że część postulatów zawartych w projekcie ustawy jest zasadna, dlatego daje wstępne poparcie dla tych zmian. Cieszymy się, że projekt uwzględnia rozwiązania mające na celu poprawę warunków osób tymczasowo aresztowanych, zwłaszcza poprzez ułatwienie dostępu do obrońcy oraz minimalizowanie dolegliwości związanych z tym środkiem zapobiegawczym. Popieramy także ideę oddzielania osób, które nie były wcześniej karane za przestępstwa z użyciem przemocy, od tych, które już takie czyny popełniły.
Jednakże Lewica zastrzega, że będzie uważnie monitorować dalszy przebieg prac nad projektem, szczególnie na etapie analizy w komisjach. Choć projekt wydaje się krokiem w dobrą stronę, konieczna jest dokładniejsza analiza wszystkich proponowanych rozwiązań oraz ich potencjalnych skutków społecznych i prawnych. Z tego powodu Lewica popiera skierowanie tego projektu do dalszych prac w komisjach sejmowych, gdzie będzie można uwzględnić dodatkowe propozycje i poprawki. Będziemy aktywnie uczestniczyć w tych pracach legislacyjnych i podejmiemy dalsze decyzje w miarę postępu prac.
Stanowisko Koalicyjnego Klubu Parlamentarnego Lewicy w sprawie proponowanych zmian.
1. Wsparcie dla reformy tymczasowego aresztowania. Lewica popiera wprowadzenie zmian mających na celu poprawę sytuacji osób tymczasowo aresztowanych oraz zagwarantowanie ich praw w kontekście postępowań sądowych. Szczególnie popieramy zapisy dotyczące:
1) nielimitowanego kontaktu z obrońcą - wprowadzenie obowiązku zapewnienia nieograniczonego kontaktu osoby tymczasowo aresztowanej z obrońcą w odpowiednich terminach, w tym również w sytuacjach związanych z czynnościami procesowymi, stanowi istotny krok ku poprawie dostępu do sprawiedliwości; tego typu zmiana znacząco poprawi możliwości obrony osób pozbawionych wolności, co jest niezbędnym elementem systemu sprawiedliwości;
2) minimalizowania dolegliwości tymczasowego aresztowania - zasada, że tymczasowe aresztowanie ma na celu minimalizowanie jego dolegliwości, jest krokiem w stronę bardziej humanitarnego traktowania osób oskarżonych, które zgodnie z prawem są niewinne do momentu wydania wyroku; zdecydowanie popieramy tę zmianę jako fundament sprawiedliwości w procesie karnym;
3) oddzielania osób tymczasowo aresztowanych od sprawców przestępstw z użyciem przemocy - Lewica wspiera ideę zapewnienia odseparowania osób tymczasowo aresztowanych, które nie były karane za przestępstwa z użyciem przemocy, od tych, które były już skazane za takie czyny; to podejście zmniejszy ryzyko demoralizacji i pozwoli na bardziej resocjalizujące podejście do osób, które nie popełniły przestępstw z użyciem przemocy.
2. Zastrzeżenia i rekomendacje. Pomimo pozytywnego nastawienia do większości proponowanych zmian Lewica wskazuje na kilka aspektów, które wymagają dalszej analizy i ewentualnych korekt:
1) brak rozwiązań w zakresie alternatywnych środków zapobiegawczych - choć projekt ustawy wprowadza areszt domowy i dozór elektroniczny, brakuje bardziej szczegółowych rozwiązań dotyczących skutecznych i szeroko dostępnych alternatyw dla tymczasowego aresztowania, takich jak programy reintegracyjne czy szersza sieć wsparcia społecznego; uważamy, że należy dążyć do szerszego rozwoju takich form, które pozwolą na zmniejszenie liczby osób pozbawionych wolności;
2) brak konsultacji społecznych - projekt nie był poddany formalnym konsultacjom społecznym, co budzi wątpliwości dotyczące pełnej reprezentatywności i uwzględnienia głosów wszystkich zainteresowanych stron, w tym organizacji zajmujących się prawami człowieka; w przyszłości postulujemy przeprowadzanie szerokich konsultacji w sprawach tak ważnych dla obywateli, aby wzmocnić demokratyczną legitymację reform.
Choć klub Lewicy z uznaniem odnosi się do ogólnego kierunku proponowanej reformy, wskazujemy na potrzebę dalszej analizy szczegółowych zapisów oraz ich potencjalnych skutków prawnych i społecznych. Projekt, choć ambitny, nie w pełni uwzględnia znaczenie alternatywnych środków zapobiegawczych, takich jak areszt domowy czy dozór elektroniczny. Uważamy, że te instrumenty powinny być nie tylko dostępne, ale również skutecznie rozwijane i stosowane w praktyce. Istotnym problemem pozostaje także brak szerokich konsultacji społecznych, które pozwoliłyby na uwzględnienie głosów organizacji zajmujących się prawami człowieka, praktyków prawa oraz społeczeństwa obywatelskiego.
Lewica dostrzega również pozytywne skutki społeczne i gospodarcze wynikające z proponowanych rozwiązań, w tym ograniczenie przepełnienia zakładów karnych oraz zmniejszenie kosztów utrzymania osób osadzonych. Wprowadzenie takich rozwiązań jak dozór elektroniczny może przyczynić się do większej efektywności systemu sprawiedliwości, umożliwiając jednocześnie oskarżonym kontynuowanie pracy zawodowej i podtrzymanie więzi rodzinnych, co sprzyja resocjalizacji i ogranicza ryzyko recydywy. Jednocześnie podkreślamy konieczność zapewnienia odpowiedniej infrastruktury technologicznej oraz wsparcia dla rodzin osób objętych tymczasowym aresztowaniem, w tym pomocy psychologicznej i prawnej.
Zastrzegamy, że dalsze prace nad projektem w komisjach parlamentarnych będą kluczowe dla wypracowania optymalnych rozwiązań. Lewica będzie aktywnie uczestniczyć w tych pracach, zgłaszając poprawki mające na celu zwiększenie skuteczności i humanitarności systemu tymczasowego aresztowania. W szczególności zwrócimy uwagę na zagwarantowanie pełnych praw obrony oraz kontrolę nad właściwym stosowaniem alternatywnych środków zapobiegawczych. Zobowiązujemy się do monitorowania postępów legislacyjnych i wnoszenia dalszych propozycji, które zapewnią, że reforma ta będzie zgodna z zasadami państwa prawa oraz standardami międzynarodowymi.
Podsumowując, Koalicyjny Klub Parlamentarny Lewicy wyraża poparcie dla głównych założeń projektu ustawy, uznając je za krok w stronę bardziej sprawiedliwego i humanitarnego systemu wymiaru sprawiedliwości. Apelujemy o dalsze dopracowanie szczegółowych rozwiązań w toku prac legislacyjnych, aby zapewnić ich skuteczne wdrożenie oraz zgodność z interesem społecznym.
Przebieg posiedzenia